ΑΡΠΑΧΤΗΣ ΜΠΟΥΛΟΥΚ

Υπερκόπωση, υπερεκμετάλλευση

Της Μαρίας Κατσουνάκη

Η Καθημερινή, 2/8?2013

Τον 19ο και ένα μέρος του 20ού αιώνα, τα θεατρικά μπουλούκια ήταν η ασφαλέστερη επαφή της ελληνικής επαρχίας με τη θεατρική τέχνη. Η ιστορία τους, τα δεκάδες ανέκδοτα που κυκλοφορούσαν, οι σκληρές και εξαιρετικά απαξιωτικές συνθήκες μέσα στις οποίες εργάζονταν οι ηθοποιοί που συμμετείχαν σε αυτούς τους περιπλανώμενους θιάσους, συνθέτουν ένα σημαντικό κεφάλαιο της ελληνικής θεατρικής πραγματικότητας.

Κάνοντας ένα μεγάλο άλμα στον χρόνο, συναντάμε τον επόμενο, καθοριστικό για την εξέλιξη του πολιτισμού στην επαρχία, σταθμό: τη δεκαετία του ’80, με την υπογραφή της Μελίνας Μερκούρη. Η πιο χαρακτηριστική αποτύπωση εκείνης της περιόδου είναι σε μια γελοιογραφία (του Μητρόπουλου ή του Κυρ;) που εμφάνιζε μια γιαγιά με τσεμπέρι να απαντάει σε σχετική ερώτηση ρεπόρτερ μνημονεύοντας με απόλυτη φυσικότητα τον Μπρεχτ! Ηταν η εποχή που κάθε χωριό και κάθε ράχη απέκτησε το δικό του (της) φεστιβάλ καλοκαιρινών εκδηλώσεων. Συναυλίες, θεατρικές παραστάσεις, εκδηλώσεις σε έξαρση. Η υπερπροσφορά επισημοποίησε και την «αρπαχτή». Σχήματα (μουσικά η θεατρικά) θερινής σύνθεσης. Κάποιο όνομα «κράχτης» (πρωταγωνιστής υψηλής δημοφιλίας), μια παραγωγή υποτυπώδης, με δέλεαρ –τι άλλο;– το χρήμα. Ολοι οι δήμοι της χώρας απέκτησαν απαραιτήτως τμήμα πολιτισμού, δεκάδες πολιτιστικοί σύλλογοι ξεπήδησαν από το πουθενά, διεκδικώντας –τι άλλο;– επιχορηγήσεις. Και τις έπαιρναν, οι περισσότεροι, με κομματικό πρόσημο και γνωριμίες. Οι περιοδείες θιάσων δημιούργησαν, εν τέλει, συνωστισμό. Η αρχική δίψα της ελληνικής επαρχίας να συνδεθεί με την πρωτεύουσα, ως προς την καλλιτεχνική ενημέρωση τουλάχιστον, κατέληξε σε στρέβλωση και κορεσμό. Για να αποφύγουμε όμως την καθολική απαξίωση –μόδα, στην εποχή της κρίσης– ούτε όλοι οι θίασοι ούτε όλα τα θεάματα ήταν για πέταμα. Το αντίθετο.

Η χθεσινή «Κ» σε ρεπορτάζ της με τίτλο «Περιοδείες και κοινό στα όριά τους» (σελ. 13, της Ολγας Σελλά) προβάλλει άλλη μία «δεδομένη» συνθήκη σε κρίσιμη καμπή. Μόνο που δεν είναι (αποκλειστικά) η κρίση που έφερε μειωμένη ζήτηση στις περιοδείες. Η οικονομική διάλυση ανέδειξε (και εδώ) τις παθογένειες, με κυρίαρχη την υπερ-κόπωση από την υπερ-εκμετάλλευση· τόσο των αντοχών του κοινού όσο και των πόρων. Μίζες, για να εξασφαλιστεί μια θέση στο θερινό πρόγραμμα σε καλή πιάτσα· τηλεοπτικές περσόνες σε θεάματα αξιοθρήνητης αισθητικής και περιεχομένου να εξαργυρώνουν την παρουσία τους στην τηλε-πίστα· δήμαρχοι και δημοτικοί παράγοντες που έβλεπαν (και βλέπουν) τις επισκέψεις θιάσων ως ευκαιρία για δική τους προβολή· «φεστιβάλ» που είχαν σκοπό να ενισχύσουν το πολιτιστικό (με την... ευρεία έννοια) προφίλ του Χ παράγοντα και να φέρουν ψήφους...

Μακρύς ο κατάλογος. Ο απολογισμός του καλοκαιριού δηλώνει ότι όχι μόνο τα οικονομικά αλλά και τα ψυχικά αποθέματα έχουν εξαντληθεί. Ο «θεσμός» των περιοδειών, αν δεν επανεξεταστεί, θα αυτοκαταστραφεί μέσα στην πλήξη και την ευτέλεια.