ΠΡΟΤΕΙΝΟΥΜΕ...

Κομπίνες, πόθοι, διαπλοκή, 

βόμβες και μαύρο χρήμα

Ομορφος κόσμος ελληνικά πλασμένος

Της Τιτικας Δημητρουλια

Η Καθημερινή, 25/3/2012

*

ΙΕΡΩΝΥΜΟΣ ΛΥΚΑΡΗΣ

Το ρομάντζο των καθαρμάτων

εκδ. Καστανιώτη

• SBN: 978-960-03-5267-2
• σελ. 560
• 30 Μαΐου 2011
• € 15,00

Ενας δημοσιογράφος «φάντασμα του παλιού εαυτού του, τίμιος και λάτρης του Ζοζέ Σαραμάγκου, στον οποίο αναζητά φώτιση, βρίσκεται στη δίνη ενός σκανδάλου. Στο σκάνδαλο αυτό, το μαύρο χρήμα, για το οποίο γράφονται ώς και ποιήματα σήμερα, αν θυμηθούμε την πρόσφατη, ομώνυμη συλλογή του Ντίνου Σιώτη, προϊόν της σχέσης ανάμεσα στον υπόκοσμο και την εξουσία -καμία έκπληξη ώς εδώ- διαπλέκεται με τη λογοτεχνία και δη τη ροζ - ιδού η έκπληξη, καθώς το μαύρο χρήμα συνήθως προτιμά άλλες μορφές τέχνης και όχι ταλαντούχες, επιπλέον, συγγραφείς που γράφουν τη λογοτεχνία που θέλουν και μπορούν, απευθυνόμενες στο γυναικείο κοινό.

Με όνομα που σχολιάζει τη θέση της στο λογοτεχνικό πεδίο (όλα τα ονόματα είναι προσεκτικά και σκόπιμα διαλεγμένα), η Βανέσσα Λουλουδάκη είναι μία από τις πολλές γυναίκες του μυθιστορήματος, που εναλλάσσονται στο ρόλο του θύματος και του θύτη, σύντροφος του διεφθαρμένου υφυπουργού. Πώς όμως αλλιώς ο συγγραφέας του πολύ λόγιου και λελογισμένα λαϊκού αυτού αστυνομικού μυθιστορήματος, πολύ καλός γνώστης των αφηγηματικών τερτιπιών και της θεωρίας τους, θα άρθρωνε, μέσα από τις ανατροπές της τύχης και του βίου των εγκληματιών ηρώων του, έναν λόγο για τη λογοτεχνία και την παραλογοτεχνία;

Κείμενο α λα καρτ

Οπως και να έχει, πάντως, το αστυνομικό αυτό μυθιστόρημα που ξεκινά με Οράτιο, Ζορζ Μπατάιγ και Εντγκαρ Αλαν Πόε, είναι ένα κείμενο α λα καρτ: αστυνομικό μυθιστόρημα επίκαιρο όσο δεν παίρνει και ψυχαγωγικό από τη μια, σχόλιο για την κατασκευή του κειμένου στον μοντερνισμό και τον μεταμοντερνισμό, με ένθεση κατασκευασμένων τεκμηρίων και πλαστές καταθέσεις-κέντρωνες από την άλλη, τη θέση της λογοτεχνίας σήμερα στη σχέση της με τα παραλογοτεχνικά θεωρούμενα από κάποιους ήδη, αλλά και την κριτική.

Στο βιβλίο πρωταγωνιστούν κακοποιοί-επιχειρηματίες: «Ενας έξυπνος, ταλαντούχος κακοποιός, για να έχει μέλλον, πρέπει έγκαιρα να μετασχηματιστεί σε επιχειρηματία, που καρπώνεται και εκμεταλλεύεται το αποκαθαρμένο κεφάλαιο. Διαφορετικά, οι μέρες του θα είναι μετρημένες». Οι εικόνες που έρχονται στον νου του Ελληνα αναγνώστη γνωστές. Αυτοί οι κακοποιοί λοιπόν είναι έξυπνοι μεν αλλά και μοιραία υποκείμενοι στους νόμους περί δυναμικής αλληλεπίδρασης της θεωρίας των παιγνίων: χάνονται εξίσου απότομα όπως προέκυψαν, από την ίδια την αλαζονεία τους αλλά και από τύχη, που μπορεί να έχει την επικίνδυνη μορφή μιας γυναίκας-παγοκόφτη. Εξίσου πρωταγωνιστούν κακοποιοί-κρατικοί αξιωματούχοι, πρόσωπα τυπικά σε θνήσκουσες δημοκρατίες σαν αυτές που περιγράφει ο Σαραμάγκου στο «Περί φωτίσεως» και το «Περί θανάτου»: οι συντεταγμένοι φορείς των δημοκρατιών αυτών «μετατρέπονται σε δολοφόνους του Κοινού Ποινικού Δικαίου, συγκαλύπτουν και συνεργάζονται με το οργανωμένο έγκλημα, κάνουν τα πάντα για να καταστρέψουν ή να αφομοιώσουν και να ενσωματώσουν το απρόοπτο». Το σημαντικό όμως είναι ότι «στην Ιστορία στο ρόλο της μαμής, εκτός από τη βία, έχουν μερτικό και οι παρεξηγήσεις και οι συμπτώσεις και οι επιδιώξεις των τρίτων».

Το αφηγηματικά απολαυστικό αποτέλεσμα είναι ένας κακός χαμός από συμφέροντα σε νυχτερινά μαγαζιά, σε άλογα, σε κομπίνες-μαύρες τρύπες του δημοσίου χρήματος, σε πηγάδια καταβαράθρωσης του νόμου, και μαζί ένα αξεδιάλυτο κουβάρι από πόθους, απωθημένα, έρωτες και προδοσίες. Εδώ ένας εκκωφαντικός και καταστροφικός λουκουμομπακλαβάς-βόμβα, εκεί μια περίτεχνη δολοφονία, πιο πέρα το στήσιμο των εκλογών στη φυλακή, με απόλυτο έλεγχο των ψήφων των κρατουμένων, τη βοηθεία κινητού και σφουγγαρίστρας, παραδίπλα ο πουλημένος δημοσιογράφος που στήνει την είδηση. Ολοι κάνουν ό,τι μπορούν για να ισχύσει και πάλι η αρχή: «στον καθένα, ανάλογα με την ήδη υφιστάμενη θέση του στον κοινωνικό ιστό, ο καθένας, ανάλογα με την ικανότητά του να προασπίσει και να ενισχύσει τα προσωπικά του συμφέροντα». Ομορφος κόσμος ηθικός αγγελικά πλασμένος. Και κυρίως ελληνικός όσο δεν παίρνει.

Οσο για τη λογοτεχνία, με τη Βανέσσα Λουλουδάκη ο Λύκαρης (αν και εφόσον έτσι λέγεται τελικά ο συγγραφέας μας, κάτι για το οποίο πολύ αμφιβάλλω) σχολιάζει τις εσωτερικές ιεραρχίες στον λογοτεχνικό κόσμο, τη «διαταξική» γυναικεία λογοτεχνία και την κυρίαρχη εμπορική της θέση σε σχέση με την ποιοτική λογοτεχνία και δευτερεύουσα εντέλει κοινωνική της θέση, ως παράγοντα κοινωνικοποίησης, σήμερα, αλλά και με την ακατανίκητη δύναμη του λόγου, που αποτελεί πάντα όχι ένα απλό μέσο αναπαράστασης του πραγματικού, αλλά κατασκευής και ανακατασκευής του.