Τα μελτεμάκια και οι μπουνάτσες της ζωής

Ο ερωτικός πειρασμός και η συζυγική απιστία κυριαρχούν στη γλυκόπικρη κωμωδία του Παντελή Χορν «Το μελτεμάκι» (1927).Η Αλίκη είναι ένα ορφανό κορίτσι 17 ετών, που ζει στο μοναστήρι κάποιου κυκλαδίτικου νησιού στις φράγκισσες καλόγριες, εκτός από τα καλοκαίρια που τα περνά με τη θεία της στη Σύρο. Το συγκεκριμένο καλοκαίρι, πριν πάει στη Σύρο, φιλοξενείται στο σπίτι της άλλης της θείας, όπου πρωτοσυναντά τον θείο της, τη γοητεύει, και στη συνέχεια τον ερωτεύεται. Στη Σύρο λοιπόν  του 1930, σε μια ναυτική οικογένεια, ένας άντρας και μια γυναίκα, έπειτα από πολλά χρόνια γάμου, βρίσκονται μπροστά στη «φουρτούνα» του "τρίτου" προσώπου.

************************************

Το θέατρο, η λογοτεχνία, η ζωγραφική, η μουσική και ο κινηματογράφος, όταν θέλουν να εξάρουν ερωτικά, θυμώδη, χαρίεντα αισθήματα καταφεύγουν σε χαρακτηριστικές μορφές των φυσικών φαινομένων

Η «Θύελλα» του Οστρόφσκι, η «Καταιγίδα» του Στρίντμπεργκ, το «Μπουρίνι» και οι «Φουσκοθαλασσιές» του Μπόγρη και η «Ρέστια» του Γάσπαρη, μαζί βέβαια με τη διαθήκη του Σαίξπηρ στην «Τρικυμία», το «Μελτεμάκι» του Παντελή Χορν είναι έργα που αντλούν από το ανεμολόγιο και τα καπρίτσια της θάλασσας σύμβολα για να τα παρομοιάσουν με τα ανθρώπινα αισθήματα, ψυχικά και σωματικά πάθη.

Ανάλογα με τα πάθη που απεικονίζονται στην τέχνη, είναι και η ένταση των φυσικών φαινομένων που επιλέγονται για να τα συμβολίσουν. Τα μεγάλα πάθη είναι τρικυμιώδη, οι οργές θυελλώδες, τα ξεσπάσματα μπουρίνια και τα αιφνίδια και ακίνδυνα μελτέμια και συχνά μελτεμάκια.

Θα μπορούσε κανείς να δημιουργήσει μια κλιμάκωση του ανεμολόγιου: σιμούν, τρικυμία, θύελλα… πουνέντες, σιρόκος, μελτέμι, απανεμιά και να τα αντιστοιχίσει π.χ. με γνωστά θεατρικά κείμενα: από τον «Αγαμέμνονα» του Αισχύλου («κακός αέρας σήκωσε τα λογικά του» που θυσίασε την Ιφιγένεια) έως τα ερωτικά μπουρίνια, τις φουσκοθαλασσιές και τα μελτεμάκια των ελλήνων συγγραφέων των κομεντί. Τι όρος κι αυτός! Κομεντί, δηλαδή έργο ανάλαφρο, αφρώδες, όπου τα πάθη είναι χλιαρά και για λίγο βράζουν για να κρυώσουν πάλι, μια αφύπνιση κοιμισμένων πόθων, ονείρων και στόχων και η νηφάλια επιστροφή στην τετριμμένη καθημερινότητα. Ενα τέτοιο έργο είναι το «Μελτεμάκι» του Παντελή Χορν. Μέσα σ’ ένα νησιωτικό περιβάλλον (για να έχει και ουσιαστική σχέση η αναφορά στο ανεμολόγιο) ζουν απόμαχοι ναυτικοί, ένας καπετάνιος κι ένας μούτσος, παντρεμένοι και οι δύο. Εχουν να θυμούνται τον ελεύθερο και ασύδοτο ερωτικό βίο των μεγάλων λιμανιών και να βράζουν με τις αναμνήσεις τους. Ωσπου στην πεζή και πληκτική καθημερινότητα, εισβάλλει σαν μικρό ζείδωρο αεράκι ένα χαριτωμένο, ανέμελο πλην και θηλυκά πλασμένο κοριτσάκι. Ο πειρασμός εν είδει αθώας περιστεράς. Και τα πάντα ανατρέπονται.

Το εύρημα του Χορν δεν είναι τόσο απλοϊκό όσο φαίνεται στη συνοπτική αφήγηση. Ανάμεσα στα δύο ζευγάρια υπάρχει και μια ζουμερή χήρα, έτοιμη να εκτονώσει καταπιεσμένες επιθυμίες. Αλλά οι δύο παλαίμαχοι του έρωτα έχουν χορτάσει με διαθέσιμες προσφορές. Καταφεύγουν στην ανάγκη.

Ο Χορν ήταν ένας έμπειρος τεχνίτης, όσο και ο Ξενόπουλος, ο άλλος (και όχι ο μόνος) ειδικευμένος στη διαγραφή κοριτσίστικων χαρακτήρων και συμπεριφορών (θυμηθείτε τον «Πειρασμό», την «Ανιέζα», τη «Στέλλα Βιολάντη» κ.λπ.). Ο Χορν όμως, τολμηρότερος συχνά, δημιουργεί συγκρούσεις ακραίες. Στο «Μελτεμάκι», οι δύο ξεσκολισμένοι ερωτικά γερόλυκοι πρέπει να πολιορκήσουν και να ξεκοκαλίσουν ένα αρνάκι του Θεού.

Ετσι επιστρατεύονται δύο στρατηγικές, η ερωτική πείρα και το ερωτικό ένστικτο. Ο Χορν είναι μαέστρος στην ανάπτυξη των δύο επιμέρους τακτικών. Μια παρτίδα τάβλι όπου ο έμπειρος παίζει «πλακωτό» και η παιδίσκη «φεύγα». Και παράλληλα οι δύο πανικόβλητες σύζυγοι να προσπαθούν να σώσουν τα κεκτημένα και η χήρα την απολεσθείσα της ιδιόχρηση!

Πηγή: Κώστας Γεωργουσόπουλος, Δευτέρα 22 Αυγούστου 2011, ΤΑ ΝΕΑ