Ο ΕΛΑΧΙΣΤΟΣ ΦΟΡΟΣ ΤΙΜΗΣ

Τιμήθηκαν οι Θεσσαλονικείς Εβραίοι 

που επέζησαν του Ολοκαυτώματος

Του Σταυρου Tζιμα
Η Καθημερινή, 21/06/2011

Ηταν όλοι τους εκεί, στις πρώτες θέσεις του δημοτικού συμβουλίου. Τζίλντα Γιομτόβ, Χάιντς Κούνιο, Μπέλα Μπαραζιλάι, Βενιαμίν Καπόν, Εύα Καράσο... Τριάντα ένας, άντρες και γυναίκες, οι τελευταίοι εν ζωή επιζήσαντες του Ολοκαυτώματος Εβραίοι της Θεσσαλονίκης. Ζωντανές μνήμες μιας θηριωδίας που σφράγισε τη νεότερη Ιστορία της Ευρώπης. Με τους απαίσιους αριθμούς χαραγμένους ανεξίτηλα στο χέρι και τον νου να παλεύει, μισό και πλέον αιώνα μετά, να απωθήσει από τις σκοτεινές διαδρομές του τον εφιάλτη του Αουσβιτς και του Μπίρκεναου.

Η οφειλόμενη από την πόλη τιμή στους Θεσσαλονικείς Εβραίους που επέζησαν της γενοκτονίας άργησε 66 ολόκληρα χρόνια. Το γιατί είναι μια μεγάλη συζήτηση, την οποία η Θεσσαλονίκη αποφεύγει να ανοίξει, ή την κάνει ψιθυριστά, σε όλες τις πτυχές της, δίνοντας την εντύπωση ότι θέλει να ξεχάσει την τεράστια προσφορά του εβραϊκού στοιχείου στις περιόδους οικονομικής και πολιτιστικής της ακμής. «Κάλιο αργά ποτέ», ήταν η ιστορική συγγνώμη διά στόματος του δημάρχου της κ. Γιάννη Μπουτάρη στη χθεσινή ιστορική εκδήλωση που οργάνωσε το δημοτικό συμβούλιο για να τιμήσει τους επιζήσαντες, αλλά και όλους εκείνους, τους πάνω από 45.000, που εξοντώθηκαν στα ναζιστικά κρεματόρια. «Τιμούμε τους συμπολίτες μας που επέζησαν και για έναν επιπλέον λόγο: επέλεξαν να επιστρέψουν στη μητέρα πόλη, αν και θα μπορούσαν να πάνε στις ΗΠΑ και το Ισραήλ», πρόσθεσε ο κ. Μπουτάρης και τόνισε ότι «η Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης που σήμερα αριθμεί περί τις δύο χιλιάδες ψυχές ήταν, είναι και θα είναι για πάντα ζωντανή».

«Αισθάνομαι συγκίνηση για την απόφαση των γονιών μου να μην εγκαταλείψουν τη Θεσσαλονίκη», είπε ο αντιδήμαρχος οικονομικών και πρώτος Θεσσαλονικιός Εβραίος που μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο εξελέγη στο δημοτικό συμβούλιο, κ. Χασδάι Καπόν, ο επιζών πατέρας του οποίου ήταν μεταξύ των τιμωμένων.

«Εμείς οι επιζήσαντες των στρατοπέδων συγκέντρωσης θέλουμε να συγχαρούμε τον δήμο και του συμβούλους του για τη θέλησή τους να κρατήσουν ολοζώντανη τη μνήμη του Ολοκαυτώματος», τόνισε ο κ. Χάιντς Κούνιο που μίλησε για λογαριασμό και των άλλων επιζώντων, ενώ ο πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης κ. Νταβίντ Σαλτιέλ επισήμανε την ανάγκη επαγρύπνησης, καθώς αντιλήψεις όπως αυτές που αμφισβητούν το Ολοκαύτωμα μπορεί να οδηγήσουν την ανθρωπότητα σε ανάλογες τραγωδίες.

Χίλιοι εκατό από τους 50.000 περίπου Εβραίους της Θεσσαλονίκης που στο διάστημα από τον Μάρτιο έως και τον Αύγουστο του 1943 μεταφέρθηκαν με 19 αποστολές στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Αουσβιτς-Μπίρκεναου επέζησαν και στην πλειονότητα επέστρεψαν στη μητέρα πόλη. «Οι επιζώντες βρήκαν τη Θεσσαλονίκη μεταμορφωμένη και αγνώριστη», γράφει ο Μαρκ Μαζάουερ στο βιβλίο του «Θεσσαλονίκη η πόλη των φαντασμάτων». «Εβραϊκές ταφόπλακες ανευρίσκονταν στα ουρητήρια και στους δρόμους και είχαν χρησιμοποιηθεί για την πίστα χορού σε ταβέρνα χτισμένη σε μια γωνιά του παλαιού νεκροταφείου». Επειδή οι τάφοι είχαν ανασκαλευτεί για να βρεθούν οι θησαυροί που υποτίθεται έκρυβαν «είναι ορατά πολλά κρανία και κόκαλα Εβραίων εκτός από τη συναγωγή και το φρενοκομείο που χρησιμοποιούνταν ως αποθήκες. Αλλες συναγωγές τις είχαν ανατινάξει οι Γερμανοί και κείτονταν σε ερείπια».

Και για την αντιμετώπισή τους από τους συμπολίτες τους αναφέρει: «Η απογοήτευση, ο θυμός και η πίκρα που ένιωθαν πολλοί μόλις επέστρεφαν, ήταν αδύνατο να κρυφτούν. Ο εκτοπισμένος ήταν γεμάτος ελπίδες, οι οποίες εξιδανίκευαν την επιστροφή του στην πατρίδα, στους φίλους, τους συγγενείς σε έναν τόπο όπου θα ζούσε θα δούλευε και θα έφτιαχνε το μέλλον του. Οι ελπίδες αυτές γίνονταν θρύψαλα με το που έφτανε. Οσο περίεργο κι αν φαίνεται, εκείνοι που είχαν επιζήσει από τον πόλεμο μέσα στην Ελλάδα υποδέχονταν ψυχρά όσους επέστρεφαν από το Αουσβιτς. Τους ρωτούσαν γιατί αυτοί τα είχαν καταφέρει να βγουν ζωντανοί από τα στρατόπεδα και όχι άλλοι - με το σιωπηρό και κάποτε όχι τόσο σιωπηρό υπονοούμενο ότι είχαν συνεργαστεί και άφησαν τους άλλους να πορευτούν στον θάνατο…».

Με ελάχιστες εξαιρέσεις οι επιζήσαντες με την επιστροφή τους και στο πέρασμα του χρόνου βυθίστηκαν στη σιωπή, αποφεύγοντας διακριτικά να αναφέρονται στα όσα φοβερά έζησαν στα στρατόπεδα. «Ο παππούς μου, επιζήσας του Ολοκαυτώματος, αρνήθηκε να καταθέσει τη μαρτυρία του στον γιο του και πατέρα μου, ο οποίος έγραψε βιβλίο γι’ αυτούς που επέστρεψαν», ανέφερε χαρακτηριστικά στην «Κ» ο κ. Λέων Νάαρ.