«Καθρέφτης θέλω να ήμουνα, πάντα να με κοιτάς» : Ο ανέφικτος έρωτας και τα τρελά όνειρα που γεννά

 

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΕΝΑ ΕΡΩΤΙΚΟ ΠΟΙΗΜΑ ΤΟΥ  ΑΝΑΚΡΕΟΝΤΑ

BIBLIOTHECA AUGUSTANA
	Ανακρεοντοσ Τηιου συμποσιακα ημιαμβια

hs-augsburg.de

 

Ανακρέων, 22

ἡ Ταντάλου ποτ᾿ ἔστη
λίθος Φρυγῶν ἐν ὄχθαις,
καὶ παῖς ποτ᾿ ὄρνις ἔπτη
Πανδίονος χελιδών.

εγώ δ’ έσοπτρον είην,
όπως αεί βλέπης με.
εγώ χιτών γενοίμην,
όπως αεί φορής με.
ύδωρ θέλω γενέσθαι,
όπως σε χρώτα λούσω.
μύρον,γύναι,γενοίμην,
όπως εγώ σ’ αλείψω.
και ταινίη δέ μασθώ
καί μάργαρον τραχήλω
και σάνδαλον γενοίμην.
μόνον ποσίν πάτει με.

 

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ

[Gerontakos ]  

Ανακρέων, 22

Κάποτε η κόρη του Ταντάλου 

[εννοείται η Νιόβη] 

έγινε πέτρα στους λόφους της Φρυγίας·

 κάποτε η κόρη του Πανδίωνα

 [εννοείται η  Φιλομήλα] 

έγινε χελιδόνι  και πέταξε.

Καθρέφτης θέλω να ήμουνα,

πάντα να με κοιτάς,

 εσώρουχο κατάσαρκα

πάντα  να με φοράς.

 

 Νεράκι θέλω να γενώ

το δέρμα  σου να πλένω, 

 Κυρά μου, να ΄μαι  άρωμα

στο σώμα σου αλειμμένο.

Στηθόδεσμος στα στήθη σου,

μαργαριτάρι στο λαιμό σου.

να  ΄μουνα και το σαντάλι σου,
να με ποδοπατάς.

 

*********************

Ανακρέων(περίπου 572 π.Χ. – περίπου 485 π.Χ.)

  

ΤΟ ΜΟΤΙΒΟ ΤΗΣ   ΕΥΧΗΣ ΣΤΟΝ ΑΝΕΦΙΚΤΟ ΕΡΩΤΑ 

Το ποίημα του Ανακρέοντα μας αποκαλύπτει  τη λαχτάρα κάθε ερωτευμένου να ενωθεί με το ερωτικό αντικείμενο του πόθου του . 

Ο Έρωτας παρουσιάζεται ως εξωτερική, συχνά βασανιστική δύναμη που κατακυριεύει το άτομο, το κάνει να παραλογίζεται , να ονειρεύεται εξωπραγματικές  ιδιότητες που θα του επέτρεπαν να βάλει τέλος στο μαρτύριό του.

Η ευχή για την πραγματοποίηση του αδυνάτου  είναι ένα βασικό ποιητικό μοτίβο , που εκφράζει κυρίως τον έρωτα χωρίς ανταπόκριση  τόσο στην αρχαία λυρική ποίηση όσο και στο δημοτικό τραγούδι. Οι λόγοι της αδυναμίας ολοκλήρωσης της ερωτικής ένωσης είναι πολλοί , με πρώτον και ισχυρότερο την έλλειψη ερωτικής έλξης από το ένα από τα δύο μέρη.

 Και οι πέντε αισθήσεις μετέχουν στην ευχή για την πραγματοποίηση του αδυνάτου . Μπορεί κάποιες να φαίνονται κυρίαρχες, καμιά όμως δεν υποτιμάται.
    Η επιθυμία για σωματική ένωση και εγγύτητα είναι πάρα πολύ ισχυρή .  Εκφράζεται με εικόνες άμεσης απτικής επαφής (άγγιγμα)  ή μεταμόρφωσης του ερωτευμένου σε κάποιο αντικείμενο καθημερινής χρήσης ( δέρμα, ρούχο κ.λπ.) που έρχεται σε άμεση επαφή με το σώμα του ερώμενου προσώπου  . Το ποίημα του Ανακρέοντα που παραθέτουμε  περιέχει μερικά  από αυτά τα στοιχεία.

Άφθονα είναι τα αρχαία ποιητικά κείμενα, στα οποία οι ποιητές χρησιμοποιούν την τεχνική  της αδύνατης σε πραγματοποίηση ευχής. Ενδεικτικά παραθέτουμε τέσσερα αποσπάσματα :  

1. εἴθε γενοίμην
ψήφισμα χιτῶνος ἐπὶ στέρνοις σου.

Μελέαγρος, Ελλ. Ανθ. V 176

2. εἴθε τὸ μύρον εἴην
ὃ σὺ κατὰ παντὸς σώματος χρίεις.

Ρουφίνος, Ελλ. Ανθ. V 36

3. ἐν δὲ κόλποις ἔχοιμι
καὶ φίλα χροῒ χροιὰ θίγοιμι.

(Να σε είχα στην αγκαλιά μου
και το δέρμα μου να ακουμπούσε το δικό σου, τρυφερά) 

Θεόκριτος, Ειδύλλιο 2.82–83         

4. καὶ μύροισ᾽ ἀλείφοις
καὶ βασιληίῳ.

(και με αρώματα να αλείφεσαι,
και με βασιλικό) 

Σαπφώ, 

Πηγή: Εva-Maria Voigt, Sappho et Alcaeus. Fragmenta, απ. 96

(Άμστερνταμ, 1971). 

****************** 

Στη δημοτική ποίηση η αδύνατη ευχή είναι πανταχού παρούσα και καλύπτει όλα τα θέματα της ατομικής και δημόσιας ζωής . Ιδιαίτερα στον έρωτα  η ευχή απευθύνεται  σε  φυσικά στοιχεία ή και σε ζώα ,  για να πετύχει ο εραστής την ένωση με το αγαπημένο πρόσωπο , μερικές όμως φορές εκφράζεται με  παράπονο προς τη φύση για την οριστική απώλεια του  έρωτα .

 Παραθέτουμε μερικά αποσπάσματα και απολαμβάνουμε τα υπέροχα τραγούδια στα οποία ανήκουν οι ερωτικοί στίχοι:

1. 


Να ’μουν πουλί να πέταγα
στου μάη τα περιβόλια,
να ’ρχόμουν να σου κάθουνα
στα μαύρα σου τα μάτια.



2. 
Ωρε βρύση μου μαλαματένια
ωρε πας βαστάς κρύο νερό
αχ πώς βαστάς κρύο νερό

Ωρε το βαστώ και δεν το πίνω
ωρε για της αγάπης τον καημό
αχ για της αγάπης τον καημό

Ωρε νά `μουν βρύση νά `μουν στέρνα
ωρε νά `μουν γάργαρο νερό
αχ νά `μουν γάργαρο νερό

Ωρε νά `ρχεσαι σαν περδικούλα
ωρε με τη στάμνα για νερό
αχ με τη στάμνα για νερό

Ωρε να φιλήσω την ελιά σου
ωρε και τον άσπρο σου λαιμό
αχ και τον άσπρο σου λαιμό 

3.
Άστρα μη με μαλώνετε (Κρητικό του 19ου αι,)

Άστρα μη με μαλώνετε
άστρα μη με μαλώνετε,
άστρα μη με μαλώνετε
που τραγουδώ τη νύχτα.

Ωωωω, γιατί 'χα πόνο στην καρδιά,
γιατί 'χα πόνο στην καρδιά,
ψηλό μελαχρινάκι μου,
γιατί 'χα πόνο στην καρδιά
και βγήκα και τον είπα:
Άστρα μη με μαλώνετε
που τραγουδώ τη νύχτα.
Άστρα μη με μαλώνετε
που τραγουδώ τη νύχτα.

_________________

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ