Η δημοκρατία, οι παλιές επαναστάσεις και ο αμείλικτος «δαρβινισμός» των ΜΜΕ σήμερα
Η δημοκρατία, οι παλιές επαναστάσεις και ο αμείλικτος και ο αμείλικτος «δαρβινισμός» των ΜΜΕ σήμερα. Με οδηγό τα βιβλία «Το δικαίωμα στην τεμπελιά» του Πολ Λαφάργκ (μτφρ. Γιάννης Καυκιάς, εκδ. Μεταίχμιο), «Κριτική της υπάρχουσας κοινωνίας», του Μιχαήλ Μπακούνιν (μτφρ. Ζήσης Σαρίκας, εκδ. Πανοπτικόν), «Η κατήχηση του επαναστάτη» του Σεργκέι Νετσάγεφ (Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης, εκδ. Αρμός) και «Το Αλφαβητάρι των μέσων» του Norbert Bolz (μτφρ. Λευτέρης Αναγνώστου, εκδ. Σμίλη)
*************************
Οι Νεώτεροι Χρόνοι αποτέλεσαν το πεδίο της σταδιακής απομάκρυνσης από την υπερβατικότητα στην εμμένεια: ο φιλελευθερισμός, ο συντηρητισμός και ο σοσιαλισμός αντιπροσωπεύουν τις κοσμικές ιδεολογίες που κέρδισαν έδαφος έναντι των παραδοσιακών θρησκειών. Η ιδιοκτησία και οι ιδιοκτησιακές σχέσεις ήταν, πάντως, εξαρχής από τα κύρια ζητήματα που έθιξαν οι ιδεολογίες.
Η ιδιοκτησία, μας έχει πει ο Thorstein Veblen, αρχικά προέκυψε ανάμεσα στους ανθρώπους σαν λεία που κρατιόταν ως τρόπαιο επιτυχούς επιδρομής και λεηλασίας. Η αξία των κατεχομένων αντικειμένων ή ανθρώπων (σκλάβοι) ήταν βασικά το ότι αυτά αναδείκνυαν την ανωτερότητα σε σχέση με τους εχθρούς (γειτονικές φυλές), από τους οποίους είχαν αφαιρεθεί ως λάφυρα πολέμου.
Καθώς αρχίζει να εδραιώνεται αυτό που γνωρίζουμε ως ατομική ιδιοκτησία, η μικρή φυλή αρχίζει να μετατρέπεται σταδιακά σε μιαν αυτάρκη παραγωγική κοινότητα.
Αυτή την κατάσταση ανταγωνισμού, ο Veblen την ονομάζει «φθονερή διάκριση». Καθώς αρχίζει να εδραιώνεται αυτό που γνωρίζουμε ως ατομική ιδιοκτησία, η μικρή φυλή αρχίζει να μετατρέπεται σταδιακά σε μιαν αυτάρκη παραγωγική κοινότητα. Τότε, η φθονερή διάκριση αλλάζει μορφή και πλέον λαμβάνει χώρα στο πλαίσιο μιας κοινότητας όπου ορισμένα άτομα ξεχωρίζουν, σαν ιδιοκτήτες, σε βάρος άλλων.
Η κατοχή πλούτου αποτελεί πλέον, καθαυτή, μια στέρεα βάση ευηποληψίας, ανεξαρτήτως του αν έχει προκύψει κληρονομικά ή με προσωπικές επιθέσεις. Κάθε παραγωγική απασχόληση αποκτά εξευτελιστικό χαρακτήρα και η αποχή απ’ αυτή αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση ευπρέπειας. Με τη μετάβαση από το ληστρικό στο χρηματικό στάδιο του πολιτισμού, εμφανίζεται αυτό που ο Veblen χαρακτηρίζει «αργόσχολη» τάξη.
Στο γνωστό δοκίμιό του Το δικαίωμα στην τεμπελιά (σε νέα ελληνική έκδοση απ’ τις εκδόσεις Μεταίχμιο), ο Γάλλος κομμουνιστής συγγραφέας και γαμπρός του Marx, Paul Lafargue, ισχυρίζεται ότι ενώ οι αρχαίες κοινωνίες απεχθάνονταν τη (χειρωνακτική) εργασία (και όσους την ασκούσαν), η χριστιανική ηθική (και στη συνέχεια, το αδύναμο απομεινάρι της, η αστική), καλλιέργησε τη φιλοπονία, κάτι που ούτε ο σοσιαλισμός δεν κατόρθωσε να υπερβεί: πραγματικά, οι εργάτες ζητάνε και διεκδικούν το δικαίωμά τους στην εργασία και στην εξάντληση.
Ως αποτέλεσμα, ήρθε η υπερπαραγωγή, με τα δυσάρεστα επακόλουθά της: η σκλαβιά του σύγχρονου εργάτη. Γι’ αυτό, προτείνει, ακριβώς επειδή διαθέτουμε τις μηχανές, να εργαζόμαστε τρεις ώρες ημερησίως, αφιερώνοντας τον υπόλοιπο χρόνο μας στις απολαύσεις. Είναι ενδιαφέρον ότι εν έτει 1880, ο Lafargue (πριν ακόμη και από τον Weber και τον Sombart) συνέδεε τον προτεσταντικό Χριστιανισμό με την πουριτανική του εγκράτεια και την εξοικονόμηση, με το καπιταλιστικό πνεύμα και την ηθική των αστών.
Η εποχή μας δεν είναι απλώς, καθώς μας λένε, «ο αιώνας της εργασίας», αλλά κυρίως ο αιώνας του πόνου, της διαφθοράς και της φτώχειας. Οι χορτασμένοι αστοί διανοούμενοι, αυτοί που μέχρι χθες ακόμη ανήκαν στο προσωπικό των φεουδαρχών, σήμερα δεν φείδονται εγκωμίων για τον παράδεισο που επίκειται στο άμεσο μέλλον. Η πένα τους, λέει με οξύτητα ο Lafargue, υπηρετεί τα συμφέροντα της αστικής τάξης, έναντι παχυλών αμοιβών.
Οι μεγάλοι αρχαίοι στοχαστές, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης, ο Πλούταρχος και ο Ξενοφών, που δεν είχαν «διαφθαρεί» απ’ ό,τι ο Lafargue αποκαλεί «χριστιανική υποκρισία» και «καπιταλιστικό ωφελιμισμό», ήθελαν τους πολίτες των ιδανικών τους Πολιτειών να ζουν έχοντας στη διάθεσή τους άφθονο ελεύθερο χρόνο. Οι σημερινοί προλετάριοι, όμως, «αποβλακωμένοι» από το δόγμα της εργασίας αγνοούν ότι ένας πολίτης που πουλάει την εργασία του έναντι χρηματικής αμοιβής υποβιβάζεται στο επίπεδο του δούλου και στην πραγματικότητα διαπράττει έγκλημα που θα έπρεπε να επισύρει την πολυετή του φυλάκιση.
Λέγεται συχνά ότι ο Αριστοτέλης ήταν προκατειλημμένος υπέρ της δουλείας και αυτό χρησιμοποιείται σε βάρος του. Κι όμως, ο μεγάλος αρχαίος φιλόσοφος είχε παραδεχθεί, στα Πολιτικά του, ότι αν το κάθε εργαλείο μπορούσε να εκτελεί το έργο του από μόνο του και χωρίς την παρέμβαση ανθρώπων, περίπου όπως τα μυθικά αριστουργήματα του Δαίδαλου και του θεού Ήφαιστου, τότε δεν θα είχαν οι κοινωνίες την ανάγκη των δούλων. Ο μάγειρας δεν θα είχε την ανάγκη βοηθών, ούτε ο αφέντης θα είχε ανάγκη τους δούλους. Το όνειρο αυτό του Αριστοτέλη, πραγματοποιήθηκε στις μέρες μας, με τη Βιομηχανική Επανάσταση:
«Οι μηχανές μας, με πύρινη ανάσα, με ατσάλινα μέλη, ακάματες, με αξιοθαύμαστη, ανεξάντλητη παραγωγικότητα, εκτελούν από μόνες τους την ιερή εργασία· κι ωστόσο, οι φιλοσοφικές μεγαλοφυΐες του καπιταλισμού παραμένουν κολλημένες στην προκατάληψη ης μισθωτής εργασίας, της χειρότερης δουλείας. Δεν καταλαβαίνουν ακόμη ότι η μηχανή είναι ο απελευθερωτής της ανθρωπότητας, ο Θεός που θα λυτρώσει τον άνθρωπο από τις sordidas artes και τη μισθωτή εργασία, ο Θεός που θα του δώσει τον ελεύθερο χρόνο και την ελευθερία».
Ο Lafargue, μάλιστα, εισηγείται την ακόλουθη πρόταση:
«Αν η εργατική τάξη ξερίζωνε από την καρδιά της τη διαστροφή που την εκφυλίζει και όρθωνε την τρομερή της δύναμη, όχι για να διεκδικήσει τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, που δεν είναι παρά τα δικαιώματα της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης, όχι το Δικαίωμα στην Εργασία, που δεν είναι παρά το δικαίωμα στη φτώχεια και στη δυστυχία, αλλά για να σφυρηλατήσει έναν σιδερένιο νόμο, που θα απαγορεύει στον κάθε άνθρωπο να εργάζεται περισσότερο από τρεις ώρες την ημέρα, η Γη, αυτή η αρχαία Γη, θα αγαλλίαζε και θα ένιωθε να σκιρτά μέσα της ένας καινούργιος κόσμος… Πώς όμως να ζητήσουμε από ένα προλεταριάτο διεφθαρμένο από την καπιταλιστική ηθική να επιδείξει μια τέτοια αποφασιστικότητα;».
«Ω τεμπελιά», καταλήγει το σύντομο τούτο δοκίμιό του, «μητέρα όλων των τεχνών και όλων των υψηλών αρετών, γίνε βάλσαμο για τις ανθρώπινες αγωνίες».
Ο αναρχισμός[...............................................]
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου