Μια αποτίμηση του διαλόγου Wolf–Krugman: Η κατάρρευση της παλιάς οικονομικής τάξης | FT podcasts, Ιούνιος–Ιούλιος 2025
Για τους σκοπούς αυτής της κριτικής, υποθέτω ότι εξακολουθεί να υπάρχει μια πολιτική ελίτ, που η στάση της κυμαίνεται από το να νιώθει άβολα έως να είναι ανοιχτά εχθρική απέναντι στον Τραμπ και την άνοδο της δεξιάς λαϊκιστικής πολιτικής, και που αναζητά καθοδήγηση από μια ελίτ διανοούμενων. Το μέγεθος και η δύναμη αυτής της πολιτικής ελίτ είναι δύσκολο να εκτιμηθούν, αλλά δεδομένης της ποιότητας της ανάλυσης και των συμβουλών που της προσφέρονται, μπορεί κανείς να είναι μόνο επιφυλακτικός ως προς τις δυνατότητες της.
Και ποιος καλύτερος τρόπος από τις συνεισφορές των Martin Wolf και Paul Krugman για να αξιολογήσει κανείς την ποιότητα της καθοδήγησης. Ο πρώτος είναι επί χρόνια αρχισυντάκτης οικονομικών των Financial Times, πρώην υπέρμαχος της παγκοσμιοποίησης, που μετά το 2009 υιοθέτησε μια πιο κριτική στάση απέναντι σε όλη την περίοδο πριν τη χρηματοπιστωτική κρίση. Ο Paul Krugman είναι νομπελίστας οικονομολόγος και πολυγραφότατος συγγραφέας και αρθρογράφος. Πολιτικά είναι δύσκολο να καταταχθεί, αλλά η οικονομική του σκέψη έχει δομηθεί πάνω σε μια μετριοπαθή κριτική της μονεταριστικής ορθοδοξίας της δεκαετίας του 1980. Το εξαμερές podcast των FT αποτελεί μια ευκαιρία να εκτιμηθεί η συνοχή και η ποιότητα της ανάλυσης και των συμβουλών που προτείνουν. Εδώ επικεντρώνομαι στα τρία πρώτα επεισόδια, που εξετάζουν, αντίστοιχα, τις αλλαγές στην πολιτική των ΗΠΑ και στην παγκόσμια οικονομία μετά τον Τραμπ, τα αίτια που οδήγησαν στην επιστροφή του και την άνοδο της άκρας Δεξιάς διεθνώς, και τις συνέπειες για την παγκόσμια οικονομία σε μια εποχή δασμών και γενικευμένης αβεβαιότητας.
Τόσο o Krugman όσο και o Wolf εκφράζουν την έντονη ανησυχία τους για την πορεία των πραγμάτων. Στο πρώτο επεισόδιο προσφέρουν μια συνολική εικόνα των σοβαρών επιπτώσεων της αντιστροφής της μεταπολεμικής εμπορικής πολιτικής, της αυθαιρεσίας και της διαφθοράς που συνοδεύει τη διοίκηση Τραμπ, της πιθανότητας ή μη χρεοκοπίας του δολαρίου, των συνεπειών των απειλών Τραμπ προς τη Γροιλανδία, τον Καναδά και άλλους, και τέλος της επίθεσης στην επιστήμη, τα πανεπιστήμια και τους ξένους φοιτητές και ακαδημαϊκούς στις ΗΠΑ.
Γίνονται κάποιες εύστοχες επισημάνσεις για την επίθεση στο κράτος δικαίου, όχι μόνο όσον αφορά τα γεγονότα στην Καλιφόρνια και τη χρήση του στρατού, ή τις αυθαίρετες συλλήψεις νόμιμων μεταναστών και φοιτητών, αλλά και για το πώς οι συνεχείς ανακοινώσεις Τραμπ για δασμούς διευρύνουν τις εξουσίες της εκτελεστικής εξουσίας. Όλα αυτά οδηγούν σε αυξημένη πολιτική και οικονομική αβεβαιότητα, η οποία δεν μπορεί παρά να επιδεινώσει την πορεία της οικονομίας. Ο Krugman θεωρεί ότι από τις τρεις οικονομικές υπερδυνάμεις – ΗΠΑ, Κίνα και Ευρώπη – μόνο η Ευρώπη παραμένει φιλελεύθερη δημοκρατία. Αλλά, προσθέτει, δεν έχει χαθεί κάθε ελπίδα, καθώς ο Τραμπ είναι μια “μηχανή χάους ενός ανδρός” (one-man chaos machine).
Η διατύπωση αυτή, όπως και η άποψη ότι το πλαίσιο διεθνούς εμπορίου των ΗΠΑ πριν τον Τραμπ ήταν ένα “όμορφο σύστημα”, δεν προμηνύουν ιδιαίτερα βαθιά ανάλυση για τα αίτια της ανόδου του Τραμπ – θέμα του δεύτερου επεισοδίου. Επιπλέον, το πρώτο επεισόδιο κλείνει με έναν φόρο τιμής στον οικονομολόγο Stanley Fischer. Αναμενόμενος ο έπαινος για έναν διάσημο οικονομολόγο που μόλις πέθανε. Αλλά η συζήτηση μαρτυρά και τα όρια της ανάλυσης που ακολουθεί. Ο Fischer ήταν ένας υπερορθόδοξος νεοκλασικός οικονομολόγος που επιχείρησε να συμβιβάσει την αυξανόμενη επιρροή του μονεταρισμού με τη μαθηματική αυστηρότητα μοντέλων, αλλά μοντέλα που θα παίρναν πιο σοβαρά την οικονομική πραγματικότητα. Ο Wolf εμφανίζεται πιο ριζοσπαστικός, λέγοντας ότι ποτέ δεν πήρε στα σοβαρά το μοντέλο ορθολογικών προσδοκιών. Και για να μην υπάρχει αμφιβολία, στο δεύτερο επεισόδιο ο Krugman δηλώνει περήφανα ότι δεν είναι ο τόσο μακριά από τα ορθόδοξα οικονομικά όσο πιστεύουν πολλοί.
Το συμπέρασμα που βγαίνει από αυτά είναι λοιπόν σαφές: ό,τι κι αν προκάλεσε την άνοδο του Τραμπ και την κατάρρευση της παλιάς οικονομικής τάξης, δεν μπορεί να σχετίζεται με την οικονομική θεωρία που διδάσκεται στις σχολές οικονομικών παγκοσμίως. Ούτε με το γεγονός ότι οι φοιτητές πρέπει να κάνουν μεγάλη προσπάθεια για να διδαχθούν ιστορία της οικονομικής σκέψης ή την οικονομική ιστορία. Το γεγονός ότι όλη η οικονομική πολιτική στον ανεπτυγμένο κόσμο πριν το 2009 διαμορφωνόταν από ορθόδοξους οικονομολόγους – άλλους λίγο δεξιότερους του Krugman, άλλους λίγο αριστερότερους – δεν τίθεται ποτέ προς συζήτηση. Παράξενη παράλειψη- το λιγότερο που θα μπορούσε να πει κανείς.
Όχι και τόσο παράξενη όμως για τον Krugman. Στο δεύτερο επεισόδιο κάνει την απίστευτη δήλωση: «Αν δεν ξέρατε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ κέρδισε τις εκλογές του Νοεμβρίου 2024, θα βλέπατε την οικονομική πολιτική των ΗΠΑ από την εποχή του Covid ως μια θριαμβευτική πορεία». Κατά τον Krugman, «πήγε περίφημα» για όλα εκτός από το ποιος κέρδισε. Ο πληθωρισμός επανήλθε στον στόχο, οι πραγματικοί μισθοί αυξήθηκαν και δεν υπήρξε υψηλή ανεργία. Οπότε, αναρωτιέται κάνεις, γιατί κέρδισε ο Τραμπ;[............................]
ΣΥΝΕΧΙΣΤΕ ΤΗΝ ΑΝΑΓΝΩΣΗ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου