Θυμόμαστε ένα σπουδαίο λαϊκό διανοούμενο

«Δίκαιη εξουσία δεν υπάρχει»

40 χρόνια χωρίς τον Βασίλη Ρώτα

Ο Βασίλης Ρώτας και η Βούλα Δαμιανάκου διά χειρός της ζωγράφου Ελένης Βασιλοπούλου (κόρης της Δαμιανάκου)

EfSyn.gr/28.05.2017

Συντάκτης: 

Δημήτρης Γκιώνης

Στα πρώτα θύματα της χούντας, που ενέσκηψε πριν από πενήντα χρόνια, ήταν και άνθρωποι της τέχνης. Ένας από αυτούς, ο Βασίλης Ρώτας, που συνελήφθη τη νύχτα του πραξικοπήματος, στα 78 του χρόνια (προφανώς ως επικίνδυνος!), εξορίστηκε στη Γυάρο, αλλά, ευτυχώς, δεν τον κράτησαν πολύ. Δέκα χρόνια αργότερα, στις 30 Μαΐου 1977 –ήγουν πριν από 40 χρόνια– έφυγε από τη ζωή στα 88 του.
Ήταν ο τρίτος της θαυμαστής τριάδας των γραμμάτων μας, που εκδήμησε τελευταίος. Είχαν προηγηθεί ο Μάρκος Αυγέρης (1883-1973) και ο Κώστας Βάρναλης (1884-1974). «Τριάδα ομοούσιο» τους είχε αποκαλέσει ο Γιάννης Ρίτσος στο ποίημα που απήγγειλε στην κηδεία του Ρώτα.
Φίλοι και συμπορευτές, με πλούσιο πνευματικό έργο και οι τρεις, της ίδιας περίπου ηλικίας, της ίδιας αριστερής ιδεολογίας, θαλερότατοι, σοφοί και σεβαστοί – ακόμα κι από τους ιδεολογικούς τους αντιπάλους.
Και είχα την τύχη να γνωριστώ και με τους τρεις. Περισσότερο όμως με τον Ρώτα και τη σύντροφο και συνεργάτριά του Βούλα Δαμιανάκου (έφυγε από τη ζωή στις 18 του περασμένου Δεκεμβρίου).
Τους επισκεπτόμουν στην οδό Φειδίου, στα γραφεία του περιοδικού τους «Λαϊκός Λόγος», όπου δεν χαρίζονταν σε κανέναν, συμπεριλαμβανομένων των συντρόφων της Αριστεράς.

Το θέατρο…

Είχα πάρει και μια μεγάλη συνέντευξη από τον Ρώτα, που δημοσιεύτηκε σε δύο συνέχειες στην «Αυγή» - 26 και 28 Ιανουαρίου 1975. Αξίζει, νομίζω, να σταθώ στα βασικότερα σημεία της, καθώς ακουμπάνε και σε σημερινούς προβληματισμούς.
Η πρώτη ερώτηση αφορά με ποιο από τα είδη του λόγου που είχε καταπιαστεί αισθανόταν περισσότερο οικείος.
«Με τον δραματικό λόγο, με τον διάλογο. Έχω αφιερώσει τη ζωή μου στο θέατρο από μικρός, σπούδασα θέατρο, έπαιξα στο θέατρο, εδίδαξα θέατρο, ίδρυσα το Λαϊκό Θέατρο Αθηνών, έχω γράψει κι εκδώσει πολλά έργα, δράματα, κωμωδίες, καραγκιόζικο θέατρο για παιδιά. […]
Το “Να ζει το Μεσολόγγι” παίχτηκε κι από το Εθνικό Θέατρο δυο χρόνια και ο “Ρήγας” από το Θέατρο Βορείου Ελλάδος στη Θεσσαλονίκη και από τον θίασο Ενωμένοι Καλλιτέχνες στην Αθήνα. Ολα αυτά με μεγάλη επιτυχία και ομόφωνο έπαινο της κριτικής. […]».

Οι εμπνεύσεις του:

Από τη ζωή ζώντας την, από τον αγώνα και τις αγωνίες του ανθρώπου και του λαού. Ο μακαρίτης κριτικός Β. Βαρίκας έγραψε: “Στα έργα του Ρώτα πρωταγωνιστής είναι ο λαός”.
Προσπάθησα να μιλήσω στη γλώσσα του λαού, να εκφράσω τις γνώμες μου πάνω στα φλέγοντα του τόπου και του καιρού μου, όσο μπορούσα πιο υπεύθυνα και με όσο γίνεται περισσότερη ανεξαρτησία, πράγμα που στάθηκε η κακοδαιμονία μου και μένα και της Βούλας Δαμιανάκου, που συνεργαζόμαστε με το ίδιο πνεύμα

Η ποίηση

Ο λόγος για τη σύγχρονη ποίηση:

Η ποίηση, όπως και το θέατρο κι όλα τα είδη της Τέχνης, ταλαιπωρείται και υποφέρει από τις ίδιες ανάποδες συνθήκες. Πώς ν’ απαντήσεις στο ερώτημα αυτό σε μια εφημερίδα, χωρίς ούτε τον χώρο της να καταχραστείς ούτε τους αναγνώστες της να παραπλανήσεις.
Ρώτησαν τον Νερούντα, τον μεγάλο Χιλιανό ποιητή, λίγο πριν από τα τελευταία περιστατικά [τη χούντα του Πινοσέτ] και τον θάνατό του, τον ρώτησαν ποιος, κατά τη γνώμη του, θα 'ναι ο πιο μοντέρνος ποιητής το έτος 2000. “Μα ο Όμηρος, φυσικά!” απάντησε. Με το δίκιο του.
Το πώς ο Όμηρος είναι ακόμα αξεπέραστος γόης του λόγου, αγκαλά η Ιλιάδα και η Οδύσσειά του απαγγέλλονται και μελετώνται τώρα πάνω από τριάντα αιώνες.
Αυτό οφείλεται, κατά τη γνώμη μου, στ’ ότι είναι λαϊκός ποιητής. Το ίδιο οι τραγικοί ποιητές, το ίδιο ο Αριστοφάνης, το ίδιο ο Δάντης, το ίδιο ο Σέξπιρ, το ίδιο ο Σολωμός, το ίδιο η δημοτική μας ποίηση. Λοιπόν η νέα ποίηση που 'χει καλλιεργηθεί μ’ αυτή την παράδοση και τη συνεχίζει είναι καλή ποίηση, όλα τ’ άλλα θα τα ξεκαθαρίσει το κόσκινο του χρόνου. […]

Και η υποθήκη του στους νέους:

… Να 'ναι πάντα έτοιμοι γι’ αγώνες για την ελευθερία και την ειρήνη και να 'ναι τίμιοι, συνεπείς, υπεύθυνοι και σεμνοί. Να κρατάνε άγρυπνο και νηφάλιο το πνεύμα του ελέγχου κι όποιον βλέπουν να διψάει για επιβουλή κι εξουσία να τον παραμερίζουν αμέσως. Και να μην ξεχνούν ποτέ πως εξουσία δίκαιη δεν υπάρχει.

*Βασίλης Ρώτας - Βικιπαίδεια

**Βούλα Δαμιανάκου - Βικιπαίδεια

 

 ΤΟ ΧΡΙΣΤΙΝΑΚΙ

Στίχοι: Βασίλης Ρώτας

Μελοποίηση: Γιάννης Σπανός

Δώδεκ΄ αγόρια του σκολειού
κι η Χριστινιώ μια τάξη,
μη βρέξει και μη στάξει.

Τ΄ αγόρια τ΄ ορκιστήκανε
στην παληκαροσύνη
να κλέψουν τη Χριστίνη.

Βαρκούλα αρματώνουνε
με σταυρωτό πανάκι-
Χριστίνα-Χριστινάκι.

Ποιός είδε πετροπέρδικα
να παίζει με γεράκια
στο πλάι στα θυμαράκια;

Ποιός είδε την ξανθόμαλλη
γελούσα και πανώρια
να παίζει με τ΄αγόρια;

Έμπα, καλή, στη βάρκα μας
να πάμε και να ΄ρθούμε
τραγούδι που θα ειπούμε!

Τ΄ αστέρια τρεμουλιάζουνε
στου ζέφυρου το χάδι
τ’ όμορφο τούτο βράδυ.

Σπαρμένο χρυσολούλουδα
το πέλαγο λιβάδι
τ΄όμορφο τούτο βράδυ.

'Aλλοι ταιριάζουν τα πανιά
κι άλλοι κουπί τραβούνε,
Χριστίνα,ο νους σου πού ΄ναι;

Το Χριστινάκι τραγουδεί
της βάρκας κυβερνήτης,
γλυκειά που ΄ν΄η φωνή της!

Και λέει τραγούδι του έρωτα
και για τον πόθο λέει,
για το φιλί που καίει'

κι η βάρκα εποθοφτέρωσε
κι ορθοπηδάει το κύμα
τραβώντας όλο πρίμα.

Γέλια,τραγούδια εσώπασαν,
τ΄αγόρια συμπαλεύουν,
μοχτούν,φιλί γυρεύουν.

Χουγιάζει ο αέρας για φιλί,
βγάζουν καημούς και πάθη
της θάλασσας τα βάθη.

Κανείς δεν είναι στο κουπί,
κανείς και στο τιμόνι,
λαχτάρα που τους ζώνει!

Για το φιλί της Χριστινιώς
χυμάν με χίλια χέρια
νερά,βουνά κι αστέρια.

Κι η βάρκα η ποθοπλάνταχτη
πάει στων νερών τα βάθη
με του έρωτα τα πάθη.

Κι εκεί σαλεύουν τα παιδιά,
ψάχνουν να βρουν ακόμα
της Χριστινιώς το στόμα.

Δεν κλαίω τα δώδεκα παιδιά,
τους νιούς,τους μαθητάδες,
τις δώδεκα μανάδες,

μον΄κλαίω τα μάτια τα γλαρά,
το λυγερό κορμάκι,
τ΄αγρίμι,το ελαφάκι,

που ήτανε δώδεκα χρονών,
-Παρθένα Παναγιά μου,
-κι έλαμπε η γειτονιά μου.