Ένα συγκλονιστικό λεύκωμα

 Το βιβλίο "Ο πόλεμος ενός εφήβου, 1941-1945" είναι ένα σπάνιο λεύκωμα εικαστικού περιεχομένου με έντονο ιστορικό ενδιαφέρον. 

Φιλοτεχνήθηκε από τον   αγγλικής καταγωγής ζωγράφο Frederick V. Carabbot και  αποτυπώνει τις μνήμες του από την εμπειρία του ως αιχμαλώτου  στην Ελλάδα και στην Ευρώπη, κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Πρόκειται για μια  τρίγλωσση έκδοση, όπου τα σύντομα αλλά ουσιαστικά   προσωπικά κείμενα που συνοδεύουν τους  ζωγραφικούς πίνακες  παρατίθενται στα αγγλικά, τα ελληνικά και τα γερμανικά.

_________________________

Ο Frederick Carabott ήταν 17 ετών όταν οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941. Ο πατέρας του, Βρετανός υπήκοος, ήταν ανώτερος υπάλληλος της τηλεπικοινωνιακής εταιρείας Cable & Wireless, εγκαταστημένος στην Αθήνα.
 Λίγο πριν από την πτώση των Αθηνών η οικογένεια φυγαδεύτηκε στην Κρήτη. Μετά την κατάληψη της νήσου συνελήφθησαν από τους Γερμανούς, εστάλησαν αρχικά στην Αθήνα και στη συνέχεια, ο Φρέντι μαζί με τον πατέρα του σε στρατόπεδο Βρετανών αιχμαλώτων στη Θεσσαλονίκη.
 Τον Σεπτέμβριο του 1941 πατέρας και γιος επιστρέφουν ελεύθεροι στην Αθήνα. Αρχές του 1942 ο Κάραμποτ εντάχθηκε σε μια αντιστασιακή οργάνωση, τμήμα της γνωστής ομάδας «Βρετανική προκεχωρημένη δύναμις 133 (Force 133)». Στις 16 Φεβρουαρίου 1943 συνελήφθη από την Γκεστάπο. Πριν εγκλεισθεί στις φυλακές Αβέρωφ, υπεβλήθη σε ανακρίσεις και ξυλοδαρμούς. Το Πάσχα του 1943 μετεφέρθη σιδηροδρομικώς σε στρατιωτική φυλακή στη Βιέννη. Νέες ανακρίσεις στη διάρκεια της κρατήσεώς του, με αποτέλεσμα να κριθεί «ένοχος» και να εγκλεισθεί σε στρατόπεδα αιχμαλώτων στη Γερμανία και στη Γαλλία. 
Στις 27 Απριλίου 1945, σε στρατόπεδο κοντά στη Βρέμη, απελευθερώθηκε από την τεθωρακισμένη μεραρχία των «Ουαλλών Φρουρών» της 2ας Βρετανικής στρατιάς. Τον Ιούνιο του1945 μεταφέρθηκε αεροπορικώς στη Βρετανία και κατετάγη στον βρετανικό στρατό, όπου υπηρέτησε στη Γερμανία στο σώμα πληροφοριών. Οι εμπειρίες του νέου Φρέντερικ Κάραμποτ απεικονίζονται στα ζωγραφικά έργα που εκδόθηκαν σε λεύκωμα.
 Σε αυτά τα έργα παρουσιάζει τον εαυτό του ως λευκή φιγούρα που ταλαιπωρείται από τους  Γερμανούς, οι οποίοι στη θέση του προσώπου έχουν ένα μεταλλικό κύλινδρο, υλικό που συμβολίζει το άψυχο και άκαρδο ναζιστικό καθεστώς που υπηρετούσαν. 
Μπροστά στα μάτια του θεατή ξετυλίγεται όλη η δραματική περίοδος του πολέμου και η προσωπική περιπέτεια του νεαρού Κάραμποτ   , η οποία αποδίδεται παραστατικά με χρώματα φασματικά σαν "παγωμένες" φωτογραφίες.
Ο ταλαντούχος καλλιτέχνης  είχε μετά την αίσια κατάληξη της περιπέτειάς του μια α επιτυχημένη σταδιοδρομία στο χώρο της γραφιστικής στην Αθήνα και στο Λονδίνο*. Ζωγραφισμένη σε χαρτί ακουαρέλας και φωτογραφίας η συλλογή των 48 έργων, χρειάστηκε 3 χρόνια για να ολοκληρωθεί. Η συλλογή εκτέθηκε το 1995 (Απρίλιο – Σεπτέμβριο στο Λονδίνο και Νοέμβριο στην Αθήνα), με αφορμή την επέτειο των 50 χρόνων από τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Αυτό το διάστημα εκτίθεται στις φιλόξενες αίθουσες του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης (στο κτίριό του μέσα στη ΔΕΘ), όπου είχαμε τη χαρά να την "απολαύσουμε" σήμερα, στο πλαίσιο της ξενάγησής μας από τους επιμελητές της εκπληκτικής έκθεσης «Διαιρεμένες μνήμες 1940-1950/Ανάμεσα στην Ιστορία και το βίωμα ».
Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον κύριο Μάνο Μαλαμίδη, ιδρυτή του πολύτιμου Ιστορικού Συλλεκτικού Αρχείου, για τις διαφωτιστικές πληροφορίες και το υλικό που μας έδωσε  επί τόπου, σχετικά με τη ζωή και το έργο του Frederick Carabott.

*Ο Κάραμποτ σπούδασε γραφιστική  στις σχολές Chelsea και St. Martin's του Λονδίνου. Μετά την επιστροφή του στην Αθήνα εργάζεται στο χώρο των διαφημίσεων, των εκδόσεων και των γραφικών τεχνών. Από το 1958 και ως το 1967 είναι καλλιτεχνικός σύμβουλος, στον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνεργασίας αποσπά βραβεία σε διεθνείς διαγωνισμούς.
Ακολουθεί η ίδρυση με τους Μ. Κατζουράκη, Δ. Τσόπελα και Π. Κανναβό της εταιρίας "Κ&Κ - Διαφημιστικόν Κέντρον Αθηνών" και μια σειρά βραβείων Rizzoli (1964, 1965, 1966, 1967, 1968 και 1969) για την καλύτερη ελληνική διαφήμιση.
Το 1965 τιμάται με τον Χρυσό Σταυρό του Τάγματος του Φοίνικος από την ελληνική πολιτεία για την ιδιαίτερη συμβολή του στην ανάπτυξη της γραφίστικης τέχνης στην Ελλάδα.
Το 1968 γίνεται μέλος της Alliance Graphique Internationale (AGI). Από το 1979 εργάζεται ως ελεύθερος επαγγελματίας. Έργα του έχουν επανειλημμένως φιλοξενηθεί σε διεθνείς και τοπικές εκθέσεις και έχουν δημοσιευθεί σε ελληνικά και ξένα έντυπα.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ
(2001)	1941-45 o πόλεμος ενός εφήβου, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.) [κείμενα, ζωγραφική]
(2000)	1941-45. Ο πόλεμος ενός εφήβου, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.) [επιμέλεια, κείμενα]
Λοιποί τίτλοι
(2008)	Design διαδρομές, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.) [έργα]
(2002)	Χαρωνίτης, Γιώργος, Ρούπελ Απρίλιος 1941, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (Ε.Λ.Ι.Α.) [εικονογράφηση]

 

  

6 Απριλίου 1941. Οι Γερμανοί εισβάλλουν στην Ελλάδα και τη Γιουγκοσλαβία. Από την ταράτσα του σπιτιού μου παρακολουθώ την πτήση σμήνους βρετανικών καταδιωκτικών που πετούν πολύ χαμηλά γιά να τονώσουν το ηθικό των Αθηναίων.

20 Απριλίου 1941. Καταφεύγοντας στην Κρήτη από τον Πειραιά, η νηοπομπή μας φτάνει τα χαράματα στο λιμάνι της Σούδας. Με φόντο τον μενεξεδί λόφο, βλέπουμε το βρετανικό καταδρομικό «Γιόρκ» ημιβυθισμένο, χτυπημένο από ιταλικές κατευθυνόμενες τορπίλες.

Απρίλιος – Μάιος 1941. Ηράκλειο – Κρήτη. Παρακολουθώ αερομαχία μεταξύ 300 περίπου γερμανικών βομβαρδιστικών και ...3 διπλάνων βρετανικών καταδιωκτικών ξεπερασμένης τεχνολογίας. Το παράδοξο είναι πως τα τελευταία διέφυγαν άθικτα στην Αίγυπτο.

20 Μαϊου 1941. Ηράκλειο – Κρήτη. Στο καταφύγιο ενός ξενοδοχείου στον Άγιο Μηνά. Οι πρώτοι Γερμανοί αλεξιπτωτισταί έχουν ήδη προσγειωθεί και η μάχη μαίνεται. Ξαφνικά ανοίγει η πόρτα και μια Κρητικοπούλα περίπου 20 ετών, αρματωμένη ως τα δόντια,καλεί όλους τους άνδρες από 17 ετών και άνω να βγουν έξω να πολεμήσουν τον εχθρό.

Μάϊος 1941. Καταφεύγουμε σε μιά σήραγγα στο Μπεντένι, το κάστρο του Ηρακλείου, γιά μεγαλύτερη ασφάλεια. Εκεί οι συνθήκες είναι άθλιες. Μπαίνουν τραυματίες,  βγαίνουν νεκροί, αφόρητη δυσοσμία έλλειψις οξυγόνου, τρομακτική δόνησις από τις βόμβες που σφυροκοπούν το κάστρο, φωνές, κλάματα, πανικός. Αληθινή κόλασις.

6 Μαϊου 1941. Τη νύχτα διαφεύγοντας στα γύρω βουνά, σταθήκαμε μάρτυρες μιάς τρομακτικής ναυτικής συγκρούσεως μεταξύ βρετανικών καταδρομικών και ιταλικών αντιτορπιλικών, που προστάτευαν μιά νηοπομπή με 4.000 Γερμανούς. Σκοπός τους ήταν η απόβασις στο νησί και διά θαλάσσης. Η νηοπομπή κατεβυθίσθη με μεγάλες απώλειες.

Μάϊος 1941. Έξω από τις Μελέσσες, χωριό νοτιοανατολικά του Ηρακλείου. Ο ξάδελφός μου κι εγώ επιχειρούμε να χρησιμοποιήσουμε το δάσος γιά τις φυσικές μας ανάγκες, όταν ένα γερμανικό βομβαρδιστικό επιτίθεται πετώντας πολύ χαμηλά. Μας βάζει στο στόχαστρό του και μας πολυβολεί επιμόνως.

Ιούνιος 1941. Το χωριό που τελικά καταφύγαμε (οι Μελλέσες) καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς. Αναγκαζόμαστε, ως Βρετανοί υπήκοοι, να παραδοθούμε γιά να μην εκθέτουμε σε κίνδυνο τους κατοίκους του χωριού που μας περιθάλπουν. Σεβόμενος τη Συνθήκη της Γενεύης, ο Αυστριακός διοικητής της μονάδος περιλαμβάνει την ομάδα μας (14 άτομα) στο συσσίτιο των ανδρών του. Έτσι, τρεις φορές την ημέρα, ένας από εμάς στέκεται στην ουρά με τους Γερμανούς στρατιώτες γιά να παραλάβει τις μερίδες και των δεκατεσσάρων.

Αύγουστος 1941. Οδηγούμενοι προς το λιμάνι της Σούδας, περνάμε έξω από το αεροδρόμιο του Μάλεμε, κοντά στα Χανιά. Εκεί βλέπουμε έναν τεράστιο όγκο – ολόκληρο λόφο – από συντρίμια γερμανικών αεροπλάνων και γύρω του εκατοντάδες πρόχειρους τάφους Γερμανών και Συμμάχων πολεμιστών. Η εικόνα συμβολίζει και τις τρομακτικές απώλειες σε ανθρώπινες ζωές στην Μάχη της Κρήτης.

Αύγουστος 1941. Επιστρέφουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα, αιχμάλωτοι πιά, με ένα παλιό επιταγμένο Ελληνικό φορτηγό. Δίπλα μας ένα οπλιταγωγό γεμάτο Συμμάχους αιχμαλώτους κι ένα ιταλικό αντιτορπιλικό που μας συνοδεύει.

Αύγουστος 1941. Είμαστε πιά στην Αθήνα, στην KOMMANDANTUR της οδού Κοραή, πάνω από του Φλόκα. Στα υπόγεια που κρατούμεθα, πριν απολύσουν τις γυναίκες και τα μικρά παιδιά, μας προσφέρουν, πολυτελώς σερβιρισμένο, καφέ-γάλα και κράπφεν...

Σεπτέμβριος 1941. Στρατόπεδο στη Θεσσαλονίκη. Βρετανοί αιχμάλωτοι ετοιμάζουν επειγόντως φέρετρα. Ο εξανθηματικός τύφος θερίζει τους κρατουμένους κατά εκατοντάδες.

Οκτώβριος 1941. Αυτό θα είναι και το εξώφυλλο του σχετικού βιβλίου που πρόκειται να εκδοθεί. Είναι η πρώτη μου εντύπωσις, όταν, γυρνώντας στην Αθήνα, βλέπω τη ναζιστική σημαία να ρυπαίνει τον Παρθενώνα.

Δεκέμβριος 1941. Αθήνα, Ομόνοια. Έξω από το φαρμακείο Μπακάκου. Μιά χαρακτηριστική σκηνή του τρομερού εκείνου χειμώνα. Χιλιάδες άνθρωποι πεθαίνουν στο δρόμο από την πείνα, την παγωνιά και τον εξανθηματικό τύφο. Η «νεκρώσιμη πομπή» τους γίνεται με αυτά τα καροτσάκια...

Μάϊος 1942 – Ιανουάριος 1943. Μέρος της αντιστασιακής μου δράσεως είναι να καταφέρνω με κάποια δικαιολογία να μπάινω στο ΑΤΤΙΚΟΝ – τότε κινηματογράφο του γερμανικού στρατού (SOLDATENKINO) – και να αφήνω προκηρύξεις. Σκοπός μας ήταν η παρότρυνσις των Γερμανών να ανατρέψουν τον Χίτλερ και να πολεμήσουν στο πλευρό μας κατά του Ναζισμού.

16 Φεβρουαρίου 1943. Συμβολική απεικόνισις της συλλήψεώς μου από την Γερμανική Στρατιωτική Αστυνομία στο σπίτι μου στην οδόν Ιπποκράτους 33δ στις 9 μ.μ.

16 Φεβρουαρίου 1943. Τη νύχτα της συλλήψεώς μου, την ώρα που ο Γερμανός δεσμοφύλακας ετοιμάζεται να με κλειδώσει στο κελί υπ’ αριθ. 6 των Φυλακών Αβέρωφ, τον ρωτάω «αν την επομένη θα με εκτελέσουν». Μου απαντάει, «να μη λες βλακείες».

Φεβρουάριος 1943. Το ανακριτικό γραφείο στην οδό Γ’ Σεπτεμβρίου και Χαλκοκονδύλη. Με πολιτικά ο ανακριτής, αριστερά του ένας των SS με στολή και δεξιά του ένας ταγματάρχης του Ιππικού.

Φεβρουάριος 1943. Στο ίδιο γραφείο μετά την ανάκριση. Ο ταγματάρχης του Ιππικού με χτυπάει δυνατά με ένα ηλεκτρικό καλώδιο. Εγώ φωνάζω από πόνο. Ξαφνικά, θέλοντας να μου αποδείξει ότι δεν πονάει «και τόσο», μου δίνει το καλώδιο και με διατάζει να δείρω ΕΓΩ...ΕΚΕΙΝΟΝ!

Μάρτιος 1943. Κάποια νύχτα η χριστιανική μου πίστις κλονίζεται από την «κατήχηση» που μου κάνει ο συγκρατούμενός μου, θυρωρός της Σοβιετικής πρεσβείας στην Αθήνα, (πιο κομμουνιστής κι από τον Στάλιν). Απελπισμένος, το επόμενο πρωί, αδειάζοντας τα «προϊόντα» της νύχτας, ρωτώ με αγωνία τον επίσης συγκρατούμενό μου πρέσβη Περικλή Αργυρόπουλο αν υπάρχει Θεός! Ο εξαίρετος αυτός κύριος, εκπληκτικός και με το φλέγμα που τον διέκρινε, μου απαντά: «Ναι παιδί μου. Βεβαίως υπάρχει Θεός, αλλά ΟΧΙ εδώ στα αφοδευτήρια»!

Απρίλιος 1943. Η αναχώρησίς μου νωρίς το πρωί από τις Φυλακές Αβέρωφ γιά τη Γερμανία. Οι γονείς μου και η θεία μου Καίτη Πάνζαρη, ειδοποιημένοι την τελευταία στιγμή από τους Έλληνες φύλακες, μόλις προλαβαίνουν – η μητέρα μου με τη νυχτικιά της – να με αποχαιρετήσουν.

Απρίλιος 1943. Το ίδιο πρωί στο Σταθμό Λαρίσης. Μπαίνοντας στο τρένο γιά τη Γερμανία, βλέπουμε με έκπληξη ότι το βαγόνι είναι γεμάτο από κρατουμένους Γερμανούς αξιωματικούς, δεμένους με χειροπέδες! Είναι υπόδικοι προφανώς γιά διάφορα στρατιωτικά και πολιτικά αδικήματα.

Πάσχα - Απρίλιος 1943. Στη Βιέννη τώρα σε στρατιωτική φυλακή. Οι ίδιοι υπόδικοι Γερμανοί αξιωματικοί υποβάλλονται σε υποχρεωτική άσκηση μέσα στην αυλή συνοδεία τυμπάνου.

Μάϊος 1943. Πάντα στη Βιέννη σε φυλακή για συμμάχους αιχμαλώτους. Ένας Ρώσος, ακούγοντας την υπηκοότητά μου με ρωτάει θαρραλέα μπροστά στους Γερμανούς: «Σύντροφε Άγγλε, που είναι το δεύτερο μέτωπο που μας έχετε υποσχεθεί..»;

Ιουνίου 1943. Στο Σάλτζμπουργκ στη φυλακή του κάστρου, ένας Γερμανός κρατούμενος γιά κάποιο μικροαδίκημα, κατά τ’ άλλα φανατικός ναζί, με ειρωνεύεται γιά την συμμαχική υποχώρηση στη Δουνκέρκη (Ιούνιος 1940) – που το θυμήθηκε ύστερα από τρία χρόνια. Όταν εγώ απερίσκεπτα τον αντικρούω υπενθυμίζοντάς του την πανωλεθρία του Ρόμελ στη Βόρειο Αφρική (Ιούνιος 1943), αρχίζει να με χτυπάει ανελέητα με τη σκούπα του.

Ιούνιος 1943. Πάνω σε φορτηγό, άγνωστο γιά που! Σταματάμε έξω από το φοβερό στρατόπεδο του Νταχάου, «σταθμό» για μερικούς αγαπητότατους Εβραίους συγκρατούμενούς μας από τη Θεσσαλονίκη. Ακόμη δεν ξέραμε τη φρίκη που τους περίμενε.

Ιούνιος 1943. Σε κάποια φυλακή των SS στο Άουγκσμπουργκ. Στο θάλαμο λουτρού και απολυμάνσεως. Ο αξιωματικός υπηρεσίας, βλέποντας τα μεσογειακά μου χαρακτηριστικά, με εκλαμβάνει για αγγλοεβραίο! Όταν όμως, ψάχνοντας τη βαλίτσα μου, ανακαλύπτει την εικόνα του Χριστού, που πάντα έχω μαζί μου από παιδί, θυμώνει πολύ που έπεσε έξω και αρχίζει νε με χαστουκίζει.

Ιούνιος 1943. Κατά τη διανυκτέρευσή μας στο αστυνομικό τμήμα του σιδηροδρομικού σταθμού της Νυρεμβέργης, βομβαρδιζόμαστε ανηλεώς από τη RAF. Όταν το επόμενο πρωί πηγαίνουμε προς το τρένο γιά να συνεχίσουμε το ταξείδι μας, βλέπουμε με δέος ότι το μόνο κτήριο που στέκεται όρθιο γύρω μας είναι, ως εκ θαύματος, το κρατητήριο που είχαμε καταλύσει.

Ιούλιος 1943. Μία εφιαλτική υπόγεια φυλακή στο Μπρεσλάου με περισσότερους από 100 Ρώσους αιχμαλώτους, σε άθλια κατάσταση, στριμωγμένους σε πολύ μικρό χώρο. Ένα βαρέλι χρησιμοποιείται γιά όλες τις ανάγκες. Η βρώμα είναι αφόρητη, οι συνθήκες απάνθρωπες.

Ιούλιος 1943. Μέσα από ένα βαγόνι-φυλακή, περί τις τρεις το πρωί, σταματώντας σε ένα μικρό σταθμό, νοτίως του Μπρεσλάου, βλέπω με τρόμο, μέσα από πυκνή ομίχλη και ατμούς το όνομα του χωριού...

6 Ιουλίου 1943. Στρατόπεδο TOST – Άνω Σιλεσία. Στο φυλάκιο της εισόδου, ο Γερμανός υπαξιωματικός που μας παραλαμβάνει, κακός γνώστης αγγλικών, με ρωτά: «Have you become a german overcoat»? (έχετε γίνει γερμανικός μανδύας;)...Όπως έμαθα αργότερα είχε μπερδέψει το αγγλικό ρήμα BECOME (=γίνομαι) με το γερμανικό BEKOMMEN (=λαμβάνω). Ήθελε απλώς να πεί: «Σας έδωσαν γερμανικό μανδύα»; Τότε μόνο μου πέρασε ο αδικαιολόγητος (;) πανικός, ότι οι Γερμανοί θα με έκαναν παλτό, όπως έκαναν τους Εβραίους σαπούνι!

Αύγουστος 1943. Η φρουρά του στρατοπέδου παρελαύνει κάθε πρωί μπροστά από την κεντρική πύλη τραγουδώντας στρατιωτικά εμβατήρια. Ένας συναιχμάλωτος, μουσικός μπάντας υπερωκεανίου – μονίμως μεθυσμένος – συνοδεύει με το τρομπόνι του, μόνο που η συνοδεία του είναι εσκεμμένα παράφωνη και εκτός χρόνου. Ο αποσυντονισμός του...υπερήφανου βηματισμού χήνας είναι αναπόφευκτος!

Οκτώβριος 1943. Στο ίδιο πάντα στρατόπεδο. Λόγω κακοκαιρίας η πρωινή επιθεώρηση γίνεται μέσα στους κοιτώνες από τον διοικητή που είναι κοντόχοντρος και αστείος! Άλλο που δεν θέλουν οι ατίθασοι και αθυρόστομοι Βρετανοί συγκρατούμενοι του Εμπορικού Ναυτικού για να τον γελοιοποιήσουν. Στην ευγενή του προσφώνηση «καλημέρα σας κύριοι», η απάντησή τους είναι κάθε άλλο παρά ευπρεπής.

Δεκέμβριος 1943. Έχουμε μεταφερθεί στο Κρόϊτσμπουργκ, ένα στρατόπεδο βορείως του Tost. Κατά τη διάρκεια της πρωινής επιθεωρήσεως ο συναιχμάλωτος Στέφεν Σμιθ, Βρετανός υπήκοος από τα Χανιά  της Κρήτης και με πολύ λεπτό χιούμορ, είναι αποφασισμένος να διακωμωδήσει την όλη διαδικασία με το να μπερδεύει το Γερμανό δεκανέα που μας μετρούσε, ανακατώνοντας τους ζυγούς. «Οι στρατιώτες σας δεν ξέρουν να μετρήσουν...» καταγγέλλει  εν συνεχεία με θράσος στον έκπληκτο διοικητή! Ο Στέφεν Σμιθ γελοιοποιεί την κατάσταση ακόμα περισσότερο φορώντας τούρκικο φέσι και ολλανδικά τσόκαρα...

Ιανουάριος 1944. Μετακινούμενοι προς άλλο στρατόπεδο στη Γαλλία και περνώντας από τη Δρέσδη, το τρένο μας σταματάει για λίγο σε μια γέφυρα. Από κάτω μας βλέπουμε ένα εργοστάσιο αρμάτων μάχης κατεστραμμένο από συμμαχικό βομβαρδισμό.

Ιανουάριος 1944. Πάντα καθ’ οδόν προς Γαλλία. Αισθάνομαι με δέος ότι βρίσκομαι μέσα σε πολεμικό πυρετό, στην καρδιά της γερμανικής πολεμικής μηχανής, όταν σταματάμε στο Ντάρμσταντ γιά να μας μοιράσουν συσσίτιο πορείας.

Φεβρουάριος 1944. Στο Μπέλφορ, Γαλλία. Με πηγαίνουν στον οδοντίατρο όταν μιά θαρραλέα Γαλλίδα με ρωτάει «γιατί με συνοδεύουν» της απαντώ «επειδή είμαστε Άγγλοι». Κατά σύμπτωση στον τοίχο δίπλα μας είναι γραμμένο από Γάλλους φασίστες «ΘΑΝΑΤΟΣ ΣΤΟΥΣ ΑΓΓΛΟΥΣ...».

Μάρτιος 1944. Στη Γαλλία, στο ίδιο στρατόπεδο. Ο υπαξιωματικός της γερμανικής αντικατασκοπείας, μαζί με έξι κρανοφόρους και τρία λυκόσκυλα, εισβάλλει στον κοιτώνα μας για να ανακαλύψει το κρυμμένο ραδιόφωνο από το οποίο ακούγαμε το BBC. Όμως, όπως το είχαμε κρύψει, δεν θα μπορούσε ποτέ, σε καμία περίπτωση, να το βρει.

7 Ιουνίου 1944. Μαθαίνοντας ότι επιτέλους έγινε η μεγάλη απόβαση των Συμμάχων στη Νορμανδία, περιχαρής ζωγραφίζω στον τοίχο του διαδρόμου έξω από τον θάλαμό μας ένα Βρετανό στρατιώτη να εισβάλλει στις γαλλικές ακτές. Οι Γερμανοί, περιέργως, δεν μου ζητούν καν να το σβήσω.

Σεπτέμβριος 1944. Στρασβούργο. Κοντά στο σταθμό. Ώρα 19:00. Μεταφερόμεθα από τη Γαλλία πίσω προς Γερμανία, μαζί και... γαλλικές αγελάδες. Διασταυρωνόμαστε με έναν συρμό που πηγαίνει προς το μέτωπο με παιδιά της Χιτλερικής Νεολαίας. Αμέσως ανάβει μεγάλος καβγάς. Και οι δύο παρατάξεις διεκδικούν την τελική νίκη ανταλλάσσοντας τις κατάλληλες απρέπειες. Εμείς για να τους ταπεινώσουμε, τους πετάμε τρόφιμα και σοκολάτες δείχνοντάς τους έτσι ότι οι Σύμμαχοι δεν στερούνται τίποτα.

24 Δεκεμβρίου 1944. Ξανά στη Γερμανία. Ναυτικό στρατόπεδο αιχμαλώτων κοντά στη Βρέμη. Η RAF σφυροκοπάει το λιμάνι της Βρέμης με βόμβες ενός τόνου. Οι φωτιές που άναψαν οι πολύχρωμες φωτοβολίδες, οι προβολείς και το χιονισμένο στρατόπεδο θυμίζουν Χριστουγεννιάτικα πυροτεχνήματα.

31 Δεκεμβρίου 1944. Πάντα στο ναυτικό στρατόπεδο. Ένας αεροπόρος αμερικανικού βομβαρδιστικού, που φλέγεται στον αέρα, πέφτει στο έδαφος νεκρός μπροστά στα μάτια μας. Προφανώς το αλεξίπτωτό του δεν άνοιξε.

Απρίλιος 1945. Ναυτικό στρατόπεδο Βρέμης. Έξω από τα συρματοπλέγματα βλέπουμε το πρώτο γερμανικό αεριωθούμενο Messerschmidt 263D να κάνει αναγκαστική προσγείωση, χτυπημένο από συμμαχικά καταδιωκτικά.

Aπρίλιος 1945. Ναυτικό στρατόπεδο Βρέμης. Πλησιάζει το τέλος. Ο γερμανός διοικητής καλεί τον Βρετανό ομόλογό του, πλοίαρχο Ουίλσον του Βασιλικού Ναυτικού και του δηλώνει ότι από ΄δω και πέρα μοιράζεται μαζί του την διοίκηση, στην οποία μετέχει – μαθαίνουμε αργότερα – και ο πλοίαρχος Λεβίδης Β.Ν. Προς τούτο ο Γερμανός διοικητής υψώνει τη σημαία του Βρεταννικού Ναυτικού δίπλα στη δική του και μας ανακοινώνει ότι δεν θεωρούμεθα πλέον αιχμάλωτοι πολέμου, αλλά φιλοξενούμενοι (!) του Φύρερ! Τη νύχτα ακολουθούν πανηγυρισμοί, οι οποίοι δυστυχώς έχουν τραγικές συνέπειες.

Απρίλιος 1945. Ναυτικό στρατόπεδο Βρέμης. Επειδή οι στρατιωτικοί αιχμάλωτοι είχαν ήδη μετακινηθεί προς βορράν, κάτω πό τα άγρυπνα μάτια της συμμαχικής αεροπορίας, ήταν επόμενο να νομισθεί ότι το στρατόπεδό μας στέγαζε μόνον εχθρικά στρατεύματα. Έτσι , τη νύχτα, βρετανικά αεροπλάνα, βλέποντας και τις φωτιές που είχαμε αφρόνως ανάψει για πανηγυρισμούς, βομβαρδίζουν το στρατόπεδο σκοτώνοντας τέσσερις συναιχμαλώτους μας. Την επομένη το πρωί με τις ευλογίες της γερμανικής διοικήσεως, γράφουμε στις σκεπές των κτηρίων ΕΜΠΟΡΙΚΟ ΝΑΥΤΙΚΟ ΑΚΟΜΗ ΕΔΩ. Σύντομα το λάθος γίνεται αντιληπτό από αεροπλάνα της RAF που πετούν χαμηλά από πάνω μας και ζητούν συγγνώμη με ενδεικτικούς ελιγμούς.

27 – 28 Απριλίου 1945. Με την ανατολή του ηλίου άρματα μάχης και πεζικό της 2ας Βρεταννικής Στρατιάς. Οι μονάδες που μας απελευθέρωσαν, προελαύνουν μέσα από το χωριό Βεστερτίμκε, δίπλα στο στρατόπεδο, υπό τους ήχους της πίπιζας.

27 – 28 Απριλίου 1945. Μεσάνυχτα. Τα πυρά έχουν σιγήσει από ώρα, ακούγεται μόνο ο συριγμός των ερπυστριών. Στην πύλη του στρατοπέδου σταματάει το πρώτο βρετανικό άρμα μάχης. Ο πρώτος απελευθερωτής αποβιβάζεται. Μπαρουτοκαπνισμένος και με τη στολή των τεθωρακισμένων, μας φαίνεται σαν αστροναύτης. Κρατάει μια μπουκάλα ουίσκι, της σπάει το λαιμό πάνω στον θώρακα του άρματος και αμίλητος μας δίνει, πάνω από τα σύρματα να πιούμε. Φαίνεται να έχει πιει κι αυτός τη δόση του...Δεν ήταν περίεργο;

28 Απριλίου 1945. Ένας από τους γερμανούς δεσμοφύλακες, που έμοιαζε του Γκαίρινγκ – εξ ου και το παρατσούκλι που του είχαμε κολλήσει – είχε περάσει απέναντι στις συμμαχικές γραμμές, με λευκή σημαία, γιά να διαπραγματευθεί την αμαχητί παράδοση του στρατοπέδου.  Η ταχύτης όμως της προελάσεώς του τον προλαμβάνει και έτσι την επομένη της απελευθερώσεως εμφανίζεται έξω από την πύλη καβάλα στο κανόνι ενός συμμαχικού άρματος! Το ατσάλινο προσωπείο έχει πέσει και χαμογελώντας χαρούμενα μας χαιρεταέι με την σημαία του Βρετανικού Ναυτικού.