Τα αρχαία... βουντού και οι άγριες κατάρες του ερωτικού πάθους
Στα μέρη του σώματος στοχεύουν τα τρυπημένα ειδώλια, όπως το εικονιζόμενο.
Το γαρ πολύ του έρωτος... γεννά
παραφροσύνη και κατάρες και κατάδεσμους και μαγικά ειδώλια και
αγαλματίδια πισθάγκωνα δεμένα από αρχαιοτάτων χρόνων. Σε μαγικές κατάρες
με διαχρονική επιβίωση, από τα κλασικά μέχρι τα νεότερα χρόνια, ήταν
αφιερωμένη η έρευνα που ανακοίνωσε χθες, στο τιμητικό για τον δάσκαλο
Γιώργο Βελένη συμπόσιο, η μαθήτριά του δρ αρχαιολογίας Ολγα Δημητρίου.
Πλούσιο θέμα, με εκατοντάδες ευρήματα σε ολόκληρη τη λεκάνη της
Μεσογείου, δείγματα μόνον αυτών από τον ελλαδικό χώρο αποκάλυψε η
ερευνήτρια, φωτίζοντας τη σκοτεινή πλευρά του έρωτα.
Επικεντρώνονται κυρίως στα μαγικά κείμενα με κατάρες που γράφονταν σε μολύβδινα πινακίδια. «Ονομάζονται κατάδεσμοι, γιατί κατέδεαν, δηλαδή έδεναν σταθερά τα θύματά τους», εξήγησε η κ. Δημητρίου. Περίπου το 1/4 αυτών είναι ερωτικού περιεχομένου. Ηταν πρακτική για την αναζωπύρωση πάθους ή τη διακοπή της σχέσης. Τοποθετούνταν κυρίως σε τάφους, πηγάδια, ιερά χθόνιων θεοτήτων και απευθύνονταν στους δαίμονες του Κάτω Κόσμου.
Επικεντρώνονται κυρίως στα μαγικά κείμενα με κατάρες που γράφονταν σε μολύβδινα πινακίδια. «Ονομάζονται κατάδεσμοι, γιατί κατέδεαν, δηλαδή έδεναν σταθερά τα θύματά τους», εξήγησε η κ. Δημητρίου. Περίπου το 1/4 αυτών είναι ερωτικού περιεχομένου. Ηταν πρακτική για την αναζωπύρωση πάθους ή τη διακοπή της σχέσης. Τοποθετούνταν κυρίως σε τάφους, πηγάδια, ιερά χθόνιων θεοτήτων και απευθύνονταν στους δαίμονες του Κάτω Κόσμου.
Μέλη του σώματος είναι κυρίως ο στόχος, «αυτά που εγγυώνται την επαφή με το αντικείμενο του πόθου», εξήγησε η κ. Δημητρίου. «Μάτια, αυτιά στόμα εγκέφαλος που βοηθούν στην αισθησιακή και πνευματική εποχή, στόμα, σπλάγχνα και γεννητικά όργανα που αποτελούν προϋπόθεση για την άμεση ερωτική επαφή». Ομοιότητες φέρουν και ανατομικές κατάρες του 1ου-2ου μ.Χ. αιώνα που βρέθηκαν στα Μέγαρα. Ποτισμένη με μπόλικο μίσος είναι μια μεταγενέστερη προτροπή για εμπύρετη ασθένεια που επιζητείται σε έναν κατάδεσμο από την Κω του 4ου μ.Χ. αιώνα: «…φλογισθή πυρετοίς αγρίοις εν κρεβάττω ταλαιπωρίας διά πάσης ώρας και ημέρας και νυχτός, τηκόμενος, διαρρέων, εκμυαλιζόμενος, έως θανατωθή», γράφει. Είναι ίσως ένα από τα μοναδικά παραδείγματα που ζητεί τον θάνατο. Στα μέρη του σώματος στοχεύουν και τα τρυπημένα ειδώλια. Υπάρχει ταύτιση του θύματος και του ειδωλίου; Η συζήτηση είναι μεγάλη, απαντά η κ. Δημητρίου. Προφανώς αναπαριστούν κατά κάποιον τρόπο το θύμα, όμως δεν αποτελούν εικονιστικά αγαλματίδια. Ειδώλιο που βρέθηκε μαζί με κατάδεσμο αναφερόμενο σε γυναικείο πρόσωπο στην Κάρυστο είναι απροσδιορίστου φύλου.
Χειρόγραφα μαρτυρούν την πρακτική της κατάρας και στους επομένους αιώνες ώς τις μέρες μας. «Δήνω τες νεύρες των γονάτων και την βασιλικήν φλέγαν την κινούσαν εις αμαρτίαν και να μην ημπορή να κινήση...», αναφέρει χειρόγραφο των χρόνων μετά την Αλωση. «Διαχρονικά, είναι χαρακτηριστικές η λεκτική ωμότητα και η βιαιότητα των συναισθημάτων», ανέφερε η κ. Δημητρίου. «Ωστόσο ερμηνεύονται. Δεν υπάρχει οργή πιο φοβερή και αθεράπευτη από αυτή που γεννιέται ανάμεσα σε ανθρώπους που έχουν ερωτευθεί, έλεγε ο Ευριπίδης. Είναι η απολυτότητα του ερωτικού συναισθήματος και της ατελούς ανθρώπινης φύσης που ελπίζει και απαιτεί “ο νους και ο λογισμός της (ή του) να είναι μόνον διά τα μένα” (Ιατροσόφιον 1799)».
________________________
ΑΜΦΙΘΕΑΤΡΟ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΡΩΜΑΪΚΗΣ ΑΓΟΡΑΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ – Από την Τετάρτη, 4 Οκτωβρίου, έως το Σάββατο, 7 Οκτωβρίου 2017 (Αμφιθέατρο Μουσείου Ρωμαϊκής Αγοράς) πραγματοποιείται διεθνές επιστημονικό
συμποσίο με αφορμή τη συμπλήρωση των 75 χρόνων του ομότιμου καθηγητή
Βυζαντινής Αρχαιολογίας του Α.Π.Θ. Γεωργίου Βελένη.
Περισσότεροι από 100
επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό θα παρουσιάσουν
ανακοινώσεις για την Αρχαία, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Ιστορία και
Αρχαιολογία, την Αρχιτεκτονική, τη Ζωγραφική, τη Γλυπτική, τη
Μικροτεχνία, την Επιγραφική και άλλους συναφείς κλάδους της επιστήμης.
Πρόγραμμα του Διεθνούς Συμποσίου
Περιλήψεις Ανακοινώσεων του Διεθνούς Συμποσίου
ΠΕΡΙΛΗΠΤΙΚΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΟΡΙΣΜΕΝΩΝ ΕΙΣΗΓΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΣΥΜΠΟΣΙΟΥ
Πηγή:analitis.gr
«Ερμή Εκάτη Πλούτωνα Ερινύες Κόρη Περσεφόνη Μοίρες τω Κερβέρω (…) και φρίκη και καθ’ ημέραν καθημερινώ πυρετώ (…) και (…) στόμα, ώμους, βραχίονας, στήθος, στόμαχον, νώτον, υπογάστριον, μηρούς, αιδοίον» (απόσπασμα καταδέσμου από την Αττική της κλασικής περιόδου)…
Κατάρες, αρές, κατάδεσμοι και αναθεματίσματα με ανατομικές λεπτομέρειες, επίκληση φλογερών πυρετών και παθών, ειδώλια διατρυπημένα σε 13 (!) σημεία του σώματος (βουντού ή… βελονισμός για την ίαση των πασχόντων από φλογερό έρωτα;), μαγικά κείμενα με κατάρες που γράφονταν σε μολύβδινα πινακίδια, από την κλασική εποχή ως τα βυζαντινά χρόνια και τη σύγχρονη εποχή, ανέσυρε απο… τάφους, πηγάδια και ιερά χθόνιων θεοτήτων στη… Νεμέα, την Κω, την Αττική, την Κρήτη, αλλά και ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου, η εισηγήτρια του επιστημονικού (αρχαιολογικού) συνεδρίου, χθες βράδυ, στο αμφιθέατρο του μουσείου της αρχαίας αγοράς, στη Θεσσαλονίκη.
«Την κατάρα μου νάχεις… Αρές και κατάρες από την αρχαιότητα μέχρι τους νεότερους χρόνους» ήταν ο μάλλον…. ανησυχητικός τίτλος (για την πρώτη, εισαγωγική, βραδιά του Διεθνούς Επιστημονικού Συμποσίου προς τιμήν των 75 χρόνων του ομότιμου καθηγητή Γεωργίου Βελένη, συμποσίου που για πρώτη φορά στα ακαδημαϊκά χρονικά διοργανώνεται προς τιμήν ζώντος -εν προκειμένω- αλλά και τεθνεώτος καθηγητού), της τελευταίας εισήγησης από την δρα Αρχαιολογίας Όλγα Δημητρίου, τέως φοιτήτρια του τιμώμενου καθηγητή Βελένη – όπως και η πλειονότητα των διοργανωτών και εισηγητών του συνεδρίου.
… «Όπως σαπίζουν και λιώνουν τούτοι οι νεκροί έτσι κι εσύ να λιώσεις»… ήταν οι πρώτες λέξεις της εισηγήτριας, η οποία…διευκρίνισε πως …αυτά τα λόγια βρήκαν γραμμένα πάνω σε πανιά μέσα σε έναν τάφο της νεότερης εποχής, οι μελετητές Eva και Richard Blum, στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, μελετώντας τις λαϊκές δοξασίες της υπαίθρου, στο χωριό Δοξαρό, στην Κρήτη.
«Η ερωτική αποκλειστικότητα είναι το βασικό αίτημα και η καύση είναι η επιθυμητή τιμωρία, όπως τόσους αιώνες πριν… Είναι εντυπωσιακή η επιβίωση αντίστοιχων πρακτικών διαχρονικά […] Οι ερωτικοί κατάδεσμοι είναι πολύτιμοι γιατί, πέρα από κάθε άλλη συμβολή τους διεπιστημονικά, αποτυπώνουν τις σχέσεις των δύο φύλων, τουλάχιστον κάποιες όψεις τους, σε βάθος χρόνου […] Η βιαιότητα των συναισθημάτων και η λεκτική ωμότητα που αποτυπώνονται στους ερωτικούς κατάδεσμους απέχουν πολύ από τα εγκλήματα πάθους. Ωστόσο, ερμηνεύονται μέσω μιας κοινής βάσης, αυτής της απολυτότητας του ερωτικού συναισθήματος και της ατελούς ανθρώπινης φύσης που ελπίζει και απαιτεί «ο νους και ο λογισμός της/του να είναι μόνον δια τα μένα»…» τόνιζε, μεταξύ άλλων, η εισηγήτρια – αρχαιολόγος αναφερόμενη και σε κείμενο («Ιατροσόφιον» του 1799), σύμφωνα με το οποίο « […] ως καθώς καίεται και βράζει ετούτο το αβγό, έτσι να καίεται και η καρδιά της και τα φυλλοκάρδια της και τα σωθικά της (ο δείνα) διά τα μένα, να μη πορή να φάγη ούτε να πίη ούτε να κάμη ούτε να κοιμηθή ούτε όρεξιν να έχη να ιδή τον κόσμον, ο νούς της και ο λογισμός της να είναι διά τα μένα».
Νωρίτερα -στη διάρκεια της εισήγησης- «προσδοκώμενη», αλλα και… επεξηγηματική, υπήρξε η «καταφυγή» της στον αρχαίο τραγικό Ευρυπίδη (Μήδεια), σύμφωνα με τον οποίο «δεν υπάρχει οργή πιο φοβερή και αθεράπευτη από αυτή που γεννιέται ανάμεσα σε ανθρώπους που είχαν αγαπηθεί».
– Χαράγματα υπέρ υγείας
Οι επικλήσεις και καταφυγές, όμως, στους Θεούς (κι όχι μόνο στις χθόνιες θεότητες), δεν γίνονταν αποκλειστικά για ερωτικά ζητήματα. Σε εγχάρακτο μολύβδινο έλασμα του 4ου π.Χ αιώνα («επικοινήται θεός αγαθα τυχα -Ζορκίς τωι Διι τωι Ναωι και ται Διώναι πρειτου παιδίου του αυτάς υιού…») που εντοπίστηκε το 2015 στα θεμέλια ιεράς οικίας στη Δωδώνη ήταν χαραγμένη «Η αγωνία της Ζορκίδος», η οποία, σύμφωνα με την αρχαιολόγο – εισηγήτρια Ελένη Σκαλιστή και το ομότιτλο θέμα της εισήγησής της, συνίστατο στην αγωνία της «αιτούμενης» Ζορκίδος για την υγεία (των ματιών) του εγγονού της και για το… σε ποιον Θεό θα έπρεπε να θυσιάσει για να ιαθεί («τινί Θεών θύουσα … και τας νόσου παύσαι»).
Το εγχάρακτο έλασμα πάχους ενός χιλιοστού, ύψους 1,15 εκατοστών και μήκους 2,5 εκατοστών («σε οκτώ αναδιπλούμενα μέρη») ήταν ένα απο τα… δεκάδες που εντοπίστηκαν κατά καιρούς στο Μαντείο της Δωδώνης που… εξειδικευόταν -ως αποδεικνύεται- σε χρησμούς για τις… παθήσεις των ματιών (μια από τις πλέον συνήθεις ασθένειες της εποχής και της ευρύτερης περιοχής, μετα τον πυρετό και την ποδάγρα).
– Ρωμαίοι σεκούτορες και μονομάχοι … – «γιατροί των κοριτσιών»
Με αφορμή εννέα ταφικά ανάγλυφα -του β’ μισού του 2ου έως το α’ μισό του 3ου αι. μ.Χ.- «μονομαχικά μνημεία του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης», η εισηγήτρια αρχαιολόγος Αγγελική Κουκουβού, βασιζόμενη στα επιγραφικά τους τεκμήρια, παρέθεσε αναλυτικά στοιχεία για τα είδη τής απεικόνισής τους στα μνημεία (που έστηναν για λογαριασμό των νεκρών οι σύζυγοι ή σύντροφοί τους) ανάλογα με τον οπλισμό που φέρουν (βαριά οπλισμένοι σεκούτορες, μυρμίλλονες και ελαφρότερα οπλισμένοι ρετιάριοι-δισκοβόλοι), τα εντυπωσιακά παρωνύμια (Πειθέρως, Λεύκασπις, Ίππαρχος ή Στρόβειλος) ακόμα και τις… σχολές μονομάχων που σύμφωνα με το επιγραφικό υλικό λειτουργούσαν στην πόλη (μία αυτοκρατορική και μια ιδιωτική της οποίας τα μέλη μάλιστα είχαν συγκροτήσει σύλλογο).
Στην άκρως τεκμηριωμένη εισήγηση δεν αποφεύχθηκαν αναφορές στις… «πολλές όψεις αυτής της τελετουργικής θεσμοθετημένης βίας που αποτέλεσε ένα από τα ισχυρότερα σύμβολα του ρωμαϊκού κόσμου, την αυτοκρατορική προπαγάνδα, τη διάδοση του ρωμαϊκού πολιτισμού και την ενσωμάτωση των πληθυσμών, τη χειραγώγηση των μαζών, την αύξηση του κύρους μιας πόλης και την πολιτική και κοινωνική ανέλιξη της άρχουσας τάξης της που μέσω του θεσμού τής ευεργεσίας προσέφερε στο κοινό τα δαπανηρά αυτά θεάματα, λειτουργίες, τις οποίες υπηρέτησαν με τη ζωή τους οι αγωνιστές της αρένας από τη Θεσσαλονίκη…», καταλήγοντας πως «δεν είναι τυχαίο ότι ο μονομάχος προσλαμβάνει στη συνείδηση του λαού μια συμβολική διάσταση και ανυψώνεται στο επίπεδο του λαϊκού ήρωα που ενσαρκώνει μια αντίφαση: την συνύπαρξη της ατίμωσης και της αίγλης».
Η μαγική γοητεία και ο ερωτισμός που περιέβαλε τους μονομάχους, τους μεταμόρφωνε σε ινδάλματα με πλήθος θαυμαστών και των δύο φύλων. Χαρακτηριστικές είναι οι αναφορές σε αυτούς στα γκράφιτι… «-ο δικτυοβόλος, ο γιατρός των κοριτσιών, το βράδυ, το πρωί, και τις άλλες ώρες-»…
Υπογραμμίζοντας μάλιστα πως «η εξέταση του φαινομένου απαιτεί να παραμερίσει κανείς τις σύγχρονες αντιλήψεις και ευαισθησίες για την ηθική της παρουσίασης ενός αγώνα θανάτου, καθώς η πολιτική ορθότητα δεν είχε θέση στον αρχαίο κόσμο», η εισηγήτρια κατέληξε πως: «Τα ρωμαϊκά παιχνίδια θανάτου συνεχίζουν να εμπνέουν και σήμερα τη σύγχρονη κουλτούρα, αλλά και να αναλύονται με ψυχοπαθολογικούς όρους σαν μηχανισμός που λειτουργούσε ως βαλβίδα αποσυμπίεσης της συναισθηματικής και κοινωνικής έντασης που συσσωρευόταν στις μάζες, μηχανισμός αντίστοιχος με τη σημερινή προβολή της βίας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης».
Στο τετραήμερο (ολοκληρώνεται το Σάββατο) Διεθνές Επιστημονικό Συμπόσιο προς τιμή του ομότιμου καθηγητή της Βυζαντινής Αρχαιολογίας του ΑΠΘ Γεωργίου Βελένη (ο οποίος δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ «άκρως συγκινημένος για την τιμή από τους πρώην φοιτητές και συνεργάτες του») μετέχουν με εισηγήσεις τους περισσότεροι από 100 επιστήμονες από την Ελλάδα και το εξωτερικό και παρουσιάζουν ανακοινώσεις για την Αρχαία, Βυζαντινή και Μεταβυζαντινή Ιστορία και Αρχαιολογία, την Αρχιτεκτονική, τη Ζωγραφική, τη Γλυπτική, τη Μικροτεχνία, την Επιγραφική και άλλους συναφείς κλάδους της επιστήμης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου