Η δική τους Μεταπολίτευση ως ωραίο πλυντήριο για τη Δεξιά και αμαύρωση του ΠΑΣΟΚ

 

Η δική τους Μεταπολίτευση

Δημήτρης Παπανικολόπουλος   

Εφημερίδα Η ΕΠΟΧΗ

epohi.gr

Είδα στο «Ertflix» με πολύ ενδιαφέρον το ντοκιμαντέρ «Η δική μας Μεταπολίτευση» που φέρει την υπογραφή των καθηγητών Στάθη Καλύβα και Παναγή Παναγιωτόπουλο. Πολύ ωραίο φορμάτ, πάντα αποκαλυπτική η χρήση του οπτικοακουστικού υλικού από το πλούσιο αρχείο της ΕΡΤ (ακόμα και όταν η επιλογή του εγείρει ζητήματα αντιπροσωπευτικότητας), δόκιμη η επιλογή δύο αναλυτών διαφορετικής πολιτικής αντίληψης (που όμως συναιρούνται δεξιά του Κέντρου). Το όλο εγχείρημα θα μπορούσε να είναι πολύ καλύτερο, αν δεν είχε οφθαλμοφανή προβληματικά στοιχεία που παραπέμπουν σε ιδεολογική χρήση της Ιστορίας. Στο λίγο χώρο που διαθέτω θα αναφερθώ μόνο σε ένα από τα επεισόδια του ντοκιμαντέρ: σε αυτό που αναφέρεται στη δεκαετία του ’80.

Σε αντίθεση με την επταετία Καραμανλή που προηγήθηκε, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα αρνητικά της περιόδου. Έτσι, η μεν διακυβέρνηση Καραμανλή δεν βαρύνεται με την έντονη κατασταλτικότητά της, το δε ζήτημα των «προβληματικών» επιχειρήσεων συνδέεται με τη διακυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου: όχι χρονικά μόνο, αλλά αιτιακά, γεγονός εσφαλμένο. Οι «προβληματικές» επιχειρήσεις ήταν εταιρίες που έπαψαν να είναι κερδοφόρες για λόγους που δεν έχουν σχέση με την πολιτική του ΠΑΣΟΚ, έχουν όμως σχέση με το αυξανόμενο έλλειμμα ανταγωνιστικότητας της ελληνικής βιομηχανίας που ακολούθησε τις πετρελαϊκές κρίσεις της δεκαετίας του ’70 και με τη διαχειριστική ικανότητα των ιδιοκτητών τους. 

Δεν λαμβάνεται καν υπόψιν ότι η ΝΔ ως κόμμα δεν πρότεινε καμία άλλη συγκεκριμένη λύση – για να αφήσουμε κατά μέρους την παρακαταθήκη της «σοσιαλμανίας» του ιδρυτή της. Οπότε η διαπίστωση ότι επί ΠΑΣΟΚ «η ιδιωτική οικονομία αφυδατώθηκε προς όφελος ενός κράτους που γρήγορα άρχισε να ζει με δανεικά», τη στιγμή που το κράτος έτρεξε να μαζέψει τα σπασμένα της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ακούγεται κάπως ιδεολογικό. Το πλήγμα της μη διάσωσης των «προβληματικών» θα ήταν ούτως ή άλλως συντριπτικό για την ελληνική οικονομία. Η ελληνική κοινωνία παρουσιάζεται φτωχοποιημένη στη δεύτερη θητεία Παπανδρέου, λόγω της υποτίμησης του νομίσματος, των μέτρων λιτότητας και των ελλειμμάτων, που όπως ξέρουμε καμία σχέση δεν έχει με αυτό που γνωρίσαμε μετά την κρίση του 2008, και που αντιβαίνει σε αυτό που θυμούνται οι Έλληνες και οι Ελληνίδες. Ο Στ. Καλύβας όμως σπεύδει να τονίσει ότι ως λαός έχουμε διαγράψει τα αρνητικά του ’80 από τη μνήμη μας – κάτι που σίγουρα ισχύει και για την επταετία Καραμανλή ή την τριετία Κ. Μητσοτάκη, αλλά δεν ειπώθηκε κάτι τέτοιο.

Ομοίως, μόνο στην περίπτωση της ανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το ’81 αναφέρεται ότι οι Έλληνες έκαναν έναν «πειραματισμό», «πείστηκαν» ότι είχε έρθει η ώρα του ΠΑΣΟΚ, ενός κόμματος με ένα «περίεργο» έμβλημα. Στις άλλες περιπτώσεις η εκλογική επικράτηση παρουσιάζεται ως λογική/κανονική εξέλιξη – μέχρι τουλάχιστον την άνοδο του…ΣΥΡΙΖΑ. Οι συγκεντρώσεις του ΠΑΣΟΚ χαρακτηρίζονται ως ένα «είδος πανηγυριού», που θυμίζει «ποδοσφαιρικούς αγώνες» ή «καρναβάλι» – κάπως απαξιωτικοί όροι, που δεν αναφέρονται στους δεξιούς ψηφοφόρους και στις δικές τους συγκεντρώσεις. Ο Στ. Καλύβας μάλιστα αναρωτιέται αν αυτές οι συγκεντρώσεις ήταν «έκφραση δημοκρατίας» ή ένα «είδος αναπαράστασης της δημοκρατίας».

Στη συνέχεια, ο Παναγής Παναγιωτόπουλος θεωρεί ότι οι άνθρωποι που προσέρχονταν στις συγκεντρώσεις το έκαναν (και) με την προσδοκία ότι θα εξυπηρετηθούν από ένα κομματικό σύστημα, κάτι που δεν αναφέρθηκε ποτέ για τους δεξιούς, αν και τα κίνητρά τους –όποια και αν ήταν– σίγουρα δεν διέφεραν από των ψηφοφόρων του ΠΑΣΟΚ. Οι δυο τους υπογραμμίζουν πως το ΠΑΣΟΚ διεύρυνε το πελατειακό σύστημα της Δεξιάς, μέσα από μια επιχειρηματολογική γραμμή που υποφωτίζει ότι το δημόσιο ήταν γεμάτο δεξιούς από τις δεκαετίες όπου η Δεξιά λυμαίνονταν το δημόσιο και ότι το πελατειακό σύστημα ούτε γεννήθηκε ούτε αναπτύχθηκε με το ΠΑΣΟΚ. Κι ενώ σωστά αναφέρονται στην πρόσληψη «πρασινοφρουρών» με αναξιοκρατικό τρόπο, κακώς το παρουσιάζουν σαν κάτι διαφορετικό από αυτό που γινόταν μέχρι τότε. Οι δεξιές κυβερνήσεις είχαν ήδη αποθεώσει την αναξιοκρατία. Άρα, το ΠΑΣΟΚ δεν επέφερε καμία τομή ως προς αυτό το ζήτημα. Ούτε και στο ζήτημα της κρατικής τηλεόρασης, όπου η αποικιοποίησή της από το ΠΑΣΟΚ απλώς ήρθε μετά την αποικιοποίησή της από τη ΝΔ. Το ΠΑΣΟΚ εμφανίζεται να υιοθετεί μια «πολιτική ρεβανσισμού» που υποτίθεται ότι συμπυκνώθηκε στο σύνθημα «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει Δεξιά». Τώρα, το να θεωρείται ρεβανσιστική η υπενθύμιση όλων όσα υπέστησαν –πραγματικά και όχι συμβολικά– οι ηττημένοι του Εμφυλίου από τη ρεβανσιστική Δεξιά επί δεκαετίες θεωρώ ότι βρίσκεται καθαρά στη σφαίρα της ιδεολογικής χρήσης της Ιστορίας. Όπως και ότι έχει «συμβολική αξία» το γεγονός ότι οι αποκλεισμένοι επί δεκαετίες αριστεροί απέκτησαν πρόσβαση στην εξουσία – δεν έχει συμβολική αξία, είναι η ουσία της δημοκρατίας.  

Ο «ελληνικός σοσιαλισμός» λοιδορείται δεόντως με αστεία σκετσάκια της εποχής, κάτι που φυσικά δεν επαναλαμβάνεται για τον «ελληνικό εκσυγχρονισμό», αν και σίγουρα θα το εκτιμούσε εξίσου το τηλεοπτικό κοινό. Η μη έξοδος του ΠΑΣΟΚ από την ΕΟΚ ονομάζεται «κωλοτούμπα», αν και αυτός ο χαρακτηρισμός, που στη συνέχεια αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ του 2015, δεν αφορά ούτε την αλλαγή του Α. Σαμαρά σε σχέση με το Μνημόνιο ούτε του Κ. Μητσοτάκη σε σχέση με τη «Συμφωνία των Πρεσπών». Η ιδιωτική κατανάλωση χρωματίζεται πάντοτε θετικά και τίθεται διαζευκτικά με την πολιτική στράτευση. 

 Όλα τα παραπάνω είναι στοιχεία που προδίδουν ιδεολογική τοποθέτηση, σε ένα ντοκιμαντέρ χρηματοδοτημένο από την κρατική τηλεόραση. Συμβαίνει, δηλαδή, αυτό που στηλίτευσαν οι δύο παρουσιαστές αναφορικά με την τηλεοπτική πολιτική του ΠΑΣΟΚ.