Ο μυστικός κόσμος της γυναίκας στην αρχαιότητα Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας' Γράφει η δρ Ελένη Ανδρίκου, προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής
Μ. Θερμού, MonoNews.gr |
| Αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Βραυρώνας. |
Το αρχαιολογικό Μουσείο της Βραυρώνας εγκαινιάστηκε το 1969, προκειμένου να στεγάσει τα ευρήματα από το ιερό της Αρτέμιδας. Οι ανασκαφές (1948 -1963) του αρχαιολόγου Ιωάννη Παπαδημητρίου αποκάλυψαν τα κύρια κτήρια του ιερού:
Τον ναό, την μεγάλη στοά σε σχήμα Π, την βόρεια στοά και τα πρόπυλα, την «ιερά οικία», το «ηρώο» και τον «τάφο» της Ιφιγένειας. Το ιερό ήταν θαμμένο κάτω από τις προσχώσεις του ποταμού Ερασίνου, που σταδιακά το κάλυψαν αφού εγκαταλείφθηκε τον 3ο αιώνα π.Χ., πιθανώς εξαιτίας μεγάλης πλημμύρας. Εντυπωσιακή είναι η λίθινη γέφυρα, που εξασφάλιζε την πρόσβαση στο ιερό.
Το μουσείο σήμερα, μετά την ριζική επανέκθεση από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής περιλαμβάνει επίσης, εκθέματα από την κατοίκηση στην περιοχή, ήδη από τα προϊστορικά χρόνια (αίθουσα 1), ενώ στην αίθουσα 5 εκτίθεται μικρό δείγμα των ευρημάτων από τις πολυάριθμες ανασκαφές της Εφορείας Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής στους δήμους των Μεσογείων.
Το κύριο σώμα της εκθέσεως αφορά στο ιερό της Αρτέμιδας: Τα οικοδομήματα, το μύθο, τη λατρεία, τις ιδιότητες της Αρτέμιδας και τα αφιερώματα.
Με το ιερό είναι άρρηκτα συνδεδεμένη η Ιφιγένεια, η θυγατέρα του Αγαμέμνονα. Η σχέση της με την Αρτέμιδα εξελίσσεται στο μύθο: Όταν η άπνοια εμπόδιζε τον απόπλου των πλοίων από την Αυλίδα για την Τροία επιλέχθηκε η νεαρή βασιλοκόρη ως η εκλεκτή να θυσιαστεί για να εξασφαλιστεί η εύνοια των θεών και να ξεκινήσει η κοινή εκστρατεία των Αχαιών.
Ας σημειωθεί ότι στην Αυλίδα βρίσκεται ένα επίσης σημαντικό ιερό της Αρτέμιδας.
Η θυσία του εκλεκτού για την ευόδωση ενός υπέρτερου κοινού σκοπού έχει βαθιές ρίζες στην προϊστορία διαφόρων λαών. Επειδή τα ήθη από την προϊστορία μέχρι την κλασική εκδοχή του μύθου είχαν εν τω μεταξύ εξευγενισθεί, η αιματηρή ανθρωποθυσία υποκαταστάθηκε από την θεά με την θυσία μιας ελάφου.
 |
| Το ιερό της Βραυρωνίας Αρτέμιδος |
Η Άρτεμις μετέφερε την κόρη στο ιερό της στην Ταυρίδα (Κριμαία) κάνοντάς την ιέρεια. Πολύ αργότερα, η Ιφιγένεια και ο αδελφός της, Ορέστης, διαφεύγουν από την Ταυρίδα παίρνοντας μαζί τους το ξύλινο άγαλμα της θεάς (το ξόανο) και ιδρύουν το ιερό της στη Βραυρώνα. Η Ιφιγένεια ήταν η κλειδούχος ιέρεια μέχρι τον θάνατό της, οπότε τάφηκε στο ιερό.
Η Άρτεμις ήταν η θεά της υπαίθρου και της άγριας φύσης. Ενσωματώνει στην υπόστασή της, κατ΄ αρχάς την προϊστορική Πότνια θηρών (Κυρία των ζώων), καθώς και ιδιότητες άλλων παλαιών θεοτήτων, που μεριμνούσαν για την ευγονία και την επιβίωση, όπως για παράδειγμα της Ειλειθυίας, της θεάς του τοκετού, αλλά και της Ιφιγένειας, όπως δηλώνει το όνομά της (ἶφι [=ισχυρώς, κραταιώς]+γίγνομαι).
Όπως επισημαίνει ο Αισχύλος
«….Επειδή είναι τόσο πολύ ευαίσθητη η καλή Άρτεμη με τα αδύναμα να περπατήσουν νεογνά των ισχυρών λεονταριών και επειδή νοιώθει ευχαρίστηση με όλων γενικώς των άγριων ζώων που κυνηγούν στα δάση τα γεννήματα, τα οποία αγαπούν τον θηλασμό…».
(Αγαμέμνων, στ. 141-143, απόδοση Π.Σ. Παυλίδης)
 |
| Αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Βραυρώνας |
Η υπόσταση της θεάς αντικατοπτρίζει και υποστηρίζει τον βασικό ρόλο της γυναίκας στην πόλη-κράτος των Αθηνών για την ανάπτυξη και διατήρηση της οικογένειας στο πλαίσιο επιβίωσης και ευημερίας της κοινότητας.
Ρόλος επώδυνος αλλά και επικίνδυνος, αν αναλογιστούμε τα υψηλά επίπεδα θνησιμότητας της γυναίκας κατά τον τοκετό και τη λοχεία, αλλά και των βρεφών και νηπίων. Έτσι, η Άρτεμις δεν είναι μία παρηγορητική αλλά μία αμείλικτη θεότητα, της οποίας πρέπει να εξασφαλίζεται η εύνοια.
(Η ανακαίνιση και ο εκσυγχρονισμός του κτηρίου του μουσείου, καθώς και η επανέκθεση των αρχαιοτήτων χρηματοδοτήθηκαν από το ΕΣΠΑ 2007-2013.)
Ιστορίες γυναικών της Αρχαιότητας στο Αρχαιολογικό Μουσείο Βραυρώνας
«Το ανάγλυφο των θεών»
 |
| Μαρμάρινο ανάγλυφο, αποκαλούμενο «Των θεών» ( περί το 410 π.Χ), που αποδίδει την ίδρυση του ιερού |
Το εξαιρετικής τέχνης ανάγλυφο, το λεγόμενο «των θεών» αποτελεί την επιτομή του μύθου για την ίδρυση του ιερού, όπως μας τον παραδίδει ο Παυσανίας. Σώζεται αποσπασματικά και το αριστερό μέρος του αναγλύφου που λείπει, καταλάμβανε η σκηνή άφιξης της Ιφιγένειας και του Ορέστη στη Βραυρώνα αφού είχαν διαφύγει από την Ταυρίδα.
Κατέφθασαν πάνω σε άρμα που το έσυραν δύο ελάφια, όπως δηλώνουν τα υψωμένα μπροστινά τους πόδια στο δεξιό σωζόμενο άκρο του αναγλύφου.
Η Ιφιγένεια, από την οποία σώζεται μόνον το κεφάλι, κρατούσε το ξόανο της θεάς ενώ ο Ορέστης τα ηνία. Μπροστά από το άρμα, η θεά Άρτεμις, τους προσκαλεί με το υψωμένο αριστερό χέρι, κρατώντας το τόξο της. Με το δεξί θα κρατούσε τη δάδα, επίσης γνωστό σύμβολό της.
Η θεά κινείται προς τα αριστερά, προς τρεις στατικές μορφές, που παρίσταντο για την υποδοχή. Δίπλα της, ο αδελφός της Απόλλων, στη συνέχεια, η μητέρα τους Λητώ και στην αρχή της παράστασης γενειοφόρος καθιστός άνδρας, πιθανώς ο Δίας ή ίσως ο τοπικός ήρωας Βραυρών.
Τόσο τα σύμβολα της Αρτέμιδας, όσο και του Απόλλωνα, πιθανώς κλαδί δάφνης στο αριστερό του χέρι, ήταν πρόσθετα από άλλο υλικό και έχουν χαθεί. Οι ράβδοι στις οποίες στήριζαν το υψωμένο τους χέρι οι άλλες δύο μορφές ήταν ζωγραφισμένες στο βάθος του αναγλύφου.
Το ανάγλυφο χρονολογείται περί το 410 π.Χ. Πιθανολογείται, ότι τοποθετήθηκε στο ιερό ως απάντηση στο γειτονικό ιερό της Αρτέμιδας Ταυροπόλου στις Αλές Αραφηνίδες (Αρτέμιδα -Λούτσα), μετά την διδασκαλία, το 414 -413 π.Χ. της τραγωδίας του Ευρυπίδη «Ιφιγένεια εν Ταύροις».
Κατά τον Ευριπίδη, η επιταγή της θεάς Αθηνάς στον Ορέστη ήταν να ιδρύσει ιερό και να τοποθετήσει το ξόανο στις Αλές Αραφηνίδες ενώ η Ιφιγένεια να γίνει ιέρεια στο ιερό της Βραυρώνας.
Εκτίθεται αντίγραφο του αναγλύφου των θεών (αίθουσα 2) καθώς και δύο αγαλμάτων και μίας κεφαλής από κόρες (αίθουσα 3), τα οποία αποτελούν αντικείμενα αφής για επισκέπτες με προβλήματα στην όραση.[.......................................................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου