Λέα Ούπι , «Ελεύθερη»
– Ένα πολιτικό ντοκουμέντο για την Αλβανία του Χότζα (κριτική)
Για το βιβλίο της Λέα Ούπι [Lea Ypi] «Ελεύθερη: Μεγαλώνοντας στο τέλος της Ιστορίας» (μτφρ. Αντώνης Καλοκύρης, εκδ. Πατάκη). Στην κεντρική εικόνα, η Λέα Ούπι με τη γιαγιά της.
Γράφει η Λεύκη Σαραντινού
Οι άνθρωποι στις χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ που έζησαν την εποχή όπου έπεφτε ο υπαρκτός σοσιαλισμός αισθάνονταν –δικαίως– πως ζούσαν στο Τέλος της Ιστορίας. Τέτοια είναι και η περίπτωση της συγγραφέως Λέα Ούπι που γεννήθηκε στα Τίρανα το 1979 και τα νεανικά της χρόνια συνέπεσαν με τον θάνατο του συντρόφου Ενβέρ Χότζα το 1985 και την επάνοδο της δημοκρατίας στην Αλβανία, πριν η Ούπι μεταναστεύσει, σπουδάσει και εργασθεί, εν τέλει, στο εξωτερικό όπου παραμένει μέχρι σήμερα.
Η Λέα Ούπι στο βιβλίο της με τον εντυπωσιακό τίτλο Ελεύθερη: Μεγαλώνοντας στο Τέλος της Ιστορίας αυτοβιογραφείται, μοιράζεται με τους αναγνώστες εμπειρίες της νιότης της από το καθεστώς του Χότζα και από τη μεταπολίτευση και αναστοχάζεται σχετικά με το περιεχόμενο του όρου «ελεύθερη».
Όπως όλοι όσοι έζησαν την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, έτσι και η Ούπι αισθανόταν μετέωρη μετά από τον θάνατο του Χότζα, αδυνατώντας να προσδιορίσει τη νέα της ταυτότητα.
Η Ούπι μεγάλωσε σε μία οικογένεια η οποία δεν στεκόταν και τόσο ευνοϊκά απέναντι στο καθεστώς, αλλά φυσικά δεν μπορούσε να το ομολογήσει ανοιχτά. Ο πατέρας της ήταν άριστος στα μαθηματικά, το καθεστώς όμως δεν του επέτρεψε να πραγματοποιήσει σπουδές στον τομέα αυτόν, εφόσον δεν απολάμβανε την πλήρη εύνοια του κόμματος. Έτσι σπούδασε δασολογία όπου και εργάστηκε. Μετά τη μεταπολίτευση η μητέρα της πολιτεύτηκε. Όπως όλοι όσοι έζησαν την πτώση του υπαρκτού σοσιαλισμού, έτσι και η Ούπι αισθανόταν μετέωρη μετά από τον θάνατο του Χότζα, αδυνατώντας να προσδιορίσει τη νέα της ταυτότητα.
Η αφήγηση της Ούπι ξεκινά από τα παιδικά-νεανικά της χρόνια τη δεκαετία του 1980 και φτάνει μέχρι και τον αλβανικό εμφύλιο του 1997 και τη συνακόλουθη φυγή της από τη χώρα για σπουδές φιλοσοφίας στο εξωτερικό.
Ένα άδειο κουτάκι coca cola γίνεται αντικείμενο επίδειξης
Η Ούπι διηγείται κωμικοτραγικά περιστατικά από τη ζωή της στα Τίρανα τις δεκαετίες του 1980 και του 1990, εστιάζοντας στην προπαγάνδα του καθεστώτος, η οποία στα δικά μας μάτια φαντάζει απολύτως φανατική και παρανοϊκή. Σχολιάζει τα πάντα, από τη σχέση του κομμουνισμού με τη θρησκεία, τις ουρές στα καταστήματα, την αλληλεγγύη και τη σχέση με τους γείτονες, μέχρι και τις επισκέψεις των «καπιταλιστών» τουριστών στη χώρα. Στον σημερινό αναγνώστη θα προξενήσει μεγάλη εντύπωση πως ένα ποταπό για εμάς αντικείμενο, όπως για παράδειγμα ένα άδειο κουτάκι της coca cola, είχε στην πραγματικότητα μεγάλη αξία για όσους έμεναν στο ανατολικό μπλοκ γιατί ήταν ένα αντικείμενο δυσεύρετο, άρα και προς επίδειξη.
Πώς
βίωσαν επομένως οι κάτοικοι του ανατολικού μπλοκ το «πέρασμα» στον
καπιταλισμό; Όλοι τους δυσκολεύτηκαν να διαχειριστούν αυτή την
πρωτόγνωρη ελευθερία. Η συγγραφέας μοιράζεται με τους αναγνώστες
σκέψεις, εμπειρίες, γεγονότα, αλλά και συναισθήματα.
«Παρ' όλα αυτά, τα μόνα που θυμάμαι από εκείνη την περίοδο είναι ο φόβος, η σύγχυση και η επιφυλακτικότητα. Χρησιμοποιούμε τον όρο ελευθερία προκειμένου να μιλήσουμε για ένα ιδεώδες που επιτέλους είχε πραγματωθεί ακριβώς όπως κάναμε και στο παρελθόν. Όμως τα πράγματα άλλαξαν τόσο πολύ, ώστε ήταν αδύνατον να πούμε αργότερα αν μιλούσαν γι' αυτό οι ίδιοι άνθρωποι».
Η Ούπι καταφέρνει με τη δηκτική και ενίοτε χιουμοριστική πένα της να μας συγκινήσει, να μας κάνει να ξεκαρδιστούμε στα γέλια, να μας πληροφορήσει σχετικά με τη ζωή στην Αλβανία των χρόνων της διακυβέρνησης του Χότζα και του τέλους του υπαρκτού σοσιαλισμού και, πάνω απ’ όλα, να μας μεταφέρει στη θέση των ανθρώπων αυτών που ένιωθαν τότε ότι ζούσαν σε μία εποχή όπου ο κόσμος γύρω τους γκρεμιζόταν.
Αυτοβιογραφία, πολιτικό ντοκουμέντο, μυθιστόρημα, το βιβλίο της Λέα Ούπι είναι κάτι ανάμεσα σε αυτά τα τρία. Είναι η έξοχη λογοτεχνική κατάθεση ψυχής ενός ανθρώπου που έζησε από κοντά το Τέλος της Ιστορίας και την αυγή μίας νέας εποχής...
＊Η ΛΕΥΚΗ ΣΑΡΑΝΤΙΝΟΥ είναι συγγραφέας, ιστορικός και καθηγήτρια μουσικής. Τελευταίο της βιβλίο, ο τόμος «Γραφο... σκιάσεις: Ασκήσεις δημιουργικής γραφής για εφήβους και ενήλικες» (εκδ. 24 Γράμματα).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου