Αναλύοντας την Ουκρανική κρίση (4)

Ουκρανία: Θύμα του ρωσικού ιμπεριαλισμού;

 Του Γιώργου Στάμκου

 Δημοσίευση: 12 Μαρ 2014 |Πηγή:  tvxsteam tvxs.gr

\

 

    Αν νομίζετε πως η Ελλάδα του 2014 είναι ένα είδος επίγειας κόλασης, στρωμένης με τις κακές προθέσεις της Τρόικας και της νεοφιλελεύθερης ιδεοληψίας της Μέρκελ, θα μπορούσατε ίσως να παρηγορηθείτε αν πηγαίνατε για λίγο στην Ουκρανία. Λίγες χώρες της Ευρώπης υπέφεραν όσο αυτή κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Τα εδάφη της υπήρξαν πεδία των σκληρότερων και των πιο αιματηρών μαχών κατά τη διάρκεια των περασμένων αιώνων, ενώ ο λαός της υπέφερε πάντα από τους επιδρομείς, τους εισβολείς, τους ντόπιους και τους ξένους δυνάστες. Μόνο κατά τη διάρκεια του περασμένου αιώνα η Ουκρανία θρήνησε πολλά εκατομμύρια θύματα από τις τσαρικές διώξεις και τα πογκρόμ, τον εμφύλιο πόλεμο του 1919, τον τεχνητό λιμό και την βίαιη κολεκτιβοποίηση, τις σταλινικές εκκαθαρίσεις, τη ναζιστική εισβολή και κατοχή, τη γενοκτονία των Εβραίων, τα σοβιετικά αντίποινα και τους μεταπολεμικούς μαζικούς εκτοπισμούς.

Μετά το 1992, όταν η χώρα έγινε για πρώτη φορά στην ιστορία της ανεξάρτητη, αντιμετώπισε μια τέτοιας κλίμακας οικονομική, κοινωνική και οικονομική κατάρρευση, ώστε ο πληθυσμός της συρρικνώθηκε από τα 52 στα 44 εκατομμύρια μέσα σε 22 χρόνια. Από τότε η χώρα δεν μπόρεσε να ανακάμψει ουσιαστικά και θα είχε περιθωριοποιηθεί, θα γινόταν δηλαδή ένα είδος “Αλβανίας” της ανατολικής Ευρώπης, αν δε διέθετε αυτό το κρίσιμο μέγεθος και την καίρια γεωπολιτική θέση που κατέχει.

Η γεωπολιτική σημασία της Ουκρανίας

Η Ουκρανία κατέχει αναμφίβολα τη σημαντικότερη γεωπολιτική θέση στην ανατολική Ευρώπη, όχι τόσο λόγω του μεγέθους της (αποτελεί τη μεγαλύτερη σε έκταση χώρα της Ευρώπης πλην της Ρωσίας), όσο εξαιτίας της ευαίσθητης θέσης της, ειδικά σε σχέση με τη Ρωσία. Η Ουκρανία είναι ένας πρώτης τάξεως γεωπολιτικός άξονας, ένας σημαντικός χώρος στην ευρασιατική σκακιέρα, καθώς η γεωγραφία της την καθιστά κρίσιμη στο μετασχηματισμό της Ρωσίας σε παγκόσμια υπερδύναμη. Χωρίς την Ουκρανία, αυτόν τον μικρομέγαλο ξάδελφό της, η Ρωσία γίνεται περισσότερο ευραασιατική και λιγότερο ευρωπαϊκή δύναμη. Χωρίς το αμυντικό της βάθος, τις πλουτοπαραγωγικές πηγές της, τον πληθυσμό της, και την ευρεία πρόσβασή της στη Μαύρη Θάλασσα, η Μόσχα δεν μπορεί ν' ανακτήσει τις αναγκαίες προϋποθέσεις ώστε να γίνει και πάλι ένα ισχυρό αυτοκρατορικό κράτος που θα ενώνει την Ευρώπη με την Ασία, έχοντας ταυτόχρονα και παγκόσμιες βλέψεις.

Δε χρειάζεται λοιπόν να είναι κανείς Χένρι Κίσινγκερ για να διαβλέψει πως η Ρωσία δεν πρόκειται να παραιτηθεί εύκολα και να εγκαταλείψει τις φιλοδοξίες της επί της Ουκρανίας. Αν λάβει μάλιστα υπόψιν του πως το 22% του πληθυσμού της Ουκρανίας είναι Ρώσοι -ειδικά στη γεωστρατηγικής σημασίας (λόγω και του λιμανιού της Σεβαστούπολης) χερσόνησο της Κριμαίας αποτελούν το 60% του πληθυσμού- και μέσα από το έδαφός της περνούν, μέσω αγωγών, οι μισές εξαγωγές ρωσικού φυσικού αερίου προς τις ευρωπαϊκές αγορές, τότε καταλαβαίνει γιατί η Μόσχα δεν γίνεται να μην παρεμβαίνει στις ουκρανικές υποθέσεις. Δεν το επιτρέπει άλλωστε ούτε η ιστορία της. Η ιστορία, όπως και η θρησκεία και η γλώσσα της Ρωσίας είναι συνυφασμένες με την Ουκρανία, η οποία ανέκαθεν θεωρούνταν ως αναπόσπαστο τμήμα της “Μεγάλης Ρωσίας”. 

Η αυτοκρατορική πολιτική της Ρωσίας

Αν και η σημερινή Ρωσική Ομοσπονδία, υπό τον “νεο-Τσάρο” Πούτιν, έχει το μισό πληθυσμό και τα 3/4 των εδαφών της Σοβιετικής Ένωσης, εντούτοις, ως διάδοχο κράτος, κληρονόμησε τη θέση της ΕΣΣΔ ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ αλλά και ως ένα βαθμό τις φιλοδοξίες ανασύστασης της παλαιάς ρωσικής αυτοκρατορίας. Μπορεί να μην το παραδέχεται ανοικτά αλλά η Ρωσία, κατέχοντας 17 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα ή το 1/8 του της ξηράς του πλανήτη μας, επιθυμεί να ελέγχει τους νεότευκτους γείτονές της, αφού δεν μπορεί να τους υποτάξει. Ειδικά επιθυμεί τον έλεγχο της Ουκρανίας, κατά προτίμηση ολόκληρης, αλλά αν αυτό δεν είναι εφικτό μπορεί αρχικά να αρκεστεί στον έλεγχο της μισής, αρκεί να της εξασφαλίζει την απρόσκοπτη πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα (μέσω Κριμαίας) και την διέλευση των αγωγών αερίων προς την Ευρώπη.

Η σημερινή Ρωσία υπό τον Πούτιν φαίνεται να υιοθετεί μια πολιτική συγκρίσιμη μ' εκείνη της τσαρικής εποχής, βασιζόμενη ωστόσο στο ρωσικό εθνικισμό, όπως δείχνει και η απροκάλυπτη αξιοποίηση των ρωσικών μειονοτήτων στο λεγόμενο “εγγύς εξωτερικό”. Μια πολιτική που προωθεί έναν αυτοκρατορικό εθνικισμό με μεσσιανικές τάσεις. Η πολιτική αυτή δεν είναι δημοκρατική, καθώς βασίζεται στον εθνικισμό και στο ρατσισμό κατά των μεταναστών από τον Καύκασο και την κεντρική Ασία, ενώ θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και μακιαβελική, καθώς δε διστάζει να χρησιμοποιήσει και μουσουλμανικές μειονότητες, όπως οι Αμπχάζιοι (στο Σοχούμι κατά της Γεωργίας), προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα ρωσικά αυτοκρατορικά συμφέροντα. Και δε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πανσλαβιστική ή “φιλορθόδοξη” πολιτική, καθώς στρέφεται πολύ εύκολα κατά “Σλάβων αδελφών” (Ουκρανοί) ή Ορθοδόξων (Γεωργιανοί), όταν πηγαίνουν κόντρα στα συμφέροντα της. Με άλλα λόγια η πολιτική της Μόσχας είναι μια καθαρά αυτοκρατορική πολιτική, όπου εχθροί και φίλοι δεν είναι αιώνιοι, μόνον τα συμφέροντά της είναι αιώνια.

Ουκρανία: Προπύργιο ή Γέφυρα;

Σ' αυτό το πλαίσιο η θέση της Ουκρανίας είναι πολύ επισφαλής. H Δύση, η οποία είχε πάντοτε ψύχωση με τον “ρωσικό οδοστρωτήρα” που με την υπομονή ενός παγετώνα διαχρονικά μετακινούνταν, αργά αλλά σταθερά, προς τις θερμές θάλασσες, θα ήθελε να χρησιμοποιήσει την Ουκρανία ως ένα βασικό προκεχωρημένο φυλάκιο, ενάντια σε μια εκ νέου αναδυόμενη ρωσική αυτοκρατορία του 21ου αιώνα. Αυτό όμως είναι λάθος, καθώς η Ουκρανία, είναι ιστορικά και πολυεπίπεδα διασυνδεδεμένη με τη Ρωσία και το ρωσικό λαό και δεν μπορεί εύκολα, και χωρίς καταστροφικό πόλεμο, να διαχωριστεί από το ρωσικό σλαβο-ορθόδοξο σύμπαν.

Ιστορικά η Ουκρανία αποτελούσε μια χώρα-πέρασμα, έναν διάδρομο της στέπας, μια γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Γι' αυτό το λόγο και σήμερα βρίσκεται σε δίλημμα, αναποφάσιστη και αιωρούμενη ανάμεσα στις δύο πλευρές. Αν έχει μέλλον αυτό σίγουρα δεν είναι να αποτελέσει ένα τείχος αλλά μια ουδέτερη ζώνη ελεύθερης πρόσβασης, ανταλλαγών και επικοινωνίας ανάμεσα σε Δύση και Ανατολή, όπως εύστοχα έγραψε και ο δαιμόνιος Χένρι Κίσιγκερ  σε πρόσφατο άρθρο του στην Washington Post: “Αν η Ουκρανία επιβιώσει και ευδοκιμήσει, δεν πρέπει να είναι προπύργιο της μίας πλευράς απέναντι στην άλλη. Πρέπει να λειτουργήσει ως γέφυρα ανάμεσά τους”.

Πέρα από τα ευχολόγια των Δυτικών διπλωματών η μοίρα της Ουκρανίας και του διχασμένου λαού της εξαρτάται περισσότερο από τις επιθυμίες, τις φιλοδοξίες και την αποφασιστικότητα της Μόσχας. Και αυτό δεν είναι καθόλου ευχάριστο. Η Μόσχα, ανεξάρτητα αν κυβερνούσε ο Τσάρος ή ο Στάλιν, έμαθε από την ιστορία της να κερδίζει πολέμους θυσιάζοντας εκατομμύρια ακόμη και γενιές ολόκληρες, έχοντας την ασφαλή πεποίθηση πως και πάλι θ' ανακάμψει ως παγκόσμια δύναμη και θ' αναπληρώσει το χαμένο αίμα και έδαφος. Το μόνο που δεν κατάφερε ωστόσο ήταν και είναι να υποτάξει ολοκληρωτικά τον ίδιο της το λαό που, παρά την τεράστια υπομονή και τις αντοχές του, όταν ξεσηκώνεται δεν μπορεί να συγκρατηθεί και ξεσπά πολύ βίαια , προς όλες τις κατευθύνσεις και ειδικά απέναντι στην καταπιεστική ολιγαρχία του. Κοντολογίς τον τελευταίο λόγο τον έχει και πάλι ο λαός της Ρωσίας, που συχνά δεν λειτουργεί λογικά αλλά παρορμητικά και φαίνεται πως δεν έχει πει ακόμη την τελευταία του λέξη. Ίσως γι' αυτό και ο Ρώσος ποιητής Tyuchev έγραφε πως “τη Ρωσία δεν μπορείς να την κατανοήσεις με τη λογική”. Θα συμπλήρωνα πως το ίδιο συμβαίνει και με την  Ελλάδα.

Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας και δημιουργός του περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)