Μισό αιώνα μετά την 20.7.1974
*
Λογοθεσίες από τον
ΗΡΑΚΛΗ ΛΟΓΟΘΕΤΗ*
neoplanodion.gr
Μισό αιώνα μετά την 20ή Ιουλίου του 1974
Τι σάλος και ο πρόσφατος, τι ρίγος, πόσος κοπετός! Χάρτες με τη διαμελισμένη Κύπρο και τη ματωμένη της γραμμή να κρέμονται απ’ όλα τα μπαλκόνια! Πλήθη σε δρόμους και πλατείες, συγκεντρώσεις τεράστιες, μαχητικές πορείες! Άνθρωποι που κατάλαβαν επιτέλους την αβυσσαλέα διαφορά του Έλληνα με τον ελληναρά, του πατριωτισμού με την πατριδοκαπηλία, της ώριμης εθνικής συνείδησης με τον δηλητηριώδη εθνικισμό. Πληθώρα εκδηλώσεων για την προδοσία της χούντας των Αθηνών, το πραξικόπημα των ανδρεικέλων της εναντίον του Μακαρίου, την επακόλουθη εισβολή του Αττίλα και την παράνομη κατοχή της βόρειας Κύπρου. Πικετοφορίες και καθιστικές διαμαρτυρίες για τους ξεριζωμένους από τα χώματά τους, τους νεκρούς και τους «αγνοούμενους» της τουρκικής θηριωδίας. Και τι επευφημίες, ενθουσιώδη χειροκροτήματα και ζητωκραυγές στα θέατρα, όταν μετά τη λήξη των παραστάσεων έβγαιναν οι ηθοποιοί ανεμίζοντας την κυπριακή σημαία με το ενιαίο νησί και τα δύο κλαδιά της ελιάς που συμβολίζουν την ειρηνική συνύπαρξη ελληνοκυπρίων και τουρκοκυπρίων!
Ύστερα ξύπνησα, λιγάκι απότομα ομολογουμένως – γιατί με σκούντησε ο Σολωμός Σολωμού, εκείνο το παλικάρι που σκαρφάλωσε στον ιστό της τουρκικής σημαίας και σκοτώθηκε με το τσιγάρο στο στόμα!
///
Ιδού το κείμενο, ιδού και το πήδημα!
Δεν ξέρω κανέναν άνθρωπο με στοιχειώδη θεατρική παιδεία, (ούτε έναν πιά!) που να αμφισβητεί το δικαίωμα του σκηνοθέτη να ανεβάζει ένα κλασσικό κείμενο με τον δικό του τρόπο. Να ξαναχύνει το περιεχόμενό του σε νέο καλούπι, να προτείνει παραλλαγές, να δοκιμάζει τα εκφραστικά μέσα που θεωρεί κατάλληλα για τη σύγχρονη απόδοσή του. Κι ακόμα: να αφαιρεί στίχους ή να προσθέτει εμβόλιμα άλλων συγγραφέων, να τροποποιεί την πλοκή ή να συνθέτει παράλληλα επεισόδια με επίκαιρους διαλόγους, να διαγράφει πρωταγωνιστικούς ρόλους ή να εισάγει καινούργια πρόσωπα στη δράση. Όλ’ αυτά ασφαλώς είναι θεμιτά και κρίνονται εκ του αποτελέσματος που επίσης ποικίλει: από το τερατούργημα ως το αριστούργημα.
Η παρατεταμένη συζήτηση λοιπόν για την (ουδέποτε θιγόμενη) ελευθερία των σκηνοθετών, δεν αποσκοπεί παρά στο να συγκαλύψει τις αυτονόητες υποχρεώσεις οι οποίες απορρέουν ακριβώς από τα δικαιώματα που απολαμβάνουν. Πρώτη ανάμεσά τους είναι η ανάληψη της δραματουργικής ευθύνης για την τοποθέτησή τους, που σύμφωνα με την διεθνώς καθιερωμένη ορολογία έχει τρεις βαθμούς απόστασης από το πρωτότυπο κείμενο. Η πρώτη, πιό κοντινή, σηματοδοτείται ως βασισμένη (based on) στο έργο αναφοράς, η δεύτερη εξηγεί ότι απλώς εμπνεύστηκε απ’ αυτό (inspired by) και η τρίτη πληροφορεί πως εξέλαβε την αρχική του ιδέα μόνο ως ορμητήριο (from an idea of). Και οι τρεις προσεγγίσεις είναι απολύτως νόμιμες, αρκεί να δηλώνονται — με βούλα και υπογραφή. Οι σκηνοθέτες με εντιμότητα και αυτοπεποίθηση τη βάζουν φαρδιά-πλατιά. Οι δόλιοι και οι δειλοί το αποφεύγουν για να σύρουν το κοινό στην παράσταση ενός ψευδεπίγραφου έργου. Κρύβονται και ανεβάζουν στη μαρκίζα του θεάτρου την διασημότητα που εκδίδουν στην εμπορική πιάτσα. Έτσι σταδιοδρομούν ως καταχραστές μεγάλων ονομάτων.
Παλιότερα υπήρχε στις τράπεζες, η προειδοποίηση: Μετά την απομάκρυνσιν εκ του ταμείου ουδέν λάθος αναγνωρίζεται. Στα θέατρα χρειάζεται η επιγραφή: Μετά την απομάκρυνσιν εκ του κειμένου, ό,τι προκύψει καταλογίζεται στον σκηνοθέτη.
///
Κλητικές προσφωνήσεις
Το καλοκαίρι τα πράγματα είναι ζόρικα σε περιοχές με τουριστικά ταβερνεία. Τα τραπέζια είναι στενά και τα περάσματα δύσκολα, τα γκαρσόνια δεν μας δίνουν σημασία. Το κροτάλισμα των μαχαιριών στο πιάτο έχει από καιρό αποτραπεί, είναι αυταρχικώς αγροίκο, ενοχλεί. Τα νεύματα που εκλιπαρούν για μια ελάχιστη προσοχή αγνοούνται όπως τα ξώμακρα σήματα σε θαλασσοταραχή. Οι επικλητικές χειρονομίες ξεψυχούν στον αέρα καθώς αποκρούονται από μάτια σκοπίμως απλανή. Επιπλέον, αποδεκτός τρόπος να φωνάξεις το Άτομο που σερβίρει δεν υπάρχει. Το «σερβιτόρε» απορρίφθηκε ως υπηρετικό, το «γκαρσόν» ακούγεται παλιομοδίτικο και η ελληνοποιημένη εκδοχή του, το «παιδί», θεωρείται προσβλητικό. Μένει το «Σας παρακαλώ» σε ποικίλους τόνους από τον ηπίως επιδόσιμο ως τον εριστικό και το «Κύριε» ή το «Κυρία», κάπως χλωμό, παραπεμπτικό σε κάποιο ανώνυμο αφεντικό ή, σε περίπτωση αργοπορίας, ενοχλημένα περιπαικτικό.
Καμιά φορά μάλιστα το ζήτημα τη (παρα)κλητικής προσφώνησης του σερβιτόρου τίθεται με τρόπο οξύ, απρόσμενα αστείο και λιγάκι επικίνδυνο. Κάποτε που καταφέραμε να βγάλουμε από το σπίτι του τον Λορεντζάτο, μια μεγάλη παρέα, ο Παπαγιώργης, ο Ζέρβας, ο Διοσκουρίδης, καταλήξαμε σ’ ένα πλακιώτικο μαγειρείο και περιμέναμε ματαίως για πολύ ώρα να έρθει κάποιος για την παραγγελία. Ώσπου ο Λορεντζάτος έχασε την υπομονή του και υψώνοντας το χέρι επιτακτικά φώναξε: Ε, καλόπαιδο! Το γκαρσόνι όμως κινήθηκε εναντίον μας με άγριες διαθέσεις μουρμουρίζοντας: Τι είπε ο κωλόγερος! Παράκουσες, τον άρπαξε από το μπράτσο ο Λεβέντης, καλόπαιδο σε αποκάλεσε ο άνθρωπος, όχι κωλόπαιδο – ενώ ο Διοσκουρίδης εξευμένισε πονηρά τον παρεξηγιάρη Λορεντζάτο: Έλα τώρα, Ζήσιμε, πως κάνεις έτσι, δεν είναι δα και βρισιά να σε πουν καλόγερο!
///
Ανάμεσα στον κυνισμό και στη βλακεία
Αισθάνεται κανείς απελπισία βλέποντας πόσοι άνθρωποι, καταργώντας κάθε απόσταση ανάμεσα στον κυνισμό και στη βλακεία, επείγονται να βάλουν το κεφάλι (των άλλων) στο κούτσουρο του ενός ή του άλλου χασάπη. Παλιότερα έσπευδαν να συνταχθούν με τον Σάχη και την τρομοκρατία της Σαβάκ ή με τον Χομεϊνί και την τρομοκρατία των Φρουρών της Επανάστασης, σήμερα βρίσκονται στο πλευρό του Νετανιάχου ή του Χαμενεΐ και υποκλίνονται σε αιμοδιψείς τυράννους, πότε στον Άσαντ και πότε στον Τζολάνι. Θεωρούν ότι η σφαγή των αμάχων είναι δικαίωμα του στρατιωτικά αδύνατου ή προνόμιο του δυνατού κι έτσι επικροτούν (με αδιόρατο μορφασμό θυμηδίας) την κτηνωδία της Χαμάς ή εγκρίνουν (με υποκριτική λύπη και πλαγίως) τη θηριωδία της στρατοκρατικής κλίκας του Ισραήλ.[...........................................................]
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου