Ο ερωτομανής Κάτουλλος και τα "Τραγούδια¨" του από τον Καρλ Ορφ

 

Κάτουλλος ο ερωτομανής

The Guardian
Πηγή: Η Καθημερινή
 

Από τις ξεχωριστές προσωπικότητες της αρχαίας Ελλάδας και της Ρώμης, λίγοι, άνδρες ή γυναίκες, μπορούν να γίνουν θέμα μιας ολοκληρωμένης βιογραφίας. Για τον προφανή λόγο ότι δεν διασώζονται αρκετά στοιχεία, στη λογοτεχνία, την αρχαιολογία και τις επιγραφές που να παρέχουν μια επαρκή βάση για την ανασύσταση της ζωής τους. Εξαιρούνται βέβαια ορισμένοι, όπως ο Αλέξανδρος, ο Αύγουστος, ο Ιούλιος Καίσαρας και ίσως κάποιοι άλλοι.
Για τους ποιητές, τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα. Και μόνο το ότι το έργο τους επέζησε χάρη στους αντιγραφείς του Μεσαίωνα, είναι ένα θαύμα. Το ότι για μερικούς επέζησαν και κάποια βιογραφικά στοιχεία είναι ένα θαύμα στο τετράγωνο. Τι γνωρίζουμε για τον Ομηρο; Τίποτα! Ενα δυο πράγματα για τη Σαπφώ και λίγα περισσότερα για τους Ρωμαίους ποιητές, τον Βιργίλιο και τον Οράτιο. Αυτή η σπάνις είναι ένα μειονέκτημα που έχει και τα πλεονεκτήματά του. Οι επίδοξοι βιογράφοι για να γεμίσουν τα κενά της ζωής τους αναγκάζονται να καταφύγουν στην κοινωνία τους και την εποχή τους για να πληρώσουν τα χάσματα και να παράσχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα. Είναι σχεδόν αναπόφευκτο και πολύ καλό αναπόφευκτο, ότι διαβάζοντας τη βιογραφία τους, διαβάζει κανείς και όλη την εποχή μέσα στην οποία έζησαν, τις κοινωνικές, οικονομικές, θρησκευτικές, αξιολογικές της σχέσεις, δηλαδή την πολιτικοηθική της φυσιογνωμία. Για τον Γάιο Βαλέριο Κάτουλλο, τον υψηλόν αυτό λυρικό ποιητή των τελευταίων και καταστροφικών χρόνων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ελάχιστα είναι γνωστά. Ενα μοναδικό χειρόγραφο που περιείχε τα τρία βιβλία των 116 τραγουδιών, τα carmina του Ρωμαίου με τους τρεις χιλιάδες στίχους εν συνόλω, εμφανίσθηκε μαγικά στη Βερόνα του 1300 και, εξίσου μαγικά, εξαφανίσθηκε. Είχε γίνει όμως ένα αντίγραφο ή αντίγραφά του.
Ο Αγιος Ιερώνυμος λέει, αναφέροντας ένα βίο που είχε χαθεί, ότι ο Κάτουλλος γεννήθηκε το 87 π.Χ. και πέθανε, μετά 30 χρόνια, το 57 π.Χ. Ομως, καθώς γράφει ο Τζέιμς Μπάκαν στην «Γκάρντιαν», οι ημερομηνίες αυτές δεν πρέπει να είναι σωστές. Οπως και στην περίπτωση της Σαπφούς και του Αρχίλοχου, ό,τι μπορεί να συναχθεί για τον Κάτουλλο, τεκμαίρεται από τα ποιήματά του. Και αυτά είναι ένα ιδιότυπο κράμα εκλέπτυνσης και σκληρότητας, χωρίς παρόμοιο στη λογοτεχνία. Ισως κάτι από αυτό να βρίσκεται στον Φρανσουά Βιγιόν, αλλά ο Κάτουλλος είναι ο πρώτος ποιητής της μεγαλούπολης και σε αυτό μοιάζει με τον Μποντλέρ, μόνο πιο σκληρός.
Από τη Βερόνα
Προερχόταν από τη Βερόνα ή από κάπου εκεί γύρω, έζησε μερικά χρόνια στη Ρώμη, έχασε έναν αγαπημένο, πρεσβύτερο αδελφό, ταξίδεψε ως κυβερνητικός αξιωματούχος στη Μαύρη Θάλασσα, απέκτησε ένα σκάφος, αλλά δεν μπόρεσε να πλουτίσει. Αποκαλεί τον Ιούλιο Καίσαρα παιδόφιλο. Απ' όλα αυτά συνταιριασμένα, όπως τα παρέχει ο Οντρι Μπερλ στη βιογραφία του «Κάτουλλος, ένας ποιητής στη Ρώμη του Ιουλίου Καίσαρα» (Κόνσταμπλ, 320 σελίδες, 16,99 στερλίνες), ο αναγνώστης αισθάνεται την ελαύνουσα παρακμή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, την ηθική και πολιτική που θα μπορούσε να αποκληθεί όχι ελεύθερη ή έστω ελευθεριάζουσα, όπως στα «Ειδύλλια» του Θεόκριτου, αλλά εκμανής και ασύδοτη.
Διάσπαρτα μέσα στα 3 βιβλία υπάρχουν 13 παθιασμένα ερωτικά ποιήματα που αναφέρονται σε μια γυναίκα ονόματι Λεσβία. Είναι ασαφές αν αυτό ήταν το πραγματικό της όνομα ή αναφορά του ποιητή στη Λέσβο, πατρίδα της Σαπφούς. Αυτό που είναι σαφές είναι ότι μετά την πρώτη δημοσίευση των ποιημάτων, στη Βενετία το 1472, η κριτική τείνει να συνδέει τα στοιχεία των ποιημάτων αυτών και άλλων ερωτικών ετεροφυλικών ποιημάτων, σε μια ενιαία ιστορία πάθους και έρωτα. Οι δυο τους, Κάτουλλος και Λεσβία, συναντήθηκαν σε κάποιο πάρτυ και ο ποιητής τής δωρίζει τις μεταφράσεις του της Σαπφούς, ενώ αυτή παίζει με το παπαγαλάκι της. Το πουλί πεθαίνει, ο Κάτουλλος του γράφει ένα ψευδοεπικό ποίημα και καταλήγει βαθιά ερωτευμένος μαζί της. Ακολουθούν συναντήσεις σε δανεικά σπίτια, αλλά οι απιστίες της, σε ένα ποίημα του αναφέρει ότι έκανε έρωτα με όποιον του γούστου της έβρισκε στην πόλη, τον συνέτριψαν.
Τον 16ο αιώνα, ο λατινιστής από τη Φλωρεντία Πιέτρο Βετότι ταύτισε τη Λεσβία με την ευγενή Κλαυδία, της οικογένειας των Κλαύδιων, σύζυγο του Κουίντου Καικίλιου Μέτελλου, συγκλητικού το 60 π.Χ. και αδελφή του Πούμπλιου Κλαύδιου Πούλχερ, γνωστού δημαγωγού και τραμπούκου της Ρώμης.
Η σχέση αυτή του Κάτουλλου με μια γυναίκα περιώνυμη στη Ρώμη για τον ταραχώδη ερωτικό της βίο, από τη μια, από παλιά, αξιοσέβαστη οικογένεια και, από την άλλη, δασκάλα του ανενδοίαστου έρωτα και του δηλητηρίου, έδωσε την αφορμή στον ρήτορα και δικηγόρο Κικέρωνα να συντάξει εξαιρετικής ευγλωττίας μέρη, στον λόγο του υπεράσπισης του Μάρκου Καέλιου Ρούφου. Αλλά ενέπλεξε και τον ίδιο τον Κάτουλλο στην κατάρρευση της πολιτικής τάξης στη Ρώμη, η οποία απέληξε στη διέλευση του Ρουβίκωνα από τον Καίσαρα, το 49 π.Χ.
Οι δύο αυτές παράλληλες ιστορίες, η προσωπική και η πολιτική, συγκερασμένες, σχημάτισαν τη φυσιογνωμία του Κάτουλλου εδώ και 4 αιώνες. Αυτήν τη γραμμή του συγκερασμού ακολουθεί και ο νυν βιογράφος του, συμπληρώνοντας όσα λείπουν, με εικοτολογίες από τη βάση των υπαρχόντων. Εάν ο Κάτουλλος είχε ευχέρεια με αριθμούς και ποσά, πρέπει να προερχόταν από εμπορική οικογένεια της Βερόνας με εμπορικούς δεσμούς με τη Μικρά Ασία? εάν η Λεσβία - Κλαυδία ήταν ωραία, ο ποιητής θα γοητεύτηκε από τα ακροδάχτυλά της, καθώς χάιδευαν το χέρι του και τον λαμπερό καταρράκτη των μαλλιών της.
Ισως η Λεσβία να ήταν η Κλαυδία, ίσως και όχι. Ισως να ήταν καμιά και όλες. Κανείς δεν ψάχνει να βρει ποιες Ρωμαίες αριστοκράτισσες ήταν οι ηρωίδες του Οράτιου ή η Κύνθια του Προπέρτιου. Τα λυρικά ποιήματα γίνονται εύκολα μυθιστόρημα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να γίνονται. Ισως αυτά που έκανε η Λεσβία ή η Κλαυδία και που πλήγωναν τον εραστή της, να τα έκαναν γενικά οι κόρες της Ρώμης της εποχής. Εάν, όμως, έμεινε η Λεσβία ή Κλαυδία είναι γιατί έτυχε να έχει έναν εραστή, από τους πολλούς, ονόματι Κάτουλλο.

********************  

Carl Orff

“Catulli Carmina” /" Τα τραγούδια του Κάτουλλου"

1942

****************************

 Catulli Carmina - Wikipedia

*********************************

[.....]

Ο Καρλ Όρφ (Καρλ Ορφ - Βικιπαίδεια) έγραψε τα τραγούδια του Κάτουλλου (Catulli Carmina), ως σκηνικό έργο που διαπραγματεύεται τον έρωτα, παίρνοντας τη σκυτάλη από το εμπνευσμένο από το Μεσαίωνα αδελφάκι του, που τελειώνει με ακριβώς αυτή τη θεματική – τα πασίγνωστα Carmina Burana –, πριν την παραδώσει στο ελληνικής έμπνευσης φινάλε αυτού του τρίπτυχου, του Θριάμβου της Αφροδίτης.


Τα Catulli Carmina (η πρεμιέρα των οποίων δόθηκε το 1943 στη Λειψία), είναι ουσιαστικά σκηνικό δρώμενο με ηθοποιία, χορό και παντομίμα, που συνοδεύεται από χορωδία, τενόρο, σοπράνο, τέσσερα πιάνα και πλήθος κρουστών. 

Η δράση του είναι εμφωλιασμένη, με σκηνή εντός της σκηνής. Στην εξωτερική σκηνή βρίσκονται νέοι και νέες που ανταλλάσσουν ερωτικά καλέσματα στον πρόλογο και στον επίλογο του έργου και ορκίζονται επιπόλαια για την αιώνια διάρκεια του έρωτα (eis aiona!) και οι γέροι που χλευάζουν και αποδοκιμάζουν την αισιοδοξία των νέων και τους αφηγούνται τα ποιήματα του Κάτουλλου και τα παθήματα του από την πατρικία ερωμένη του, που εμφανίζεται με το ψευδώνυμο Λεσβία, η δράση των οποίων λαμβάνει χώρα στην εσωτερική σκηνή και αντιστοιχεί στις τρεις κύριες πράξεις του έργου.
Η μουσική του Ορφ είναι άμεση, εκφραστική και σπινθηροβόλα, με τολμηρές συγκοπές ρυθμών. Τα δύο ακριανά μέρη, είναι ενορχηστρωμένα με αστραποβόλα κρουστά. Με τα τελευταία έτσι κι αλλιώς ο Ορφ είχε ιδιαίτερη σχέση και βάσισε σ’ αυτά την καινοτόμο μουσική παιδαγωγική του. Οι τρεις πράξεις των ποιημάτων του Κάτουλλου, τραγουδιούνται από τους σολίστ και τη χορωδία χωρίς συνοδεία οργάνων. Μολονότι μέσω της ηχογράφησης αποκόπτεται η οπτική επαφή με τη σκηνική δράση, η μουσική είναι τόσο ζωντανή και παραστατική που δεν αισθάνεσαι καμία έλλειψη.
Έργο λιτό, σε αντίθεση με το μέγεθος των Carmina Burana, μιλά για απλά, διαχρονικά ανθρώπινα πάθη, γεννημένο σε μια εποχή που τίποτε απ’ αυτά δε μπορούσε να θεωρηθεί δεδομένο. Αδίκως ξεχασμένο στη σκιά των Carmina Burana.[...]

Έγραψε: Δαμιανός Δημητριάδης

Πηγή: avclub.gr

 *****************************

THE CHORISTER'S COMPANION

'Praelusio'

to

CATULLI CARMINA

by

Carl Orff (1895- 1982)

Prepared by Andrew Cottle

[working draft : 1 March 1989]

Web Transcription by Gary Duzan

Carl Orff's style, characterized by a systematic stripping down of essentials taken to its logical extreme, relies entirely on the power of rhythm and word; a rhythm which not only gives the music its pulse, but also frequently contributes to its formal structure. Rhythmic and melodic cells are repeated rather than developed. A suggestion of folk strength has made for effective theater.
Catulli Carmina (1942) is the second of a set of three 'scenic cantatas.' The first of the Trionfi was Carmina Burana (1937). The last was Trionfo di Afrodite (1952).
The texts for Catulli Carmina are by Catullus (84-55 BC). Catullus was in love with a beautiful, married patrician named Clodia. Wishing that she be aware of his love, which he could not openly declare, he communicated it to her in the form of subtle poems in which he referred to her as 'Lesbia.' Encouraged by Clodia, he was finally emboldened to declare himself to her and then enjoyed the happiness of requited love which reaches its climax, in Orff's setting, with the exclamation 'Vivamus, mea Lesbia, atque amemus' (My dearest Lesbia, let us live and love), at which point the chorus counts their kisses. But this joy is parelleled by the melancholy of Catullus's grief when Lesbia betrays him.
In the 'Praelusio' the greybeards try to explain to infatuated youths and girls, with the help of Catullus's bitter experiences, that the madness of love leads to nothing; but in the final 'Exodium' they conclude that their warnings have been of no avail; once again the youths and girls are inflamed by mutual passion.

Text - Catullus (and Orff?)

Young girls:	Eis aiona!	Forever!
	Tui sum!	I am yours!
	O mea vita,	You are my life,
	Eis aiona!	Forever!
Young fellows:	Tu mihi cara,	You are dear to me,
	mi cara amicula,	you are my dearly beloved,
	corculum es!	You are my heart's delight!
Girls:	Dic mi te me arare!	Tell me you love me!
Fellows:	O tue oculi,	O your eyes,
	ocelli lucidi,	your shining orbs,
	fulgurant,	they sparkle,
	efferunt me velut specula.	they reflect me like a mirror.
Girls:	Specula, specula, tu mihi specula?	Mirror, mirror, are you my mirror?
Fellows:	O tua blandula,	O charming,
	blanda,	alluring,
	blandicula,	and kindly-speaking,
	tua labella.	are your lips.
Girls:	Cave,	Beware,
	cavete!	beware everybody!
Fellows:	Ad ludum polectant.	They entice us to the sport.
Girls:	Cave,	Beware,
	cavete!	beware everybody!
Fellows:	O tua lingula usque perniciter vibrans ut vipera.	O your tongue ever swiftly it darts like a serpent.
Girls:	Cavete,	Beware everybody,
	cave meam viperam,	beware of my serpent,
	nisi te mordet.	lest it bite thee.
Fellows:	Morde me!	Bite me!
Girls:	Basia me!	Kiss me!
Together:	Ah!	Ah!
Fellows:	O tuae mammulae.	O your little breasts.
Girls:	Mammulae.	Little breasts.
Fellows:	Dulciter turgidae, gemina poma!	Sweetly swolen, twin apples!
Together:	Ah!	Ah!
Fellows:	Mea manus est cupida,	My hands are longing,
	O vos papillae horridulae!	(O you savage, pointed nipples)
	illas prensare.	to grasp them.
Girls:	Suave,	It is delightful,
	suave lenire.	delightful to soothe them.
Fellows:	Illas prensare, vehementer prensare.	(No) to grasp them, to grasp them firmly.
Together:	Ha!	Ha!
Girls:	O tua mentula.	O your penis.
Fellows:	Mentula.	Penis.
Girls:	Cupide saliens.	Longing (rising) eagerly.
Fellows:	Penipeniculus.	Little penis.
Girls:	Velus pisciculus.	Like a little fish.
Fellows:	Is qui desiderat tuam fonticulam.	It longs for your little fountain.
Together:	Ah!	Ah!
Girls:	Mea manus est cupida.	My hand is longing.
	Coda,	Penis,
	codicula,	your little penis,
	avida!	is eager!
	Mea manus est cupida illam captare.	My hand longs to capture it.
Fellows:	Petulanti manicula!	Naughty little hands!
Girls:	Illam captare.	To capture it.
Fellows:	Tu es Venus,	You are Venus,
	Venus es!	Venus thou art!
Girls:	O me felicem.	How happy I am.
Fellows:	In te habitant omnia gaudia,	In you dwells all joy,
	omnes dulcedeines,	all bliss,
	omnes voluptas.	all passion.
	In te,	In you,
	in tuo ingente amplexu	in your embrace
	tota est mihi vita.	lives the whole of my life.
Girls:	O me felicem!!	How happy I am!!
Together:	Eis aiona!	Forever!
Old men:	Eis aiona!	Forever (huh)!
(Snappishly)	O res ridicula!	How absurd!
	Immensa stultitia.	That is utterly rediculous.
	Nihil durare potest tempore perpetuo.	Nothing can endure throughout time everlastingly.
	Cum bene Sol nituit, redditur Oceano.	Once the sun has shone brightly, it sets in the Ocean.
	Decrescit Phoebe, quam modo plena fuit,	The moon wanes, how full it was a short while ago,
	Venerum feritas saepe fit aura levia.	Love's tempest often becomes a gentle breeze.
	Tempus amoris cubiculum non est...	The time for love is not in the bedroom...
	Sublata lucerna	Because the lamp has been taken away
	nulla est fides,	there is no trust,
	perfida omnia sunt.	everything is treacherous.
	O vos brutos,	O, you are dolts,
	vos studidos,	you are stupid,
	vos stolidos!	you are so dull!
One old man:	Lanternari, tene scalam!	Lantern-bearer, hold the ladder!
Old men:	Audite ac videte!	Listen and see!
	Catulli carmina.	Catullus' poems
Together:	Audiamus!!	We listen!!

Choreographie / Louise Wagner

Dirigent / Achim Zimmermann
Tänzer / Christian "Mio" Loclair
Denis "Kooné" Kuhnert
Joy Ritter
Robert Machamud
Berliner Singakademie
Sänger /
Johanna Krumin / Sopran
Simeon Esper / Tenor
Schnitt /
Alexandru Pasca

****************************

ΥΠΕΡΟΧΗ Σ ΜΕΤΑΦΟΡΑ   ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΣΕ ΧΟΡΟΔΡΑΜΑ ΜΕ ΡΩΣΟΥΣ ΕΚΤΕΛΕΣΤΕΣ 

Sapaev Mari State Opera and Ballet

Choreography by Mai Murdmaa (Estonia).
Choreographer’s assistants − Viesturs Jansons, Olga Komleva, Ksenia Tsaregorodtseva.
Set Designer − Boris Golodnitsky.
Costume Designer − Tatiana Izycheva.
Lighting Designer − Anatoly Nikolaev.

Cast

• Lesbian
  Olga Chelpanova
  
• Catullus
  Konstantin Korotkov
  
• Ipsitilla
  Anna Lebedeva
  Ksenia Tsaregorodtseva
• Caelius
  Dmitry Kogan
• Hetaeras, philanderers -
  Ballet dancers