Ο "βαθύς" γνώστης της Ιστορίας και η ανορθόγραφη αρλούμπα του
Και όμως κινείται!
Συντάκτης:
Αντώνης Λιάκος *
Οσα ασυμβίβαστα ακούστηκαν στο
χτεσινό συλλαλητήριο, για απόρριψη κάθε συμβιβασμού στο Μακεδονικό, το
μόνο που καταφέρνουν είναι να συμβάλουν στη διαιώνιση της σημερινής
υποκρισίας, στην οποία όλοι θα αποκαλούν τη Δημοκρατία της Μακεδονίας με
το όνομά της, ενώ στην Ελλάδα θα μεταφράζεται «κρατίδιο των Σκοπίων».
Κάνουν ακριβώς το αντίθετο όσων υποστηρίζουν.
Γιατί πέραν οποιασδήποτε δεοντολογίας, μπορεί μια χώρα που κάθε νόμο της τον ελέγχουν προληπτικά οι θεσμοί, ακόμη και ως προς τις λεπτομέρειες, να επιβάλει σε μια άλλη πώς θα ονομάζεται, αν θα έχει την τάδε ή τη δείνα εθνική συνείδηση, πώς θα ονομάζει τη γλώσσα της; Αυτά συνέβαιναν, όποτε συνέβαιναν, τον καιρό της πανίσχυρης αποικιοκρατίας, όταν οι συσχετισμοί δύναμης ανάμεσα στους κύριους και τους κυριαρχούμενους ήταν αβυσσαλέοι. Και επιβάλλονταν με τα όπλα. Και πάλι εκεί οι αντιστάσεις γέννησαν έθνη. Στην Ελλάδα ένα εμπάργκο επιχειρήθηκε το 1994, και αυτό κατέληξε σε φαρσοκωμωδία και λαθρεμπόριο…
Ωστόσο, παρά τις εντυπώσεις των συλλαλητηρίων, συγκρίνοντας τα τωρινά με εκείνα της πρώτης περιόδου του Μακεδονικού 1992-1993, διαπιστώνει κανείς ότι σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερο το ποσοστό των συμπολιτών μας που προκρίνουν διαπραγμάτευση, συμβιβασμό, ξεμπλοκάρισμα. Τότε ο συσχετισμός δυνάμεων, στην πολιτική σκηνή, στα Πανεπιστήμια και στα ΜΜΕ ήταν συντριπτικά δυσμενέστερος από τον σημερινό. Σήμερα, κάτι κινείται. Η δουλειά που έγινε στο μεταξύ με άξονα την κριτική στην ιδεολογία του εθνικισμού και την κριτική επαναπροσέγγιση της Ιστορίας δεν πήγε χαμένη, παρήγαγε καρπούς.
Παρά τις κατηγορίες περί εθνομηδενισμού, παρά τις κρίσεις πρώτα με την υπόθεση των ταυτοτήτων και στη συνέχεια των σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας, τα πράγματα σαφώς έχουν αλλάξει στο πεδίο των ιστορικών σπουδών, της εκπαίδευσης, ακόμη και σε ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας ιστορίας. Και αν λυθεί το μακεδονικό ζήτημα, μια νέα εθνική ταυτότητα, που δεν θα χρειάζεται να καταφεύγει σε μύθους και ιστορίες, και η οποία θα ταιριάζει και στην εποχή και στον ρόλο της Ελλάδας μετά την κρίση, θα αρχίσει να εδραιώνεται. Γι’ αυτό άλλωστε είναι κρίσιμη αυτή η διαμάχη, γι’ αυτό είναι κακό να επισκιάζει η μικροπολιτική τα μεγάλα διακυβεύματα.
Η ιστορική κουλτούρα στη σύγχρονη Ελλάδα αποτελεί ένα ισχυρό υπόβαθρο τόσο για τις παρανοήσεις και τη σύγχυση γύρω από το ζήτημα όσο επίσης και για τη δημιουργία άβατου για όσα κατηγοριοποιούνται ως εθνικά θέματα. Και το υπόβαθρο αυτής της σύγχυσης είναι η σύλληψη της Ιστορίας σαν κάτι συμπαγές που είναι ταυτόχρονα και ιερό, ταμπού. Μπορεί να μην το γνωρίζουμε, αλλά το διαφυλάττουμε, κάθε κριτική είναι ιεροσυλία. Αυτή η ιστορική κουλτούρα περνάει με το μητρικό γάλα της εκπαίδευσης και των ΜΜΕ στις επόμενες γενιές. Επομένως εκεί πρέπει να δουλέψουμε εντατικά, συστηματικά, επίμονα.
Αναδιατάσσει όμως το συλλαλητήριο το πολιτικό πεδίο, το σχήμα με το οποίο αντιλαμβανόμαστε την πολιτική αντιπαράθεση; Το κυρίαρχο ρητορικό σχήμα της Ν.Δ. και των συστημικών μέσων είναι το εξής: από τη μια ο εθνολαϊκισμός και από την άλλη οι δυνάμεις του αντιλαϊκισμού, του φιλελευθερισμού, των μεταρρυθμίσεων, της λογικής, του ευρωπαϊκού τόξου. Θα τα λένε και αύριο αυτά;
Θα συνεχίζουν να χρησιμοποιούν αυτή τη διάκριση; Ανεξαρτήτως της κριτικής στο σχήμα αυτό, γιατί κάνει μια κατάχρηση του όρου «λαϊκισμός», η συμμετοχή και η πλειοδοσία συμμετοχής στο χθεσινό συλλαλητήριο το κατεδαφίζει. Εχει ενδιαφέρον να δούμε πού θα μετατοπιστεί πια ο πολιτικός λόγος και πώς θα χρησιμοποιηθούν οι αρλούμπες που ακούστηκαν ως πολιτικό επιχείρημα. Ευθύνες όμως γιατί συνδαύλισαν αυτό το αρχαϊκό στιλ εθνικισμού έχουν και εκείνοι που δεν θέλουν μεν να συνταυτιστούν με αυτό, αλλά καταφεύγουν στη μικροπολιτική.
Είναι παγίδα της κυβέρνησης, μας εκβιάζουν, όχι, δεν θα τους δώσουμε χείρα βοηθείας, καλύτερα να φύγουν μια ώρα αρχύτερα, …θα δούμε για μετά. Οσο επιμηκύνεται αυτή η εκκρεμότητα τόσο θα βγαίνουν όλοι αυτοί που είδαμε να παρελαύνουν από την κεντρική σκηνή τις δύο προηγούμενες Κυριακές.
Εν τούτοις, υπάρχει και ο κόσμος της πλατείας. Η οικονομική κρίση προκάλεσε μια μείζονα κρίση ταυτοτήτων, η οποία σαφώς εκφράστηκε με κοινωνικό πρόσημο, στο οποίο όμως συμφύρονταν πολιτικές ταυτότητες. Τα ανώτερα στρώματα υιοθέτησαν έναν φιλομνημονιακό λόγο ενοχοποίησης του λαού και του έθνους, τα κατώτερα έναν αντιμνημονιακό λόγο, ο οποίος στην κρίση έδινε έμφαση στην εθνική ταπείνωση και στις επιβουλές εναντίον του έθνους. Ο διχασμός αυτός εκφράστηκε στην ίδια πλατεία και το 2011 και το 2015. Μήπως τότε το χτεσινό συλλαλητήριο ήταν η αντιστροφή;
Το συλλαλητήριο αυτό έδειξε ότι η κρίση των ταυτοτήτων συνεχίζεται, αλλά οι προηγούμενες γραμμές μπερδεύτηκαν γιατί μπήκαμε σε καινούργια φάση. Η σημασία επομένως της διευθέτησης του Μακεδονικού, ως ενός εθνικού ζητήματος που προκαλεί ταυτοτικές αναταράξεις, έγκειται, εκτός των άλλων, και στη δυναμική αναπροσδιορισμού της αντίληψης που έχουν οι Ελληνες για τον εαυτό τους και την ιστορία τους. Δεν είναι οι γραφικότητες που είδαμε. Γι' αυτό η διευθέτηση του Μακεδονικού είναι μονόδρομος.
* ιστορικός, Παν. Αθηνών
Γιατί πέραν οποιασδήποτε δεοντολογίας, μπορεί μια χώρα που κάθε νόμο της τον ελέγχουν προληπτικά οι θεσμοί, ακόμη και ως προς τις λεπτομέρειες, να επιβάλει σε μια άλλη πώς θα ονομάζεται, αν θα έχει την τάδε ή τη δείνα εθνική συνείδηση, πώς θα ονομάζει τη γλώσσα της; Αυτά συνέβαιναν, όποτε συνέβαιναν, τον καιρό της πανίσχυρης αποικιοκρατίας, όταν οι συσχετισμοί δύναμης ανάμεσα στους κύριους και τους κυριαρχούμενους ήταν αβυσσαλέοι. Και επιβάλλονταν με τα όπλα. Και πάλι εκεί οι αντιστάσεις γέννησαν έθνη. Στην Ελλάδα ένα εμπάργκο επιχειρήθηκε το 1994, και αυτό κατέληξε σε φαρσοκωμωδία και λαθρεμπόριο…
Ωστόσο, παρά τις εντυπώσεις των συλλαλητηρίων, συγκρίνοντας τα τωρινά με εκείνα της πρώτης περιόδου του Μακεδονικού 1992-1993, διαπιστώνει κανείς ότι σήμερα είναι πολύ μεγαλύτερο το ποσοστό των συμπολιτών μας που προκρίνουν διαπραγμάτευση, συμβιβασμό, ξεμπλοκάρισμα. Τότε ο συσχετισμός δυνάμεων, στην πολιτική σκηνή, στα Πανεπιστήμια και στα ΜΜΕ ήταν συντριπτικά δυσμενέστερος από τον σημερινό. Σήμερα, κάτι κινείται. Η δουλειά που έγινε στο μεταξύ με άξονα την κριτική στην ιδεολογία του εθνικισμού και την κριτική επαναπροσέγγιση της Ιστορίας δεν πήγε χαμένη, παρήγαγε καρπούς.
Παρά τις κατηγορίες περί εθνομηδενισμού, παρά τις κρίσεις πρώτα με την υπόθεση των ταυτοτήτων και στη συνέχεια των σχολικών εγχειριδίων Ιστορίας, τα πράγματα σαφώς έχουν αλλάξει στο πεδίο των ιστορικών σπουδών, της εκπαίδευσης, ακόμη και σε ένα μεγάλο μέρος της δημόσιας ιστορίας. Και αν λυθεί το μακεδονικό ζήτημα, μια νέα εθνική ταυτότητα, που δεν θα χρειάζεται να καταφεύγει σε μύθους και ιστορίες, και η οποία θα ταιριάζει και στην εποχή και στον ρόλο της Ελλάδας μετά την κρίση, θα αρχίσει να εδραιώνεται. Γι’ αυτό άλλωστε είναι κρίσιμη αυτή η διαμάχη, γι’ αυτό είναι κακό να επισκιάζει η μικροπολιτική τα μεγάλα διακυβεύματα.
Η ιστορική κουλτούρα στη σύγχρονη Ελλάδα αποτελεί ένα ισχυρό υπόβαθρο τόσο για τις παρανοήσεις και τη σύγχυση γύρω από το ζήτημα όσο επίσης και για τη δημιουργία άβατου για όσα κατηγοριοποιούνται ως εθνικά θέματα. Και το υπόβαθρο αυτής της σύγχυσης είναι η σύλληψη της Ιστορίας σαν κάτι συμπαγές που είναι ταυτόχρονα και ιερό, ταμπού. Μπορεί να μην το γνωρίζουμε, αλλά το διαφυλάττουμε, κάθε κριτική είναι ιεροσυλία. Αυτή η ιστορική κουλτούρα περνάει με το μητρικό γάλα της εκπαίδευσης και των ΜΜΕ στις επόμενες γενιές. Επομένως εκεί πρέπει να δουλέψουμε εντατικά, συστηματικά, επίμονα.
Αναδιατάσσει όμως το συλλαλητήριο το πολιτικό πεδίο, το σχήμα με το οποίο αντιλαμβανόμαστε την πολιτική αντιπαράθεση; Το κυρίαρχο ρητορικό σχήμα της Ν.Δ. και των συστημικών μέσων είναι το εξής: από τη μια ο εθνολαϊκισμός και από την άλλη οι δυνάμεις του αντιλαϊκισμού, του φιλελευθερισμού, των μεταρρυθμίσεων, της λογικής, του ευρωπαϊκού τόξου. Θα τα λένε και αύριο αυτά;
Θα συνεχίζουν να χρησιμοποιούν αυτή τη διάκριση; Ανεξαρτήτως της κριτικής στο σχήμα αυτό, γιατί κάνει μια κατάχρηση του όρου «λαϊκισμός», η συμμετοχή και η πλειοδοσία συμμετοχής στο χθεσινό συλλαλητήριο το κατεδαφίζει. Εχει ενδιαφέρον να δούμε πού θα μετατοπιστεί πια ο πολιτικός λόγος και πώς θα χρησιμοποιηθούν οι αρλούμπες που ακούστηκαν ως πολιτικό επιχείρημα. Ευθύνες όμως γιατί συνδαύλισαν αυτό το αρχαϊκό στιλ εθνικισμού έχουν και εκείνοι που δεν θέλουν μεν να συνταυτιστούν με αυτό, αλλά καταφεύγουν στη μικροπολιτική.
Είναι παγίδα της κυβέρνησης, μας εκβιάζουν, όχι, δεν θα τους δώσουμε χείρα βοηθείας, καλύτερα να φύγουν μια ώρα αρχύτερα, …θα δούμε για μετά. Οσο επιμηκύνεται αυτή η εκκρεμότητα τόσο θα βγαίνουν όλοι αυτοί που είδαμε να παρελαύνουν από την κεντρική σκηνή τις δύο προηγούμενες Κυριακές.
Εν τούτοις, υπάρχει και ο κόσμος της πλατείας. Η οικονομική κρίση προκάλεσε μια μείζονα κρίση ταυτοτήτων, η οποία σαφώς εκφράστηκε με κοινωνικό πρόσημο, στο οποίο όμως συμφύρονταν πολιτικές ταυτότητες. Τα ανώτερα στρώματα υιοθέτησαν έναν φιλομνημονιακό λόγο ενοχοποίησης του λαού και του έθνους, τα κατώτερα έναν αντιμνημονιακό λόγο, ο οποίος στην κρίση έδινε έμφαση στην εθνική ταπείνωση και στις επιβουλές εναντίον του έθνους. Ο διχασμός αυτός εκφράστηκε στην ίδια πλατεία και το 2011 και το 2015. Μήπως τότε το χτεσινό συλλαλητήριο ήταν η αντιστροφή;
Το συλλαλητήριο αυτό έδειξε ότι η κρίση των ταυτοτήτων συνεχίζεται, αλλά οι προηγούμενες γραμμές μπερδεύτηκαν γιατί μπήκαμε σε καινούργια φάση. Η σημασία επομένως της διευθέτησης του Μακεδονικού, ως ενός εθνικού ζητήματος που προκαλεί ταυτοτικές αναταράξεις, έγκειται, εκτός των άλλων, και στη δυναμική αναπροσδιορισμού της αντίληψης που έχουν οι Ελληνες για τον εαυτό τους και την ιστορία τους. Δεν είναι οι γραφικότητες που είδαμε. Γι' αυτό η διευθέτηση του Μακεδονικού είναι μονόδρομος.
* ιστορικός, Παν. Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου