Το φιλελεύθερο μίσος
Η ιστορική μαρτυρία είναι πραγματικά αποκαλυπτική. Σχεδόν όλα όσα οι αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες θα μπορούσαν να επικαλεστούν ως θετικά τους χαρακτηριστικά κερδήθηκαν με αιματηρούς αγώνες και σε αντίθεση με τη βούληση των φιλελεύθερων της κάθε εποχής. Στις σπάνιες περιπτώσεις που δεν συνέβη αυτό, έχουμε την εξαίρεση σε έναν πολύ αυστηρό κανόνα.
Ο φιλελευθερισμός γενικά υπήρξε αντίπαλος της δημοκρατίας. Δεν ωρρώδησε, μάλιστα, μπροστά σε τίποτε, όταν απαιτήθηκε.
Η φιλελεύθερη υποστήριξη της αποικιοκρατίας, στο όνομα της ανωτερότητας της λευκής φυλής, προηγήθηκε κατά πολύ των αντίστοιχων ναζιστικών θεωριών. Ο κοινωνικός δαρβινισμός υπήρξε τον 19ο αιώνα από τις θεμελιώδεις σταθερές της φιλελεύθερης ιδεολογίας.
Τα πολιτικά αποτελέσματα ακολούθησαν πιστά. Ετσι, για να επανέλθω στα της δημοκρατίας, οι εργάτες δεν θα έπρεπε να ψηφίζουν στο μέτρο που η έλλειψη περιουσίας τούς καθιστά ουσιαστικά ανεύθυνους για την πορεία της κοινωνίας. Αντίστοιχα, οι γυναίκες έπρεπε να στερούνται το εκλογικό δικαίωμα, εφόσον, όντας υλικά εξαρτημένες από τους άντρες, δεν μπορούσαν να αξιωθούν την αναγκαία αυτονομία της γνώμης, που θα τις έκανε, στα σοβαρά, πολιτικά υποκείμενα.
Η φιλελεύθερη ιδέα για την οργάνωση της πολιτείας υπήρξε, λοιπόν, πολύ κοντύτερα στην αρχαία αριστοκρατική θέσμιση παρά στην πληβειακή δημοκρατική τροπή που πήραν τα πράγματα με τον Εφιάλτη και τον Περικλή.
Σε εντελώς σύγχρονη φιλελεύθερη γλώσσα, οι τελευταίοι αποτελούν χαρακτηριστικό δείγμα λαϊκιστικής παράκρουσης. Η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία, με την αποκρουστικά αντιαξιοκρατική μανία της για… κληρώσεις, είναι το κατεξοχήν προς αποφυγήν παράδειγμα από πολιτειακή άποψη. Οι φιλελεύθεροι είναι λογικό να ρέπουν προς μια θέσμιση με πεντακοσιομέδιμνους, ιππείς και θήτες, παρά στη χυδαιότητα του πολιτικού εξισωτισμού.
Είναι γι’ αυτό που η αστική κοινοβουλευτική χρωστάει την ύπαρξή της την ίδια περισσότερο στους αμφισβητίες της, το εργατικό κίνημα και τα επαναστατικά ή μεταρρυθμιστικά πολιτικά ρεύματα που συνδέθηκαν μαζί του.
Η μεγάλη διαφορά των φιλελεύθερων από τις άλλες, καθεστωτικές ή ανατρεπτικές, ιδεολογίες είναι πως δεν θεμελιώνονται σε αξίες, όπως η παράδοση ή η ισότητα. Η αναφορά τους στην ελευθερία αποτελεί στην πραγματικότητα κλασικό παράδειγμα ιδεολογικής χρήσης των εννοιών, στο μέτρο που γι’ αυτούς η ελευθερία συνιστά διαδικασιακή προϋπόθεση για την κυριαρχία στη ζωή των «αξιότερων», των «ικανότερων», αυτών που τους πρέπει η καλή τύχη.
Στο πλαίσιο αυτό, δεν αποτελεί εξτρεμισμό η θατσερική βεβαιότητα πως για τη φτώχεια η πιο βάσιμη εξήγηση είναι η αναξιότητα του φτωχού και για την ανεργία η τεμπελιά και η έλλειψη προσόντων του ανέργου. Ούτε συνιστά παρεκτροπή η έμπρακτη εμπλοκή των παιδιών του Σικάγου, με τον Φρίντμαν αρχηγό, στο περίφημο πείραμα του πινοσετικού υπερ-φιλελευθερισμού. Είναι λογικότατες εκβλαστήσεις της βασικής φιλελεύθερης ιδεολογίας.
Να το ξαναπώ: ο φιλελευθερισμός είναι σκληρή ιδεολογία. Ατεγκτη και τιμωρητική. Πώς αλλιώς θα μπορούσε, άλλωστε, όταν το βασικό κριτήριο είναι κάτι τόσο αναμφισβήτητο όσο η αξιοσύνη;
Να πώς το θέτει ένας δικός μας φιλελεύθερος, ο πρόσφατα υπουργός Παιδείας Κ. Αρβανιτόπουλος, μιλώντας για την πολιτική του:
«Η μεταρρύθμιση […] βασιζόταν στο τρίπτυχο “αριστεία, αξιολόγηση, αυστηροποίηση”. Αντικαθιστούσε το σχολείο της ήσσονος προσπάθειας, της εύκολης πρόσβασης και ακώλυτης προαγωγής με ένα δημόσιο σχολείο υψηλών απαιτήσεων».
Σε μια συνθήκη, όπου ο κατεξοχήν κίνδυνος είναι μια κατάρρευση της δημόσιας εκπαίδευσης, που θα στερήσει τα στοιχειώδη μορφωτικά αγαθά από τη μεγάλη πλειονότητα των παιδιών, ο φιλελεύθερος ασχολείται με την ακώλυτη προαγωγή και την «ήσσονα προσπάθεια» και προτείνει ως λύση την… αυστηροποίηση. Ο φιλελευθερισμός είναι που τον οδηγεί.
Διότι, όπως είπαμε, αν τα πράγματα δεν πάνε καλά για κάποιον, φταίει η ήσσων προσπάθεια, η εύκολη πρόσβαση και η έλλειψη αυστηρότητας. Η εκμετάλλευση από τα «δυναμικά» στρώματα της πλειοψηφίας ή η ακραία κοινωνική ανισότητα δεν περνάει ως εξηγητική αιτία από το ραντάρ του φιλελεύθερου.
Οχι, η ευθύνη είναι του καθενός και της καθεμιάς από εμάς. Τη φτώχεια μας την αξίζουμε, στα αλήθεια την επιδιώκουμε με πράξεις και παραλείψεις. Γι’ αυτό την αξίζουμε.
Αν είμαστε προικισμένοι και δουλέψουμε σκληρά όλα θα γίνουν. Και μην πει κάποιος πως η προτροπή «να σηκώσουμε τα μανίκια» γίνεται συχνότατα από κάποιους που δεν τα έχουν σηκώσει ούτε στον νιπτήρα, για να πλύνουν τα πιάτα τους. Αυτό θα ήταν λαϊκισμός.
Ο πραγματικός φιλελεύθερος μισεί τη δημοκρατία - οι πολλοί, εξάλλου, είναι κατά τεκμήριο ανάξιοι να την «ασκήσουν». Ο Ι. Κ. Πρετεντέρης το παρουσιάζει ανάγλυφα, δημοσιολογώντας για την άμεση πραγματικότητα:
«Που είναι μία: η επίθεση του λαϊκισμού εναντίον του δημοκρατικού Κέντρου. Ή, για να το διευκρινίσω καλύτερα, όλων των λαϊκισμών εναντίον όλων των Κέντρων. Των άκρων εναντίον του μέτρου, της απόγνωσης εναντίον της φρόνησης, των παθιασμένων χειρότερων εναντίον των υποψιασμένων καλύτερων».
Η πολιτική διαμάχη δεν αφορά συμφέροντα, προσδοκίες, επιδιώξεις, αξίες ή προγράμματα. Το θέμα είναι «καλύτεροι εναντίον χειρότερων», «ευγενείς εναντίον πλέμπας».
Ξανάρχονται. Κι αφρίζουν για εκδίκηση.
* οικονομολόγος, εκπαιδευτικός
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ:
Ποια Ιστορία χρειαζόμαστε στο σχολείο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου