«Ελα μωρέ, αυτό μας φταίει τώρα;»
Του Δημοσθένη Κούρτοβικ
Τα Νέα : Σάββατο 17 Μαρτίου 2012
Δεν ξέρω αν το έχετε προσέξει: οι προκλητικότερες τροχαίες παραβάσεις γίνονται έξω από τις σχολές οδήγησης, με δράστες τους εκπαιδευτές. Περιττά μαραφέτια γι' αυτούς οι φωτεινοί σηματοδότες, τείχος αδιαπέραστο τα αυτοκίνητα της σχολής που είναι παρκαρισμένα στις διαβάσεις ή πάνω στο πεζοδρόμιο.
Δεν ξέρω αν έχετε προσέξει και το άλλο: η μεγαλύτερη πυκνότητα παρανομιών σημειώνεται γύρω από αστυνομικά τμήματα. Πέρα από τα υπηρεσιακά και ΙΧ αυτοκίνητα ή μοτοσικλέτες, που μπλοκάρουν κι εδώ τα πεζοδρόμια, βλέπεις γιαπιά που σε αναγκάζουν να περπατήσεις στο οδόστρωμα (γιατί δεν έχουν την υποχρεωτική δίοδο για τους πεζούς), ακούς σειρήνες συναγερμού καταστημάτων να χτυπάνε μάταια μέσα στη νύχτα, μπορεί και να σε ληστέψουν, αφού σε χτυπήσουν, καταμεσής του δρόμου σε απόσταση τριάντα μέτρων από αστυνομικό τμήμα, όπως συνέβη πρόσφατα σε μια γνωστή μου.
Υποθέτω ότι σε όλο τον κόσμο υπάρχουν κακοί δάσκαλοι οδήγησης. Αλλά πουθενά αλλού δεν διατυμπανίζουν την ακαταλληλότητά τους μπροστά από τα μαγαζιά τους. Επίσης, παντού θα υπάρχουν χαλαροί έως αδιάφοροι αστυνομικοί. Αλλά σε κανένα άλλο μέρος τα αστυνομικά τμήματα δεν δημιουργούν γύρω τους εύκρατες ζώνες για την παραβατικότητα.
Ολα αυτά δεν τα λέω για να προσθέσω τη φωνή μου στη χορωδία των πορφυρογέννητων με το σηκωμένο φρύδι, που βλέπουν στη ρίζα όλων των δεινών μας την άρνηση του Νεοέλληνα να συμμορφωθεί με κανόνες. Πιστεύω ότι η άτεγκτη, τυπολατρική τήρηση των κανόνων μπορεί να είναι εξίσου αντικοινωνική με την παραβίασή τους. Τον καιρό που ζούσα στη Γερμανία, μου συνέβαινε να φτάσω λαχανιασμένος από άλλη πόλη σε μια δημόσια υπηρεσία δευτερόλεπτα μετά τη λήξη του ωραρίου και, παρόλο που η υπάλληλος ήταν ακόμα πίσω από το γκισέ της, αρνούνταν να παραλάβει κάτι δικαιολογητικά που είχα φέρει, δείχνοντάς μου ψυχρά την ταμπέλα με τις ώρες λειτουργίας. Στην Ελλάδα, βέβαια, είναι απρόθυμοι να σε εξυπηρετήσουν ακόμα και εντός του ωραρίου. Φρονώ όμως ότι ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα υπάρχει πολύς χώρος για ένα αίσθημα κοινωνικής ευθύνης που δεν έχει πάρει διαζύγιο από την ανθρώπινη κατανόηση.
Δεν είμαι, λοιπόν, κανένας φανατικός λεγκαλιστής. Αλλά τα παραδείγματα με τις σχολές οδήγησης και τα αστυνομικά τμήματα πιστοποιούν με εκκωφαντικό τρόπο μια απλή αλήθεια: κανένας κανόνας, κανένας νόμος, όσο σωστός και αν είναι, δεν μπορεί να εφαρμοστεί, όταν ακόμα και οι εντεταλμένοι για την τήρησή του τον παρακάμπτουν σαν μια ασήμαντη, αν όχι ενοχλητική λεπτομέρεια. Οι νόμοι δεν δημιουργούν συνείδηση. Το αντίθετο συμβαίνει: οι νόμοι κωδικοποιούν μια προϋπάρχουσα συνείδηση.
Το ζήτημα, επομένως, δεν είναι ότι οι Έλληνες δεν σέβονται τους νόμους. Μακάρι να μη τους σέβονταν στο όνομα μιας ανώτερης αντίληψης για τη δικαιοσύνη (και όχι σαν εκείνης του συνθήματος «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη», που γέμισε την Ελλάδα με ειδικά προνόμια συντεχνιών). Το ζήτημα είναι ότι, ως λαός, δεν έχουμε καμία αίσθηση της αναγκαιότητας νόμων και κανόνων για τη ρύθμιση της ζωής της κοινωνίας. Νόμος για μας δεν είναι μόνο το «δίκιο του εργάτη» αλλά και του καθενός που αισθάνεται αδικημένος ή εμποδισμένος να κάνει ό, τι τον βολεύει. Η ίδια η έννοια της ρύθμισης μάς φαίνεται αντιδραστική και τυραννική (εκτός αν αφορά τα αυθαίρετα). Και δεν υπάρχει πιο εύγλωττη έκφραση αυτής της δυσανεξίας από την κλασική αντίδραση στην καταγγελία κάποιας παρανομίας: «Έλα μωρέ, αυτό μας φταίει τώρα;». Χιλιάδες μπαγαμποντιές του τύπου «έλα μωρέ, αυτό μας φταίει;» έφταιξαν όλες μαζί για το χάλι που βρίσκεται σήμερα η χώρα.
Θα ρωτήσετε: και τα κινήματα πολιτικής ανυπακοής, από το κίνημα «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω» μέχρι τα (καθοδηγούμενα, βέβαια) μαθητικά φάσκελα στις παρελάσεις; Αυτά δεν δείχνουν μήπως μια ριζοσπαστική αμφισβήτηση της έννομης τάξης από συνειδητοποιημένες μερίδες του πληθυσμού, που διεκδικούν μια άλλη, καλύτερη και δικαιότερη;
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια πελώρια παρεξήγηση. Η πολιτική ανυπακοή είναι μια μορφή αγώνα, στην οποία ο συνειδητά απείθαρχος όχι μόνο δεν αποφεύγει αλλά επιδιώκει κιόλας να επισύρει πάνω του τις κυρώσεις του Νόμου, για να εκθέσει την εξουσία και να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη υπέρ των ιδεών του. Πατέρας της πολιτικής ανυπακοής είναι, ως γνωστόν, ο αμερικανός συγγραφέας Χένρι Ντέιβιντ Θόρο. Το 1847, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο της χώρας του με το Μεξικό, αρνήθηκε να πληρώσει ένα γενικό χαράτσι ενός δολαρίου, που είχε επιβάλει η αμερικανική κυβέρνηση. Και άφησε να τον οδηγήσουν στη φυλακή.
Σ' εμάς, οι υποτιθέμενοι μιμητές του Θόρο όχι μόνον αποφεύγουν τις συνέπειες της ανυπακοής τους αλλά και εισπράττουν συγγνώμες από κυβερνητικά χείλη για κάποιους «σκληρούς» χαρακτηρισμούς εις βάρος τους…
Δεν ξέρω αν έχετε προσέξει και το άλλο: η μεγαλύτερη πυκνότητα παρανομιών σημειώνεται γύρω από αστυνομικά τμήματα. Πέρα από τα υπηρεσιακά και ΙΧ αυτοκίνητα ή μοτοσικλέτες, που μπλοκάρουν κι εδώ τα πεζοδρόμια, βλέπεις γιαπιά που σε αναγκάζουν να περπατήσεις στο οδόστρωμα (γιατί δεν έχουν την υποχρεωτική δίοδο για τους πεζούς), ακούς σειρήνες συναγερμού καταστημάτων να χτυπάνε μάταια μέσα στη νύχτα, μπορεί και να σε ληστέψουν, αφού σε χτυπήσουν, καταμεσής του δρόμου σε απόσταση τριάντα μέτρων από αστυνομικό τμήμα, όπως συνέβη πρόσφατα σε μια γνωστή μου.
Υποθέτω ότι σε όλο τον κόσμο υπάρχουν κακοί δάσκαλοι οδήγησης. Αλλά πουθενά αλλού δεν διατυμπανίζουν την ακαταλληλότητά τους μπροστά από τα μαγαζιά τους. Επίσης, παντού θα υπάρχουν χαλαροί έως αδιάφοροι αστυνομικοί. Αλλά σε κανένα άλλο μέρος τα αστυνομικά τμήματα δεν δημιουργούν γύρω τους εύκρατες ζώνες για την παραβατικότητα.
Ολα αυτά δεν τα λέω για να προσθέσω τη φωνή μου στη χορωδία των πορφυρογέννητων με το σηκωμένο φρύδι, που βλέπουν στη ρίζα όλων των δεινών μας την άρνηση του Νεοέλληνα να συμμορφωθεί με κανόνες. Πιστεύω ότι η άτεγκτη, τυπολατρική τήρηση των κανόνων μπορεί να είναι εξίσου αντικοινωνική με την παραβίασή τους. Τον καιρό που ζούσα στη Γερμανία, μου συνέβαινε να φτάσω λαχανιασμένος από άλλη πόλη σε μια δημόσια υπηρεσία δευτερόλεπτα μετά τη λήξη του ωραρίου και, παρόλο που η υπάλληλος ήταν ακόμα πίσω από το γκισέ της, αρνούνταν να παραλάβει κάτι δικαιολογητικά που είχα φέρει, δείχνοντάς μου ψυχρά την ταμπέλα με τις ώρες λειτουργίας. Στην Ελλάδα, βέβαια, είναι απρόθυμοι να σε εξυπηρετήσουν ακόμα και εντός του ωραρίου. Φρονώ όμως ότι ανάμεσα σε αυτά τα δύο άκρα υπάρχει πολύς χώρος για ένα αίσθημα κοινωνικής ευθύνης που δεν έχει πάρει διαζύγιο από την ανθρώπινη κατανόηση.
Δεν είμαι, λοιπόν, κανένας φανατικός λεγκαλιστής. Αλλά τα παραδείγματα με τις σχολές οδήγησης και τα αστυνομικά τμήματα πιστοποιούν με εκκωφαντικό τρόπο μια απλή αλήθεια: κανένας κανόνας, κανένας νόμος, όσο σωστός και αν είναι, δεν μπορεί να εφαρμοστεί, όταν ακόμα και οι εντεταλμένοι για την τήρησή του τον παρακάμπτουν σαν μια ασήμαντη, αν όχι ενοχλητική λεπτομέρεια. Οι νόμοι δεν δημιουργούν συνείδηση. Το αντίθετο συμβαίνει: οι νόμοι κωδικοποιούν μια προϋπάρχουσα συνείδηση.
Το ζήτημα, επομένως, δεν είναι ότι οι Έλληνες δεν σέβονται τους νόμους. Μακάρι να μη τους σέβονταν στο όνομα μιας ανώτερης αντίληψης για τη δικαιοσύνη (και όχι σαν εκείνης του συνθήματος «Νόμος είναι το δίκιο του εργάτη», που γέμισε την Ελλάδα με ειδικά προνόμια συντεχνιών). Το ζήτημα είναι ότι, ως λαός, δεν έχουμε καμία αίσθηση της αναγκαιότητας νόμων και κανόνων για τη ρύθμιση της ζωής της κοινωνίας. Νόμος για μας δεν είναι μόνο το «δίκιο του εργάτη» αλλά και του καθενός που αισθάνεται αδικημένος ή εμποδισμένος να κάνει ό, τι τον βολεύει. Η ίδια η έννοια της ρύθμισης μάς φαίνεται αντιδραστική και τυραννική (εκτός αν αφορά τα αυθαίρετα). Και δεν υπάρχει πιο εύγλωττη έκφραση αυτής της δυσανεξίας από την κλασική αντίδραση στην καταγγελία κάποιας παρανομίας: «Έλα μωρέ, αυτό μας φταίει τώρα;». Χιλιάδες μπαγαμποντιές του τύπου «έλα μωρέ, αυτό μας φταίει;» έφταιξαν όλες μαζί για το χάλι που βρίσκεται σήμερα η χώρα.
Θα ρωτήσετε: και τα κινήματα πολιτικής ανυπακοής, από το κίνημα «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω» μέχρι τα (καθοδηγούμενα, βέβαια) μαθητικά φάσκελα στις παρελάσεις; Αυτά δεν δείχνουν μήπως μια ριζοσπαστική αμφισβήτηση της έννομης τάξης από συνειδητοποιημένες μερίδες του πληθυσμού, που διεκδικούν μια άλλη, καλύτερη και δικαιότερη;
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μια πελώρια παρεξήγηση. Η πολιτική ανυπακοή είναι μια μορφή αγώνα, στην οποία ο συνειδητά απείθαρχος όχι μόνο δεν αποφεύγει αλλά επιδιώκει κιόλας να επισύρει πάνω του τις κυρώσεις του Νόμου, για να εκθέσει την εξουσία και να ευαισθητοποιήσει την κοινή γνώμη υπέρ των ιδεών του. Πατέρας της πολιτικής ανυπακοής είναι, ως γνωστόν, ο αμερικανός συγγραφέας Χένρι Ντέιβιντ Θόρο. Το 1847, σε ένδειξη διαμαρτυρίας για τον πόλεμο της χώρας του με το Μεξικό, αρνήθηκε να πληρώσει ένα γενικό χαράτσι ενός δολαρίου, που είχε επιβάλει η αμερικανική κυβέρνηση. Και άφησε να τον οδηγήσουν στη φυλακή.
Σ' εμάς, οι υποτιθέμενοι μιμητές του Θόρο όχι μόνον αποφεύγουν τις συνέπειες της ανυπακοής τους αλλά και εισπράττουν συγγνώμες από κυβερνητικά χείλη για κάποιους «σκληρούς» χαρακτηρισμούς εις βάρος τους…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου