Συνέντευξη της Ευγενίας Μπογιάνου* στη Χαριτίνη Μαλισσόβα*
Φανή, ο τίτλος του νέου σας μυθιστορήματος. Θέλετε να μας δώσετε κάποια στοιχεία του;
Η Φανή, το 2012 που διαδραματίζεται το βιβλίο, είναι είκοσι χρονών. Απευθύνεται σε έναν εν πολλοίς άγνωστο παραλήπτη ενός μακροσκελούς μηνύματος σε συνέχειες. Ξεκίνησα από την ιδέα της απεύθυνσης, η οποία θα μου έδινε το λογοτεχνικό πρόσχημα κατά κάποιον τρόπο για να ξεδιπλώσω την αγωνία, τις αντιφάσεις αλλά και τη δυναμική ενός νεαρού κοριτσιού που, προσπαθώντας να ανακαλύψει το παρελθόν, προσπαθεί συγχρόνως να μάθει τον εαυτό του. Η ερωτική ιστορία που, αναπόφευκτα, εισβάλλει στη ζωή της, είναι αυτή που πυροδοτεί μια σειρά εξελίξεων αλλά και διλημμάτων. Τι γίνεται όταν τα όρια ανάμεσα στο καλό και το κακό συγχέονται; Όταν δεν μπορείς εύκολα να ξεχωρίσεις το σωστό από το λάθος; Η ερωτική επιθυμία αμβλύνει ή οξύνει την κριτική σκέψη; Να μερικά από τα ερωτήματα που διατρέχουν τις σελίδες του βιβλίου. Αλλά δεν είναι μόνο αυτά. Υπάρχουν κι άλλα. Ερωτήματα για την παραδοσιακή οικογένεια και για το κατά πόσο αυτή είναι προϋπόθεση και πανάκεια για την πορεία στη ζωή. Μήπως μόνο η αγάπη αρκεί; Ή μήπως τα πράγματα είναι ακόμη πιο πολύπλοκα; Εντέλει, η λογοτεχνία μπορεί να δώσει απαντήσεις σε όλα αυτά; Θέλησα με αφετηρία τις ελλείψεις, τις αναζητήσεις και την οργή της Φανής να «απλωθώ» από το προσωπικό στο συλλογικό. Στο πώς διασταυρώνονται. Πάντως και μετά το πέρας του βιβλίου, η Φανή συνεχίζει να κινείται στους δρόμους της πόλης. Ίσως όχι πιο σίγουρη από πριν, αλλά ελπίζω λίγο πιο δυνατή.
Η εικοσάχρονη Φανή ψάχνει την ταυτότητά της μες στην οικονομική κρίση και δείχνει να επιλέγει την αριστερή κατεύθυνση.
Η Φανή ανήκει στη γενιά του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Μια γενιά που λόγω της οξύτητας των γεγονότων αναγκάστηκε σε μεγάλο βαθμό να πάρει θέση γι’ αυτά. Αυτή επιλέγει την πλευρά της αλληλεγγύης και των διεκδικήσεων. «Η ιστορία γράφεται στους δρόμους», λέει σε κάποια στιγμή, «κι εμείς είμαστε παρόντες». Είναι αδιαπραγμάτευτων πεποιθήσεων αλλά, όπως πάντα συμβαίνει, τα διλήμματα μπαίνουν από την πίσω πόρτα, απρόσκλητα. Και πολλές φορές έχουν ωραία, ελκυστική όψη, όπως στην προκειμένη περίπτωση, και υπονομεύουν τη σταθερότητα, καταλύουν την εντύπωση της βεβαιότητας. Δοκιμάζουν, με άλλα λόγια, τις πεποιθήσεις, επαναπροσδιορίζουν τα όρια του σωστού και του λάθους.
Στη διάρκεια της ανάγνωσης του βιβλίου, συχνά μου ερχόταν στον νου η ρήση του Φρόιντ: «Ο άνθρωπος είναι το προϊόν των τραυμάτων της παιδικής του ηλικίας»...
Είμαστε η παιδική μας ηλικία. Από όλα μπορούμε να ξεφύγουμε, αλλά όχι από αυτή. Είμαστε όλα όσα μας διαμόρφωσαν. Ωστόσο, η παιδική μας ηλικία δεν είναι κουτάκια τακτοποιημένα σε σειρά για να περνάμε μηχανιστικά από το ένα στο άλλο. Ούτε ο Φρόιντ είναι ο πατέρας-αφέντης που «τα πανθ’ ορά». Και στην περίπτωση της Φανής τα τραύματα, οι ελλείψεις αλλά και οι σταθερές –η αίσθηση της ελευθερίας, η αγάπη για την τέχνη, για τον άνθρωπο, για τη μεγάλη περιπέτεια που λέγεται ζωή– είναι όλα παρόντα και επηρεάζουν καθοριστικά ένα μεγάλο κομμάτι του ενήλικου εαυτού.
Η γενιά της Φανής θεωρώ ότι είναι η πιο αδικημένη γενιά από τη μεταπολίτευση και μετά. Ποια προοπτική νομίζετε ότι έχουν αυτά τα παιδιά;
Πολύ φοβάμαι πως όντως έτσι είναι. Είναι η γενιά που ενώ πήγαινε να ανοίξει φτερά, χτυπήθηκε σκληρά από τη σχεδόν δεκάχρονη οικονομική κρίση. Κι εκεί που φαινόταν πως τα πράγματα ίσως άρχισαν να πηγαίνουν λίγο καλύτερα, έρχεται και η πρόσφατη υγειονομική κρίση και δίνει άλλο ένα ισχυρό χτύπημα. Όμως, παρ’ όλα αυτά, η γενιά αυτή είναι μια μορφωμένη γενιά, «ψημένη» επίσης από τα απανωτά χτυπήματα, μια γενιά απεριόριστων πνευματικών δυνατοτήτων, «ανοιχτή» προς έναν κοσμοπολιτισμό που από μόνος του αποτελεί πηγή γνώσης και δημιουργικότητας. Θέλω να πιστεύω πως θα βρει πατήματα –άλλωστε ποτέ δεν ήταν εύκολα τα πράγματα–, αρκεί να έχει πάντα ως γνώμονα τον άνθρωπο.
Ίσως για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, είναι τόσο σαφής η σύμπλευση του ατομικού με το συλλογικό και το πανανθρώπινο.Υπάρχει θετικό πρόσημο και προοπτική στο ελληνικό μυθιστόρημα;
Παρόλο που στην ελληνική λογοτεχνική πραγματικότητα την τιμητική του, με σπουδαίες συχνά επιδόσεις, έχει κατά παράδοση το διήγημα, πιστεύω πως κάθε χρόνο κυκλοφορούν καλά ή και σημαντικά μυθιστορήματα. Τόσο στην παλιότερη γενιά –ενδεικτικά αναφέρω τη Μάρω Δούκα, τη Ρέα Γαλανάκη, τον Αλέξη Πανσέληνο–, όσο και σε νεότερες συγγραφικές γενιές, υπάρχουν άνθρωποι που υπηρετούν με πάθος, σθένος και αφοσίωση –την αφοσίωση που της αρμόζει αλλά και που η ίδια σού επιβάλλει– τη μεγάλη φόρμα. Πιστεύω πως έχουμε κάθε λόγο να αισιοδοξούμε.
Ποια βιβλία διαβάσατε την περίοδο που μείναμε στο σπίτι; Θέλετε να μας αναφέρετε κάποιο από αυτά;
Λόγω του ότι είμαι μανιώδης αναγνώστρια, αλλά και λόγω της ενασχόλησής μου με την κριτική βιβλίου από τις σελίδες της Αυγής, θα μπορούσα να αναφερθώ σε αρκετά αναγνώσματα. Θα περιοριστώ όμως σε δύο σπουδαία βιβλία, που με συντρόφευσαν με τον καλύτερο τρόπο αυτές τις μέρες. Το Ταξιδεύοντας σε ξένη γη του Ντέιβιντ Παρκ από τις Εκδόσεις Gutenberg: ένας άντρας μόνος του μέσα σ’ ένα αμάξι, ένα χιονισμένο αφιλόξενο τοπίο, μια συγκλονιστική διαδρομή προς την εξιλέωση και την αναζήτηση της πατρικής ταυτότητας. Δίχως μεγαλοστομίες, δίχως εξάρσεις, με την υποβόσκουσα ένταση να εναρμονίζεται απολύτως με την ψυχική κατάσταση του κεντρικού προσώπου. Η σκιά του ευνούχου του Ζάουμε Καμπρέ από τις Εκδόσεις Πόλις. Ο γνωστός από το Confiteor, αλλά και από το επίσης εξαιρετικό, λιγότερο γνωστό Οι φωνές του ποταμού Παμάνο, Καμπρέ, αποδεικνύει για άλλη μια φορά πως δεν έχει σημασία μόνο το «τι», αλλά, κυρίως, το «πώς». Αλλά δεν είναι μόνο οι πρωτότυπες αφηγηματικές τεχνικές που εντυπωσιάζουν, τον τόνο δίνουν το πάθος, οι ενοχές, ο έρωτας, η πίστη σε μια ιδέα, οι αμφιβολίες και, πάνω από όλα, η απώλεια.
Τι πιστεύετε ότι πρέπει να μας διδάξει η πρόσφατη υγειονομική κρίση και ο εγκλεισμός που βιώσαμε και ενδέχεται να ξαναβιώσουμε;
Το ότι δεν υπάρχουν δεδομένα. Ακόμη και αυτά που, χωρίς δεύτερη σκέψη, θεωρούσαμε αυτονόητα, μπορεί να μην είναι καθόλου έτσι. Πως οι σταθερές μπορεί να κλονιστούν. Κι ότι, όταν αυτό συμβαίνει, πρέπει, εκτός από υπομονή, να δείξουμε πνεύμα εξορθολογισμού, εμπιστοσύνης στην επιστήμη για όσα αφορούν την επιστήμη, όπως και πνεύμα σεβασμού προς τη ζωή, όχι μόνο τη δική μας αλλά και του συνανθρώπου μας. Ίσως για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, είναι τόσο σαφής η σύμπλευση του ατομικού με το συλλογικό και το πανανθρώπινο. Γιατί ένα άλλο κεφαλαιώδες που μας έδειξε η υγειονομική κρίση είναι πως τίποτα δεν είναι μακρινό.
Πώς ορίζετε εσείς την «κανονικότητα»;
Επιστροφή στην κανονικότητα για μένα σημαίνει το να ξαναβρούμε τη χειρονομία. Εκείνο το άπλωμα του χεριού που περικλείει όλη την τρυφερότητα για τις αντιφάσεις αλλά και για τις χάρες της ανθρώπινης κατάστασης.
Ποια αξία θεωρείτε υπέρτατη;
Την αλληλεγγύη. Το να μπορείς να μπεις στη θέση του άλλου, να συναισθανθείς τον πόνο και τις χαρές του. Ας θυμηθούμε τον Κωστή Μοσκώφ: «Το πιο μακρύ, το πιο ωραίο και το πιο δύσκολο ταξίδι, είναι το ταξίδι από τα μάτια του ενός στα μάτια του άλλου».
Ασχολείστε με τη συγγραφή κάποιου νέου βιβλίου αυτό το διάστημα;
Πάντα υπάρχει κάτι που με απασχολεί και που προσπαθώ να το ξεδιπλώσω πάνω στο χαρτί. Έχω κάτι στο μυαλό μου ως το επόμενο βήμα, αλλά νομίζω πως είναι νωρίς ακόμη για να πω οτιδήποτε. Άλλωστε, το γράψιμο ενός βιβλίου είναι πάντα μια περιπέτεια σε αχαρτογράφητα νερά που μπορεί, κάποιες φορές, να σε οδηγήσει αλλού από κει όπου νόμιζες ότι κατευθύνεσαι.
Φανή
Ευγενία Μπογιάνου
Μεταίχμιο
264 σελ.
ISBN 978-618-03-2333-7
Τιμή €15,50
Η Χαριτίνη Μαλισσόβα είναι εκπαιδευτικός και αρθρογράφος λογοτεχνίας στην εφημερίδα Θεσσαλία.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου