ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ ΑΠ΄ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ , ΘΕΛΩ ΝΑ ΗΣΥΧΑΣΩ

  ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ ΤΑ ΠΑΘΗ :ΔΥΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΕΣ ΠΕΡΣΟΝΕΣ ΣΕ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΠΟΡΕΙΑ

ΦΙΛΟΔΗΜΟΣ*

 

«Ο επιγραμματοποιός και επικούρειος φιλόσοφος Φιλόδημος καταγόταν, όπως και ο Μελέαγρος, από τα Γάδαρα της Παλαιστίνης. Στα νιάτα του έζησε ένα διάστημα στην Αθήνα, όπου παρακολούθησε μαθήματα κοντά στον φιλόσοφο Ζήνωνα από τη Σιδώνα, ήδη όμως από τη δεκαετία του 70 π.Χ. βρίσκεται στη Ρώμη. Έζησε κυρίως στην περιοχή της Καμπανίας (Ηράκλειον, κοντά στην Νεάπολη), όπου ίδρυσε επικούρεια φιλοσοφική σχολή που είχε .ιδιαίτερη ακτινοβολία. 

Είναι πιο πολύ γνωστός για τις εκλαϊκευτικές φιλοσοφικές πραματείες παρά για τα επιγράμματά του. «Είναι από τους πιο λεπταίσθητους, αλλά και πιο τολμηρούς, επιγραμματοποιούς του ερωτικού βιβλίου της Παλατινής Ανθολογίας [του πέμπτου], όπου έχουν διασωθεί περίπου 30 επιγράμματά του (άλλα 12 περιέχονται σε άλλα βιβλία)» (Ν. Χουρμουζιάδης). Πέθανε γύρω στο 40-35 π.Χ.

Πηγή:  greek-language.gr

Λευκοΐνους πάλι δὴ καὶ ψάλματα, καὶ πάλι Χίους
οἴνους, καὶ πάλι δὴ σμύρναν ἔχειν Συρίην,
καὶ πάλι κωμάζειν, ἔχειν καὶ πάλι διψάδα πόρνην
οὐκ ἐθέλω: μισῶ ταὺτα τὰ πρὸς μανίην.

ἀλλά με ναρκίσσοις ἀναδήσατε, καὶ πλαγιαύλων
γεύσατε, καὶ κροκίνοις χρίσατε γυῖα μύροις,
καὶ Μυτιληναίῳ τὸν πνεύμονα τέγξατε Βάκχῳ,
καὶ συζεύξατέ μοι φωλάδα παρθενικήν.

ΠΑΛΑΤΙΝΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ, 11.34.

 

 Τοιχογραφία στην Πομπηία, που απεικονίζει ένα ρωμαϊκό όργιο - Casa dei Casti Amanti.(Σπίτι των αγνών εραστών).

 

***
Πάλι τα ίδια και τα ίδια:
οι λευκοί μενεξέδες και τα τραγούδια,
τα Χιώτικα κρασιά και τα συριακά αρώματα...
Ουφ, βαρέθηκα τα γλεντοκόπια έχοντας συνέχεια
μια σουρωμένη πόρνη στο πλάι μου!..
Μισώ πια όσα με τρελαίνουν.
Βάλτε στο κεφάλι μου στεφάνι από νάρκισσους
και παίξτε μου το φλάουτο,
αλείψτε μου το σώμα με μύρο κρόκου,
βρέξτε τα πνευμόνια μου με κρασί Μυτιληνιό 
και δώστε μου γυναίκα μια  παρθένα από σπίτι.

[Απόδοση: Gerontakos]

 

 

*Φιλόδημος ο Επικούρειος

TOY EΡΩΤΑ ΤΑ ΠΑΘΗ 

Το παράδοξο του ηδονιστή άντρα που επιθυμεί  την παντρειά 

και της γυναίκας που   γκρεμίζει 

τον δικό της οικογενειακό βίο θέλοντας να χαρεί τον έρωτά της

Η σκηνή του χορού από την ταινία Άννα Καρένινα (2012) , με πρωταγωνιστές την Κίρα Νάιτλι, τον Τζουντ Λο  και τον Άαρον Τέιλορ Τζόνσον, υπό τους ήχους του Βαλς του Aram Khachaturian "Masquerade"

ΚΟΥΡΑΣΤΗΚΑ ΑΠ΄ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ , ΘΕΛΩ ΝΑ ΗΣΥΧΑΣΩ 

Ο "ήρωας" του επικούρειου  Φιλόδημου δεν είναι  ρομαντικός, αλλά ο μπουχτισμένος από τα γλεντοκόπια άνδρας. Το ποίημα είναι μια καίρια περιγραφή της  κόπωσης από τον άσωτο βίο .Τα αρώματα  τα κρασιά, οι  πληρωμένες αγκαλιές — όλα έχουν καταντήσει να γίνονται μηχανικά. Δεν προσφέρουν την γαλήνη, την ηρεμία μιας κανονικής , χωρίς ένταση  σπιτικής  ζωής. 

Ήρθε η ώρα της ριζικής αναθεώρησης , της ρήξης με με τις απολαύσεις που  έως εχθές τον έθελγαν και τις επιδίωκε συνειδητά . Είναι απόφαση  ριζικής αλλαγής ζωής.

Τίποτε στη στάση του δεν είναι   παράδοξο: ο ηδονιστής καταφεύγει στο  γάμο από τον κορεσμό που του προκαλεί μια ζωή δίχως μέτρο , το ατέλειωτο  κυνήγι των σαρκικών ηδονών που δεν οδηγεί πουθενά.  Έχει λοιπόν ανάγκη για μέτρο και σταθερότητα. Η «παρθένα από σπίτι» δεν είναι φαντασίωση αγνότητας, αλλά  η σύντροφος που μπορεί να εμπιστεύεται , μακριά από τις συναναστροφές με ανθρώπους, κυρίως πληρωμένες  γυναίκες της νύχτας , που σου προσφέρουν έρωτα επί πληρωμή. 

 Κλασική επικούρεια φιλοσοφία: όχι απάρνηση του Έρωτα , αλλά βίος συγκροτημένος πάνω στο συνεχές της οικείας οικογενειακής ρουτίνας .
*
Διαλέξαμε την   Άννα Καρένινα , τραγική  μυθιστορηματική ηρωίδα του Λέοντος Τολστόι, γιατί στο πρόσωπό της βλέπουμε μια αντίστροφη αλλά και άνιση ως προς τα φύλα πορεία ζωής. Η ρομαντική γυναίκα νιώθει την  κόπωση από την κανονικότητα μια ζωής βασισμένης πάνω στη σύμβαση , χωρίς έρωτα συζυγικό πραγματικό  και θαλπωρή οικογενειακή . 

Ο γάμος της Άννας δεν είναι το ήσυχο  λιμάνι που ονειρεύεται  ο ήρωας του Φιλόδημου, είναι μια ειρκτή  που την κρατά  φυλακισμένη λόγω στερεοτύπων   και οικονομικών συμβάσεων σε μια κοινωνία μονολιθικά δομημένη  , όπου τον κυρίαρχο ρόλο τον παίζει ο άντρας . 

Η Άννα ερωτεύεται και στο πρόσωπο του εραστή της βλέπει την ελπίδα να ξεφύγει από τα δεσμά της , να  χαρεί ελεύθερη τον έρωτά της . Το  τίμημα όμως που θα πληρώσει είναι βαρύ,μια και η κοινωνία δικαιολογεί ελεύθερη  επιλογή μόνο  του  άντρα- αφέντη,  συζύγου ή εραστή, όχι όμως της γυναίκας  που θα τολμήσει  διεκδικήσει να ζήσει μακριά από τη βαριά σκιά του, αναζητώντας τη δική της ευτυχία.

Πού λοιπόν συγκλίνουν και πού αποκλίνουν οι δύο ήρωές μας;
1. Και οι δύο εκδηλώνουν ανοιχτά την ανία τους από  έναν τρόπο ζωής που έχουν βαρεθεί.Επιθυμούν να αλλάξουν ρότα . Ο Φιλόδημος υπαινίσσεται ότι ο ήρωάς του θα βρει επιτέλους τη γαλήνη μέσα στον οικογενειακό βίο. Είναι φυσικό γι΄αυτόν , αφού είναι  άντρας και κάνει ό,τι θέλει.

2. Ο  Τολστόι μας δείχνει ότι η στην κοινωνία του καιρού του η Άννα διεκδικεί την ελευθερία της αλλά δεν μπορεί  να την πραγματώσει, πρώτα γιατί ο άντρας της δεν της  το επιτρέπει και , στη συνέχεια , γιατί ο εραστής της την εγκαταλείπει. Και στις δύο περιπτώσεις η βούληση του άντρα είναι ισχυρότερη από τις επιθυμίες της γυναίκας. Η ανδροκρατική κοινωνία δεν αστειεύεται...

Αν για τον Φιλόδημο το μπούχτισμα  από τις ασωτίες  τον στρέφει στον οικογενειακό βίο, στην Άννα η πλήξη  της συζυγικής ζωής  θα την οδηγήσει στην απιστία και στον αδιέξοδο έρωτα . Μην αντέχοντας την επίμονη άρνηση του συζύγου της να της δώσει διαζύγιο ,  την κοινωνική κατακραυγή και υποψιαζόμενη ότι ο εραστής της έχει ρίξει τα δίχτυα του σε άλλη γυναίκα , φτάνει στον απόλυτο παραλογισμό: αυτοκτονεί , πέφτοντας μπροστά σε ένα τρόνο .

Ο χαροκόπος ήρωας του Φιλόδημου θα βρει τελικά την ησυχία του χτίζοντας τον νοικοκυριό του.

Η ηρωίδα όμως του Τολστόι , κουρασμένη από το  κυνήγι της ανέφικτης προσωπικής  ευτυχίας, θα ησυχάσει μόνο όταν δώσει  τέλος στη ζωή της .  

Gerontakos, 20/12/25 

 

Άννα Καρένινα