Σούζαν Μπακ - Μορς : «Ο Μαρξ δεν φτάνει...»
Σούζαν Μπακ - Μορς*, φιλόσοφος - καθηγήτρια Πολιτικής Φιλοσοφίας και Κοινωνικής Θεωρίας
Συνέντευξη στη Νόρα Ράλλη
Πηγή: efsyn.gr
Εχει βραβευθεί για το έργο της από σημαντικά Ιδρύματα. Στην Ελλάδα, ωστόσο, έρχεται για να μιλήσει για κάτι... άλλο. Ισως σε πολλούς να ακουστεί σχεδόν «εξωγήινο». Θα δώσει διάλεξη με θέμα «Η επανάσταση σήμερα». Η ίδια ωστόσο δεν φαίνεται να πτοείται από τις... προβοκατόρικες ερωτήσεις μας.
• Μα μιλάει κανείς για «επανάσταση» και μάλιστα σήμερα και μάλιστα δημόσια;
Ναι! Επανάσταση! Γίνεται ήδη ενώ μιλάμε! Φυσικά, όχι με τη μορφή που τη γνωρίσαμε στο παρελθόν. Αν κάποιος την «ψάχνει» εκεί, έχει χάσει τον δρόμο. Ο Μαρξ πράγματι έκανε πολύ καλή δουλειά ερμηνεύοντας τη δυναμική του καπιταλισμού και γιατί δεν μπορεί να στηριχθεί κανείς σε αυτόν, για να δημιουργήσει μια υγιή κοινωνία.
Μα ήταν εξαιρετικά ασαφής, αόριστος και, αν μου επιτρέπετε, μπουρζουά, όσον αφορά την περιγραφή των πολιτικών της επανάστασης. Το όραμά του για τον σοσιαλισμό βασιζόταν σε μία βιομηχανοποιημένη οικονομία, θεμελιώθηκε στο «δάπεδο των εργοστασίων». Οι ηγέτες (του) της επανάστασης ήταν λευκοί άνδρες. Ο αγώνας (του) ήταν ένοπλος, βίαιος. Ωστόσο, ακόμα και χωρίς τον κλασικό μαρξισμό, νομίζω θα συμφωνήσουμε πως τώρα, περισσότερο από ποτέ, χρειαζόμαστε μια επανάσταση, αν όχι πολλές!
• Είμαστε 50 χρόνια μετά τον Γαλλικό Μάη και 100 από την Οκτωβριανή Επανάσταση. Πόσο κοντά ή μακριά βρισκόμαστε από το να μπορέσουμε να «μεταφέρουμε», έστω και σαν ερμηνεία, αυτά τα γεγονότα στο σήμερα;
Η αλήθεια είναι πως ο Μάης του ’68 δεν ήταν ποτέ σημείο αναφοράς για μένα. Ηταν αναποτελεσματικά ρομαντικός και συντηρούσε ένα νοσταλγικό πνεύμα, χωρίς κάποια χρησιμότητα. Φυσικά, είναι αλήθεια πως όλος ο μετανεωτερικός, ανεπτυγμένος κόσμος έχει δομηθεί πάνω στις πολιτικές εκείνης της περιόδου. Τότε, οι νέοι βίωναν ένα συνειδησιακό ξύπνημα, ανακαλύπτοντας τη ρηχότητα της «δημοκρατίας» και της «ελευθερίας» στις κοινωνίες της μεταπολεμικής εποχής.
Αυτοί οι ίδιοι νέοι του ’68 είναι (κατά πολλούς) όσοι έχουν σήμερα θέσεις εξουσίας και έχουν γίνει μάλλον κυνικοί, παρά οραματιστές. Η Οκτωβριανή Επανάσταση, όμως, είναι ένα εντελώς άλλο πράγμα. Είτε μας αρέσει είτε όχι, κατ’ αρχάς ήταν επανάσταση. Και μάλιστα μεγάλης διάρκειας. Οπως έχω γράψει στο βιβλίο μου «Ουτοπία και Καταστροφή» («Dreamworld and Catastrophe: The Passing of Mass Utopia in East and West», 2000), το μοντέλο της Σοβιετικής Ενωσης απέτυχε ακριβώς γιατί μιμήθηκε τα δυτικά πρότυπα ανάπτυξης, σχεδόν κατά γράμμα.
Αν και πιο βιώσιμες και περιβαλλοντικά φιλικές αναπτυξιακές προτάσεις είχαν γίνει από πρωτοπόρους επιστήμονες τότε, η φαντασία της ΕΣΣΔ για την πρόοδο εμπεριείχε μόνο έναν εξαιρετικά βίαιο και ταχύ εκσυγχρονισμό -κάτι που η Δύση το είχε ήδη ανακαλύψει και κάνει κτήμα της: μεγάλα υδροηλεκτρικά έργα, τεράστιας κλίμακας γεωργική εκμετάλλευση, βαριά βιομηχανία.
• Οπότε, πώς μπορούν όλα αυτά να αφορούν τον σημερινό νέο;
Η Ιστορία (και λέω επίτηδες «Ιστορία» και όχι «Οικονομία») είναι σήμερα ανοιχτή σε νέες δυνατότητες, καθώς οι υλικές συνθήκες έχουν αλλάξει ριζικά. Οι νέοι σήμερα, γεννημένοι την εποχή της κινητής τηλεφωνίας και των σόσιαλ μίντια, έχουν υποστεί μία μετάλλαξη όσον αφορά τις κοινωνικές σχέσεις (άρα και δομές), οι οποίες, όπως ήξερε πολύ καλά και ο Μαρξ, είναι αυτές που καθορίζουν και συνιστούν τις προϋποθέσεις για τη ριζοσπαστική κοινωνική αλλαγή.
• Μιλώντας για νέους, ας πάρουμε παράδειγμα τους φοιτητές σας. Τι τους απασχολεί περισσότερο;
Το πανεπιστήμιο όπου διδάσκω είναι δημόσιο, οπότε συνήθως οι φοιτητές μου δεν προέρχονται από πλούσιες οικογένειες. Για τους περισσότερους, τα πάντα είναι πολιτική, ακόμα και το εργασιακό τους μέλλον. Ισως γι’ αυτό οι περισσότεροι είναι υποστηρικτές του Μπέρνι Σάντερς. Γνωρίζουν ακόμα και για το δικό σας «Οχι» στο δημοψήφισμα, αλλά και για τους Αγανακτισμένους στην Ιβηρική χερσόνησο. Ενδιαφέρονται πολύ για τις χώρες της Μεσογείου, ίσως γιατί αρκετοί από αυτούς προέρχονται από εκεί.
• Εσάς τι σας απασχολεί περισσότερο;
Το ενδεχόμενο ενός Τρίτου Παγκοσμίου Πολέμου. Ή έστω ένα καταστροφικό πυρηνικό ατύχημα, ένα «λάθος». Ειδικά με τους αλλοπρόσαλλους και ασταθείς που έχουμε για ηγέτες. Με απασχολεί και το όλο και διευρυνόμενο χάσμα μεταξύ φτωχού και πλούσιου. Ναι μεν οι απίστευτα πλούσιοι κατανέμονται όλο και πιο δημοκρατικά ανά την υφήλιο (γεωγραφικά εννοώ), ωστόσο το ποσοστό τους (αριθμητικά) είναι υπερελάχιστο.
Και η εξουσία και δύναμη που έχουν είναι ασύλληπτα μεγάλη. Αυτοί είναι ίσως οι μόνοι που επωφελούνται, όταν τα εθνικιστικά μας αισθήματα στρέφουν το υπόλοιπο 99% του πληθυσμού, εμάς δηλαδή, τον έναν ενάντια στον άλλον. Κάπως έτσι, πολιτική πλέον σημαίνει ένας απλοϊκός διαχωρισμός ανάμεσα σε «αυτούς» και «εμάς».
• Σ’ αυτό το πλαίσιο, ποιες είναι οι πραγματικότητες της σύγχρονης, παγκόσμιας κουλτούρας, ως τρόπου σκέψης, ζωής και δράσης;
Γίνονται τόσα πολλά και τόσο ακαριαία, που, αν κάτι «προλαβαίνουμε» να κάνουμε, αυτό είναι να μας «επανεκπαιδεύσουμε». Εμείς, εμάς. Οι παλιές πολιτικές δομές και τα θεωρητικά σχήματα δεν μπορούν να συμβαδίσουν με το τι πραγματικά συμβαίνει σήμερα. Δεν μπορούμε καν να «πιστέψουμε» σε ένα καλύτερο μέλλον, αν δεν αναγνωρίσουμε και ερμηνεύσουμε σε βάθος το παρόν μας.
Για παράδειγμα, το «Οχι» προδόθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ. Ωστόσο, η ηθική καταδίκη συγκεκριμένων πολιτικών δεν συνιστά κατάλληλη πολιτική απάντηση. Πρέπει να επικεντρωθούμε στο γιατί πραγματικά έγινε αυτό. Ηταν θέμα μόνο της Ελλάδας ή εν τέλει πρόβλημα της Ε.Ε.; Ή μήπως παγκόσμιο; Ούτε ο Βαρουφάκης δεν μπορεί να απαντήσει σ’ όλα αυτά, πολύ απλά γιατί η απάντηση δεν θα δοθεί μόνο μέσω της μαρξιστικής παράδοσης. Οχι πλέον.
● Info: Η διάλεξη θα λάβει χώρα σήμερα, στις 19.00, στο Μέγαρο Μουσικής, στο πλαίσιο του κύκλου «Θεωρία στο Μέγαρο: φιλοσοφία, κριτική, ιστορία» (σε επιμέλεια Κώστα Δουζίνα). Στα αγγλικά, με ταυτόχρονη μετάφραση. Είσοδος ελεύθερη.
Info: *.:BiblioNet : Buck - Morss, Susan
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου