«Προτιμώ να είμαι έντιμα υποκειμενικός»
Από την εφημερίδα «Ποντίκι»
Μπαίνω κατευθείαν στο ψητό: αν και είσαι πολύ νέος στην ηλικία, τα τελευταία χρόνια η ποιότητα της δουλειάς σου, η παραγωγικότητά σου, η δημοφιλία των έργων σου και οι αναδημοσιεύσεις τους έχουν απογειωθεί. Πόσα χρωστάς στον ΣΥΡΙΖΑ γι’ αυτό;
Δουλεύω ως γελοιογράφος από το 2008, όμως νομίζω πως η κρίση και ιδιαίτερα η περίοδος από την πρώτη κυβέρνηση συνεργασίας Σαμαρά-Βενιζέλου μέχρι και σήμερα συνέπεσε με μια ωρίμανση της δουλειάς μου και με μια συνειδητή προσπάθεια να είμαι πιο εξωστρεφής και δραστήριος. Αυτό ενδεχομένως να διεύρυνε την απήχηση των σκίτσων μου. Ευγνωμονώ τον ΣΥΡΙΖΑ για την ταχύτητα και τον θεαματικό τρόπο με τον οποίο αποκαλύφθηκε. Για τον ελάχιστο χρόνο κατά τον οποίο ορισμένοι ίσως φαντάζαμε μίζεροι και γκρινιάρηδες, θλιμμένοι στη γιορτή τους.
Μέχρι πρότινος, η ιστορία της ελληνικής πολιτικής γελοιογραφίας ήταν «γραμμένη» από αριστερούς δημιουργούς που ύψωναν το καλλιτεχνικό τους ανάστημα απέναντι στη δεξιά εξουσία. Εσύ και οι γελοιογράφοι της γενιάς σου, όπως ο Γιάννης Αντωνόπουλος, η Αλέξια Οθωναίου κ.ά., καλείστε για πρώτη φορά να αντιμετωπίσετε την «πρώτη φορά Αριστερά». Νιώθεις ότι συμμετέχεις σε μια αλλαγή παραδείγματος ή η εξουσία είναι πάντα φτιαγμένη από τα ίδια υλικά;
Δεν νιώθω ότι βιώνουμε κάποια ιδιαίτερη τομή. Ο εμβληματικός «Τρίτος Δρόμος» του Ιωάννου, λόγου χάρη, δημιουργήθηκε σε μια περίοδο όπου η σοσιαλδημοκρατία κυριαρχούσε και ήταν κάθε άλλο παρά φιλικός προς την εξουσία. Η περίοδος αυτή έχει βέβαια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά εξαιτίας της ρητορικής του ΣΥΡΙΖΑ και της πορείας του προς την εξουσία. Νομίζω όμως ότι μετά το πρώτο διάστημα που ενδεχομένως να δημιούργησε αιφνιδιασμό και αμηχανία σε ορισμένους από εμάς, παγιώνεται στην αντίληψή μας ως μια «κανονική» κυβέρνηση με όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά που οι γελοιογράφοι λατρεύουμε να μισούμε.
Ποιους Ελληνες γελοιογράφους της παλαιότερης γενιάς παρακολουθούσες; Ποιοι νιώθεις πως σε επηρέασαν, σε τι θα ήθελες να τους μοιάσεις και σε τι να διαφοροποιηθείς;
Παρακολουθούσα από πάρα πολύ μικρός τους περισσότερους Ελληνες γελοιογράφους και μάλιστα με φανατισμό, οπότε θεωρώ ότι έχω επηρεαστεί από πάρα πολλούς αν και όχι στον ίδιο βαθμό. Καθοριστική επίδραση σε κάθε επίπεδο είχε η δουλειά του Στάθη και του Γιάννη Ιωάννου, των οποίων το αποτύπωμα στη δουλειά μου είναι, νομίζω, βαθύ και ευδιάκριτο. Παράλληλα τα σκίτσα μου επικοινωνούν και με τη δουλειά νεότερων εξαιρετικών συναδέλφων. Οι Ελληνες γελοιογράφοι είναι βαθιά πολιτικοί. Δίνουν προτεραιότητα στο τι θέλουν να πουν και στο πώς θα παρέμβουν στην επικαιρότητα, χωρίς να κυνηγούν απαραίτητα το «αστείο», κι αυτός είναι ένας δρόμος που κι εγώ λατρεύω να βαδίζω. Επιδιώκω ωστόσο, όπως και πολλοί νεότεροι σκιτσογράφοι, να αλληλεπιδρώ περισσότερο απ’ ό,τι συνέβαινε παλιά με τους αναγνώστες, να επικοινωνώ σε μια ισότιμη βάση και να δημιουργώ σκίτσα που δεν θα μένουν μονάχα στις σελίδες της εφημερίδας.
Σε πολιτικά κρίσιμες στιγμές των τελευταίων ετών, πήρες σαφή και ξεκάθαρη θέση. Δεν θα ήταν πιο ωφέλιμο για την καριέρα σου να αφήνεις το έργο να μιλά αντί για σένα;
Επιδιώκω να μιλάω κυρίως μέσα από τη δουλειά μου και να εκθέτω τη σκέψη μου μέσω αυτής. Κάποιες φορές νιώθω πως δεν αρκεί αυτό, χρειάζεται να μιλάς καθαρά και να εκτίθεσαι. Δεν πάω για Πρόεδρος της Δημοκρατίας για να το παίξω αντικειμενικός. Προτιμώ να είμαι έντιμα υποκειμενικός ανεξαρτήτως κόστους.
Δημιουργείς παράλληλα κόμικς και γελοιογραφίες σε διαφορετικά έντυπα και δικτυακούς τόπους. Ωστόσο παραμένεις πάντα βαθύτατα πολιτικός με έργα που αναφέρονται στην τρέχουσα πολιτική πραγματικότητα. Πόσο δύσκολο και περιοριστικό είναι κάτι τέτοιο;
Παραφράζοντας τον Τζορτζ Μπεστ, κάποια περίοδο σταμάτησα να κάνω πολιτικά σκίτσα και ήταν το χειρότερο εικοσάλεπτο της ζωής μου. Επιδιώκω συνειδητά να είμαι όσο πιο πολιτικός γίνεται, αφού αντιμετωπίζω τη δουλειά μου όχι ως εκτόνωση ή χαλάρωση αλλά ως συμβολή στη συζήτηση που γίνεται για όλα όσα μας απασχολούν. Δεν μου φαίνεται δύσκολο ή εύκολο, μου είναι απλώς φυσιολογικό και αυτονόητο.
Από τη σειρά Working Dead που δημοσιεύεται στην πλατφόρμα socomic.gr, με την υποστήριξη της ΙΟΝ |
Πάντα υπήρχαν εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενοι. Δουλοκτήτες και δούλοι, φεουδάρχες και δουλοπάροικοι, καπιταλιστές κι εργάτες. Αλλάζουν πολλά: από τις φορεσιές και τα πρόσωπα, μέχρι τον τρόπο παραγωγής, τη μορφή της εκμετάλλευσης και την ένταση της καταπίεσης. Αυτό που δεν αλλάζει είναι η ύπαρξη του διαχρονικού δίπολου «εμείς κι αυτοί» που είναι και ο βασικός λόγος για τον οποίο ξεκίνησε και συνεχίζει αυτή η σειρά.
Εσύ ως γελοιογράφος και δημιουργός κόμικς νιώθεις μέρος της διαχρονικής τάξης των working dead ή παρακολουθείς τα πράγματα αποστασιοποιημένος, απ' έξω, ως παρατηρητής;
Σε καμία περίπτωση δεν είμαι παρατηρητής. Είμαι σε κάθε καρεδάκι του «Working Dead», παρέα με τους δικούς μου ανθρώπους: τους φίλους, την οικογένεια, τους συναδέλφους μου. Τη μια πεθαίνουμε όλοι μαζί κάτω από τη σκιά των πυραμίδων, την άλλη πνιγόμαστε στο σάπιο δουλεμπορικό που βυθίζεται ή στο τηλεφωνικό κέντρο στην Καλλιθέα. Και μετά ξαναγεννιόμαστε για να δουλέψουμε και να ξαναπεθάνουμε.
Ως ενεργό μέλος της Λέσχης Ελλήνων Γελοιογράφων, βρέθηκες πρόσφατα στο επίκεντρο μιας πρωτόγνωρης, συντονισμένης και δριμείας επίθεσης από συγκεκριμένους αρθρογράφους και έντυπα. Τι πιστεύεις ότι τους εξόργισε; Το περιεχόμενο της σατιρικής κριτικής σας στην Ευρωπαϊκή Ενωση ή το «θράσος» να πιάνετε στα πενάκια σας την «Ιερή αγελάδα» που λέγεται Ευρώπη;
Μεγάλο παράσημο οι αντιδράσεις αυτές… Αυτό που ενόχλησε κατά τη γνώμη μου είναι το ότι μιλήσαμε για την Ευρώπη κριτικά και μάλιστα σε έναν χώρο που διασφάλιζε πως θα μας «ακούσουν» πάρα πολλοί Ελληνες και ξένοι εργαζόμενοι θα συνομιλήσουν μαζί μας και θα προβληματιστούν, όπως και συνέβη.
Στη σειρά «Scary Tales» που δημοσιεύεις στην «Εφ.Συν.» χρησιμοποιείς χαρακτήρες από κλασικά παραμύθια για να σχολιάσεις την ελληνική πολιτική σκηνή. Ποιος από τους πολιτικούς είναι ο μεγαλύτερος Πινόκιο; Η κακιά Μάγισσα; Η Σταχτοπούτα; Το Ασχημόπαπο; Ο Κακός Λύκος;
Δεν θα ήθελα να παραλληλίσω την κυβέρνηση ή τη Ν.Δ. με κακούς των παραμυθιών ή π.χ. με τον ψεύτη Πινόκιο. Ο Πινόκιο είναι αφελής, εκείνοι όχι. Μάλλον ο ρόλος τους είναι εκείνος του ξεβράκωτου βασιλιά. Μπορώ με βεβαιότητα να πω πως η Ωραία Κοιμωμένη είμαστε όλοι εμείς οι εργαζόμενοι. Σταχτοπούτες οι γυναίκες εργαζόμενες που είναι σε ακόμη πιο μειονεκτική θέση από εμάς τους άντρες. Ασχημόπαπα είναι τα προσφυγάκια, όχι βέβαια γιατί είναι άσχημα, το αντίθετο: είναι διαφορετικά και βιώνουν τον χλευασμό, την απομόνωση και το μίσος από μια μερίδα (υπ)ανθρώπων. Ομως θα μεγαλουργήσουν, διότι άνθρωποι που γεννιούνται μέσα στη φωτιά κι επιβιώνουν είναι φτιαγμένοι από σπάνιο υλικό.
Θα προτιμούσες μια γενναία πολιτική στροφή προς τα συμφέροντα του λαού και τον Πάνο Ζάχαρη άνεργο; Ή πενήντα χρόνια ακόμη ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ και τον Πάνο Ζάχαρη να μεγαλουργεί;
Το κατά πόσο μπορεί να μεγαλουργήσει κάποιος σε συνθήκες φτώχειας και ανασφάλειας είναι σχετικό… Πόσο μάλλον για πενήντα ακόμη χρόνια… Σαφώς θα προτιμούσα να πάρουμε πραγματικά τις τύχες στα χέρια μας και να συμβάλω σε αυτό και με τη δουλειά μου. Θα σκότωνα για να φτιάχνω κάποια στιγμή σκίτσα όμορφα και αισιόδοξα.
Ποιος είναι
Ο Πάνος Ζάχαρης γεννήθηκε το 1982 και σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας της Φιλοσοφικής Σχολής της Αθήνας και στη Σχολή Ορνεράκη. Εργάζεται ως πολιτικός γελοιογράφος στο «Ποντίκι» και δημιουργεί κόμικς για την ηλεκτρονική πλατφόρμα socomic.gr. Εδώ και μερικούς μήνες συνεργάζεται με το «Καρέ Καρέ» της «Εφ.Συν.», στην πρώτη σελίδα του οποίου σκαρώνει τρομακτικά πολιτικά παραμύθια με τη σειρά «Scary Tales».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου