Η ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΣΤΟ ΝΕΣΤΟΡΙΟ

Μαρτυρίες για τον εμφύλιο και σκηνές συμφιλίωσης σε εκδήλωση στο Νεστόριο Καστοριάς

Ο καπετάν "Χείμαρρος" και αντάρτισσες θυμούνται το νοσοκομείο του Γράμμου και τον αρχίατρο
Νώντα Σακελλαρίου

Μνήμες του ελληνικού εμφυλίου πολέμου (1946-49), «ξύπνησαν» κατά τη διάρκεια διημερίδας, την οποία διοργάνωσε με αφορμή τα 61 χρόνια από τη λήξη του, στο Νεστόριο της Καστοριάς, η Εταιρεία Διάσωσης Ιστορικών Αρχείων (ΕΔΙΑ) 1940-1974 Κεντρικής - Δυτικής Μακεδονίας. Η φετινή θεματική συνάντηση περιελάμβανε εισηγήσεις - παρουσιάσεις για το «αντάρτικο νοσοκομείο» του Γράμμου, στο Λιανοτόπι και αναφορές στην προσωπικότητα του αρχιάτρου, διευθυντή των υγειονομικών υπηρεσιών του «Δημοκρατικού Στρατού της Ελλάδας» (ΔΣΕ), Επαμεινώνδα (Νώντα) Σακελλαρίου [...]


Πρώην συναγωνιστές αλλά και αντίπαλοι, συμπολεμιστές από την εθνική αντίσταση ενάντια στη ναζιστική κατοχή, οι οποίοι αργότερα βρέθηκαν σε αντίπαλα «μετερίζια» στη διάρκεια του εμφυλίου, ειδικοί επιστήμονες, αυτόπτες, κατέθεσαν τις μαρτυρίες τους για τη δημιουργία της «νοσοκομειούπολης» του Γράμμου.
Τα όσα ανέφεραν χαρακτηρίστηκαν από πολλούς συγκλονιστικά καθώς - όπως είπαν - στους λίγους, ούτε τρεις, μήνες της λειτουργίας της η «νοσοκομειούπολη» προσέφερε υπηρεσίες περίθαλψης σε περισσότερους από 4.000 τραυματίες αντάρτες αλλά και σε πολλούς αιχμαλώτους τραυματίες του κυβερνητικού στρατού.

«Σήμερα, η μελέτη εκείνης της δύσκολης, αιματηρής εποχής του ελληνικού εμφυλίου, που ταλαιπώρησε όλους τους Έλληνες, μπορεί να δώσει ένα συγκριτικό πλεονέκτημα για την περιοχή. Μας δίνεται η ευκαιρία να έλθουμε καλύτερα σε επαφή μ’ ένα κεφάλαιο της νεώτερης ιστορίας μας, να κατανοήσουμε τα αίτια, να μάθουμε απ’ αυτήν», τόνισε ο δήμαρχος Νεστορίου Χρήστος Γκοσλιόπουλος.

Από την πλευρά της, η τότε αντάρτισσα Κατίνα Λατίφη, τόνισε χαρακτηριστικά: «Σε αυτό το βουνό θάφτηκε ο ανθός της νεολαίας, όλης της Ελλάδας, όχι μόνο τα ανταρτόπουλα». Και μαζί της συμφώνησαν όλοι οι παραβρισκόμενοι.



Πως στήθηκε η «νοσοκομειούπολη»
Στις αρχές του 1948, πριν ακόμη ο τακτικός στρατός εξαπολύσει τη δεύτερη, μεγάλη εκκαθαριστική του επιχείρηση, στη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου - επιχείρηση «Κορωνίς» - το γενικό αρχηγείο του ΔΣΕ, υιοθετώντας εισήγηση του αρχιάτρου του - του γνωστού φυματιολόγου Νώντα Σακελλαρίου - έδωσε εντολή να αναζητηθεί η κατάλληλη τοποθεσία για τη δημιουργία ενός «νοσοκομείου», όπου θα μπορούσε να προσφερθεί φροντίδα σε πληγωμένους αντάρτες.

Ο αρχίατρος είχε ζητήσει να πληρούνται τρεις προϋποθέσεις: πρόσβαση σε καθαρό νερό, φυσική κάλυψη απέναντι σε αεροπορικούς και επίγειους βομβαρδισμούς, καθώς και συγκλίνον οδικό δίκτυο, ώστε να μεταφέρονται οι ασθενείς. Επιλέχθηκε το ιδανικό σημείο, σε μια δασωμένη χαράδρα, κοντά στο ερειπωμένο χωριό Λιανοτόπι, στις όχθες των πηγών του Αλιάκμονα.

Τον Απρίλιο του 1948 άρχισε το «τιτάνιο» έργο της ανέγερσης του νοσοκομείου. Μέσα σε ένα μήνα, ως το Μάιο του 1948, είχε ολοκληρωθεί με την τεχνική καθοδήγηση του αντάρτη εργολάβου Μιχάλη Σουμελίδη, από την Ποντοκώμη Πτολεμαΐδας, μια πραγματικά εντυπωσιακή εγκατάσταση. Το νοσοκομείο, φτιαγμένο κυρίως με πέτρες και ξύλα που έκοψαν οι αντάρτες από τα πυκνά δάση του Γράμμου διέθετε δυνατότητα νοσηλείας 1.500 ατόμων -όπως ανέφερε το γενικό αρχηγείο του ΔΣΕ - δύο χειρουργεία, στα οποία γίνονταν ταυτόχρονα επεμβάσεις αλλά και κλίβανους αποστείρωσης.

Το ηλεκτρικό ρεύμα παραγόταν από υδροηλεκτρογεννήτρια, που είχε εγκατασταθεί στον Αλιάκμονα και η οποία «έστελνε» ρεύμα και στα μαγειρεία, στους πολλούς βοηθητικούς χώρους, στη μονάδα παραγωγής φυσιολογικού ορού, μέχρι και στο εργαστήριο αποστείρωσης γάζας. Υπήρχαν ακόμη ειδικοί θάλαμοι νοσηλείας για βαριά τραυματισμένους, τυφικούς και κωφάλαλους. Στην αιχμή της λειτουργίας της έφτασε να περιθάλπει έως και 1.200 τραυματίες. Επιπλέον, είχε δημιουργηθεί ακόμη και υπαίθριο θέατρο, με ξύλινες κερκίδες για την ψυχαγωγία των ασθενών.

Το νοσοκομείο έμοιαζε με πολύβουο μελίσσι μέσα στον πυρετό των μαχών. Οι τραυματίες μεταφέρονταν με φορεία έως και τρεις ώρες μακριά από τα μέτωπα και εγκαταλείπονταν σε απόσταση δύο περίπου χιλιομέτρων από το νοσοκομείο, όπου παραλαμβάνονταν από τους νοσηλευτές, ώστε να διατηρείται μυστική η τοποθεσία της εγκατάστασης. Για αυτό φρόντιζε άλλωστε και η πυκνή δασοκάλυψη, καθώς το φύλλωμα των δέντρων ξεκινούσε πυκνό πάνω από τις παράγκες από το ύψος των πεντέμισι μέτρων.

Οι μαρτυρίες

«Χτίστηκε με υλικά που διέθετε πλούσια η φύση της περιοχής, με τεχνοτροπία συνηθισμένη στα Βαλκάνια και ιδιαίτερα στη Σερβία και με τρόπο που από κάτω να βρίσκονται τα αμπριά και από πάνω οι ξύλινες κατασκευές», τόνισε ο αρχιτέκτονας - ερευνητής Γιώργης Κολιόπουλος και πρόσθεσε:
«Ακόμη και σήμερα είναι αδιευκρίνιστο, από πού μεταφέρθηκαν, μέσα σε τόσο μικρό διάστημα ασβέστες, άμμος, κ.τ.λ. Βρέθηκαν περίπου 80 τσεκούρια που χρησιμοποιήθηκαν για τη λείανση των κορμών. Ήταν πολλά τα εργατικά χέρια. Θεωρώ, πάντως, υπερβολή τη χωρητικότητα που αναφέρθηκε, λόγω του ενθουσιασμού που επικρατούσε κατά την ανέγερσή του και πιστεύω ότι η δυναμική του εξαντλούνταν στη νοσηλεία 500-600 ατόμων».

Το νοσοκομείο λειτούργησε παρέχοντας πλήρεις υπηρεσίες στους τραυματισμένους αντάρτες, μέχρι και τα μέσα του Αυγούστου του 1948, όταν υπό την πίεση του κυβερνητικού στρατού ο ΔΣΕ αναδιπλώθηκε και συντεταγμένα πέρασε τον κύριο όγκο της δύναμης του, στο Βίτσι.

«Υπήρχε φαντασία μεγάλη. Αποστειρώναμε εργαλεία σε κατσαρόλες, βάζαμε μέσα και ψείρες. Αν είχαν ψοφήσει, όταν τις ανοίγαμε, ξέραμε ότι είχαν αποστειρωθεί», ανέφερε η αντάρτισσα, εθελόντρια στη «νοσοκομειούπολη» του Γράμμου Κατίνα Λατίφη και συνέχισε: «Ανατολικές χώρες έδιναν προσφορές αλληλεγγύης αλλά η βοήθεια σε φάρμακα ερχόταν και από δυτικές χώρες. Νοσοκομεία μικρότερα υπήρχαν παντού, στους Ψαράδες, στα Κερδύλλια και αλλού. Τα μεγάλα όμως ήταν αξιοθαύμαστα, αυτό και το άλλο στο Βροντερό, στις Πρέσπες.
«Το 1949 ιδρύθηκε σχολή μεσαίων υγειονομικών στελεχών, που έδωσαν σε δύο σειρές, γύρω στα 150 άτομα με το βαθμό του ανθυπολοχαγού, που στελέχωσαν μεραρχίες και σε τρεις σειρές 300 νοσηλεύτριες. Σε όλη τη Βόρεια Ελλάδα παρείχαν τις υπηρεσίες τους 28 ιατροί εθελοντές, μεταξύ αυτών δύο Πολωνοί, δύο Βούλγαροι, ένας Ούγγρος - το Βασιλείου, πατέρα του μετέπειτα προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας δεν τον μετράω ως ξένο - καθώς και γιατροί αιχμάλωτοι πολέμου που προσέφεραν τις υπηρεσίες τους στους τραυματίες, που ιδιαίτερα το καλοκαίρι του 1948, μεταφέρονταν κατά δεκάδες από τα πεδία των μαχών».

Εξήντα δύο χρόνια είχε να ανέβει στο Γράμμο ο κινηματογραφιστής του ΔΣΕ Μάνος Ζαχαρίας. Θυμήθηκε ότι ήρθε με το συνεργείο του στο νοσοκομείο «κατ' εντολή του γενικού αρχηγείου» και απαθανάτισε τις εγκαταστάσεις του. «Θεατρική παράσταση όμως δεν ανεβάσαμε εμείς στο νοσοκομείο, όπως γράφτηκε κάποια στιγμή αργότερα αλλά το θεατρικό κλιμάκιο του ΔΣΕ, που το είχε οργανώσει ένας καταξιωμένος και πριν από την κατοχή ηθοποιός, πλαισιώνοντας το με νεαρούς αντάρτες. Εμείς μόνο κινηματογραφήσαμε το στιγμιότυπο...», πρόσθεσε ο γνωστός πλέον σκηνοθέτης.

Ο αρχίατρος Νώντας Σακελλαρίου

Η «ψυχή» της «νοσοκομειούπολης» του Γράμμου, ο γιατρός Νώντας Σακελλαρίου, βρέθηκε στις γραμμές της εθνικής αντίστασης περί τα μέσα του 1943. Αργότερα, βγήκε και πάλι στο βουνό στον εμφύλιο.
«Ο Λεωνίδας Στρίγκος, υπεύθυνος του γραφείου Μακεδονίας του ΚΚΕ, σημαίνων στέλεχος του ΕΛΑΣ την περίοδο της εθνικής αντίστασης, είχε απευθύνει έκκληση στους περίπου σαράντα γιατρούς, που ήταν κομματικά μέλη (του ΚΚΕ), να ανέβουν στο βουνό. Σχολίαζε λοιπόν, ότι αντί για αυτούς, προθυμοποιήθηκε ο Νώντας Σακελλαρίου, που ήταν μεν στο ΕΑΜ, αλλά δεν ήταν στενό κομματικό μέλος του ΚΚΕ», ανέφερε ο Βασίλης Γκανάτσιος, ο θρυλικός «καπετάν Χείμαρρος» του ΕΛΑΣ.

Ο «Χείμαρρος» επισκέφθηκε το καλοκαίρι του 1948, με την ιδιότητα πλέον, του υποστρατήγου και επικεφαλής του αρχηγείου δυτικής Μακεδονίας του ΔΣΕ, το νοσοκομείο του Γράμμου, συνοδευόμενος από τον πολιτικό επίτροπο (του Βαφειάδη) Λεωνίδα Στρίγκο, ώστε να επιθεωρήσει τις εγκαταστάσεις του.
Χθες, ο Βασίλης Γκανάτσιος το επισκέφθηκε πάλι, 62 χρόνια μετά την επιχείρηση «Κορωνίς», την οποία και αντιμετώπισε ως αρχηγός των ανταρτών, μαζί με παλιούς του συναγωνιστές. Συγκινημένος, διηγήθηκε ότι κατά τη διάρκεια της φονικής σύγκρουσης μεταξύ του κυβερνητικού και του αντάρτικου στρατού, ένας αντάρτης ο Μ. Π., από την περιοχή των Γρεβενών, στην προσπάθεια του να βοηθήσει έναν αντίπαλο τραυματία και να τον τραβήξει να νοσηλευτεί στο «νοσοκομείο των ανταρτών» τραυματίστηκε από θραύσμα βλήματος στον αυχένα.
«Ο τραυματίας θεραπεύτηκε, ανάρρωσε πλήρως, ο αντάρτης υπέκυψε» πρόσθεσε χαρακτηριστικά. «Εχθροί, άσπονδοι στο μέτωπο, αλληλέγγυοι στον πόνο, μπροστά στο θάνατο. Έγιναν πολλά τέτοια…», συνέχισε ο «Χείμαρρος».

Τη χρονική εκείνη περίοδο, διευθυντής των υγειονομικών υπηρεσιών του ΔΣΕ ήταν ο Νώντας Σακελλαρίου, που μετά τη θητεία του στην εθνική αντίσταση και στον ΕΛΑΣ είχε περάσει πλέον στο αντάρτικο. Ο ίδιος ο Μάρκος Βαφειάδης, με προσωπική εντολή του ανέθεσε τα καθήκοντά του τον Απρίλιο του 1947. Ήταν καταξιωμένος επιστήμονας, πράος, πάντοτε ψύχραιμος και με βαθιά συναίσθηση του καθήκοντος του γιατρού απέναντι στον ασθενή.

«Το είχε δείξει και στην Εθνική Αντίσταση, αλλά και πριν από την κατοχή, όταν κατά τη διάρκεια της θητείας του στο σανατόριο του Ασβεστοχωρίου είχε γίνει γνωστός, σε όλη την περιοχή Χορτιάτη - Αγίου Βασιλείου, με το προσωνύμιο ο γιατρός των φτωχών. Άφησε τη θέση του διευθυντή του σανατορίου για να διαθέσει τις υπηρεσίες του εθελοντικά στον ΕΛΑΣ και στην Εθνική Αντίσταση», τόνισε ο δικηγόρος και προσωπικός του φίλος Κωνσταντίνος Χορομίδης.

«Να προσέχεις τον αρχηγό»

Αναφερόμενος στα γραπτά του Νώντα Σακελλαρίου, ο Χορομίδης ανέφερε ότι μέσα στο 1948 άκουσε πολλές φορές ο αρχίατρος από τα χείλη του Βασίλη Μπαρτζώτα (στέλεχος του ΚΚΕ, πολιτικός επίτροπος και στενός συνεργάτης του Ζαχαριάδη), τη φράση: «να προσέχεις τον αρχηγό», υπονοώντας τον Μάρκο. Κάποια στιγμή, όμως του είπε: «Να εξετάσεις τον αρχηγό, το λέει το κόμμα».

Ο Βαφειάδης εξετάστηκε, είχε 37,5 πυρετό, ήπια φλεγμονή του φάρυγγα, στρες, καθώς ήταν καταβεβλημένος από την υπερπροσπάθεια, λόγω της δυσμενούς εξέλιξης των μαχών. Ο Σακελλαρίου αργότερα κατάλαβε - τουλάχιστον αυτό γράφει στο βιβλίο του με τίτλο: «Διαθέσαμε τη Ζωή μας…» - ότι η «ομάδα Ζαχαριάδη» χρειαζόταν «να έχει στα χέρια της ένα επίσημο χαρτί» για να το χρησιμοποιήσει για την απομάκρυνση του αρχιστρατήγου του ΔΣΕ από τα καθήκοντά του, που έγινε στα τέλη του 1948, όταν πλέον είχε κορυφωθεί η ρήξη μεταξύ Ζαχαριάδη-Βαφειάδη.

«Τον Νώντα τον γνώρισα αρχές του 1949 στο νοσοκομείο του Βροντερού στο Βίτσι. Ψηλός, ευθυτενής, σίγουρος για τις γνώσεις του, γαλήνιος. Ήταν για μας, ο αρχίατρος και ο δεύτερος πατέρας, πάντα κοντά στους αρρώστους, πάντα κοντά στις εθελόντριες», είπε η Κατίνα Λατίφη και συνέχισε: «Όταν με απέσπασαν από το τμήμα μου για να δουλέψω στο νοσοκομείο και πήγα κοντά του, με κοίταξε και μου είπε: Τι νομίζεις, ότι εδώ δεν είμαστε μάχιμοι; Έχεις να φας βόμβες, κανονιές, άλλο τίποτε… Είχε δίκιο! θυμάμαι την ημέρα που το νοσοκομείο τραντάχτηκε από μια οβίδα πυροβολικού. Καταλάβαμε από την εμβέλεια του, πώς έπρεπε να αποχωρήσουμε μεταφέροντας τους τραυματίες».

Σκηνές συμφιλίωσης

Χθες το πρωί (Κυριακή), ένα λεωφορείο, υπό την εποπτεία του τοπικού στελέχους της ΕΔΙΑ Γ. Παπαγρηγορίου, ξεκίνησε από το Νεστόριο με προορισμό την καρδιά του «ματωμένου βουνού», του Γράμμου. Επιβάτες, περί τα είκοσι άτομα με γκρίζα μαλλιά και τα σημάδια που άφησε ο εμφύλιος βαθιά χαραγμένα, στις ρυτίδες των προσώπων τους.
Συνταξιδιώτες, το 2010, αντίπαλοι το 1946-1949. Αντάρτες και πρώην πολεμιστές του τακτικού στρατού. Κάποιοι από αυτούς πολέμησαν από κοινού κατά την περίοδο της εθνικής αντίστασης, ενάντια στη γερμανοϊταλική κατοχή, αλλά τους βρήκε σε αντίπαλα μέτωπα ο εμφύλιος. Μεταξύ τους, βρίσκονται και αντιδικτατορικοί αγωνιστές: Νίκος Καλογερόπουλος, Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, Σωτήρης Δέδες.

Ο «καπετάν Χείμαρρος» συζητά με τον Σαράντη Κάτση, στρατιώτη του τακτικού στρατού, που πολέμησε το 1949 στο Βίτσι. Συμμετείχε στην τελευταία εκκαθαριστική επιχείρηση με την κωδική ονομασία «Πυρσός». Δίπλα στον 85χρονο Σαράντη κάθεται ο αδελφός του Γιώργος, 82 χρόνων, επίστρατος, το 1948, του τακτικού στρατού στο Γράμμο, κατά τη διάρκεια της επιχείρησης «Κορωνίς». Συζητούν ήρεμα, θυμούνται, συμφωνούν: «Έγιναν αγριότητες, ήταν φονικός, καταστροφικός ο εμφύλιος…».

Το λεωφορείο περνά το χωριό Πεύκο. Ειρωνική, η ταμπέλα του καφενείου: «Σταθμός τρένων: Ο Γερμανός». Το χωριό όλο μπήκε στην εθνική αντίσταση και βρέθηκε αργότερα στο επίκεντρο του εμφυλίου. Λίγα χιλιόμετρα πιο κάτω, στα αριστερά το ύψωμα «Κόζιακας». Στα δεξιά το ύψωμα «Τσάρνο». Σκληρές, φονικές ήταν οι μάχες του Γράμμου, ιδιαίτερα στην τελική φάση της επιχείρησης «Πυρσός» τον Αύγουστο του 1949.

«Όταν έπεσε το Τσάρνο, ο στρατηγός Θρασύβουλος Τσακαλώτος πλησίασε τον τότε βασιλέα Παύλο, που παρακολουθούσε τη μάχη μαζί με τον Βαν Φλιτ, από το πλάτωμα Αλεβίτσα και τον ενημέρωσε ότι - ουσιαστικά - η εκκαθαριστική επιχείρηση στον Γράμμο ολοκληρώθηκε…», θυμάται μεγαλόφωνα ένας επιβάτης. Δεν είχε άδικο, ο στρατηγός Τσακαλώτος.

Η σημερινή εικόνα

Χρειάστηκαν μόνον τέσσερεις μέρες, έπειτα από την κατάληψη του υψώματος, ώστε να σπάσει ο κυβερνητικός στρατός το μέτωπο του ΔΣΕ στο Γράμμο (μέσα σε τρεις μόνο μέρες είχε ήδη καταρρεύσει εκείνο στο Βίτσι) και να αρχίσει η μαζική αποχώρηση των ανταρτών προς την άλλη πλευρά των συνόρων.
Το λεωφορείο σταματά σε μια στροφή. Στα δεξιά του χωματόδρομου, η προτομή του Πέτρου Κόκκαλη, υπουργού Υγείας της «Κυβέρνησης του Βουνού», από το Δεκέμβριο του 1947, έχει στηθεί πάνω από τη χαράδρα της πρώην «νοσοκομειούπολης» των ανταρτών. Από εκεί φαίνεται η σπηλιά στον βράχο, τα ερείπια των βομβαρδισμένων εγκαταστάσεων.

«Έλα Βασίλη, κάθισε εδώ», είπε στο συναγωνιστή της «καπετάν Χείμαρρο» η αντάρτισσα Κωσταντινιά Καριοφύλλη. Πολέμησε στον «Χάροντα». Ήταν το μόνο μέτωπο του ΔΣΕ που κράτησε τις θέσεις του, μέσα στην κόλαση των συνδυασμένων πυρών που εξαπέλυαν οι υπέρτερες δυνάμεις, το πυροβολικό και η αεροπορία του τακτικού στρατού.
Υπό τις εντολές του «Χείμαρρου» έγινε δυνατός ο ελιγμός που επέτρεψε στις υπόλοιπες ανταρτομάδες (τμήματα Γούσια, κ.α.) να εγκαταλείψουν συντεταγμένα το Γράμμο και να ολοκληρώσουν, χωρίς σημαντικές απώλειες, την κίνηση τους προς το Βίτσι, στις 21 Αυγούστου του ‘48. Το υπόλοιπο τμήμα έφυγε αργότερα, διοικούμενο προσωπικά από τον Γκανάτσιο (Χείμαρρο), ένα εικοσιτετράωρο αργότερα.

Από μακριά φαίνεται η Γράμμοστα. Υποχωρούν τα έλατα, το παρθένο δάσος, άκαυτο ακόμη και από τις «ναπάλμ», που δοκιμάστηκαν πειραματικά για πρώτη φορά στον ελληνικό εμφύλιο, στο Γράμμο.
Αλπικό γίνεται πλέον το τοπίο, αδυνατίζει η προκάλυψη, πίσω από την κορυφογραμμή είναι η Αλβανία. Από εκεί έφυγαν οι αντάρτες με απόφαση του γενικού αρχηγείου, κλείνοντας το κεφάλαιο ελληνικός εμφύλιος.
Λιγοστές δυνάμεις του ΔΣΕ παρέμειναν εγκλωβισμένες νοτιότερα και βορειοανατολικά αλλά δεν αποτέλεσαν πλέον απειλή για το κράτος, που είχε στο μεταξύ προλάβει να ανασυνταχθεί διοικητικά και στρατιωτικά. Τα λίγα κτίρια της Γράμμοστας ανακαινίζονται με ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Στην πόρτα του μικρού υπαίθριου αναψυκτηρίου - καφενείου είναι θυροκολλημένη μια πρόσφατη διαταγή της αστυνομίας σε μια σελίδα χαρτί, που παραπέμπει σε άλλες εποχές: «Ανακοίνωση για τη ζωοκλοπή... όπως αναφέρεται κινήσεις… κ.τ.λ.».

ΑΠΕ

Oι φωτογραφίες προέρχονται από τα αρχεία του ΑΣΚΙ, του ΚΚΕ και την ιστοσελίδα "Φωτογραφίζοντας"

Βιογραφικό:
Ο γιατρός Σακελλαρίου Επαμεινώνδας του Γεωργίου γεννήθηκε εις τα Κανάλια Καρδίτσας το 1901. Τέλειωσε Γιατρός το 1924. Υπηρέτησε Έφεδρος Ανθυπίατρος 1925 και 1926. Το 1927 διορίστηκε Γιατρός στο Σανατόριο Ασβεστοχωρίου. Το 1939 ανέλαβε την θέση Διευθυντή Κλινικής. Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο δεν έλαβε μέρος διότι κατόπιν αποφάσεως του Γενικού Επιτελείου ανέλαβε την Διεύθυνση του Σανατορίου. Το 1943 κατατάχθηκε στον ΕΛΑΣ και ανέλαβε την Διεύθυνση τής υγειονομικής υπηρεσίας της Χης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ. Το Σεπτέμβρη του 1946 έφυγε για το βουνό και ανέλαβε την Διεύθυνση της Υγειονομικής Υπηρεσίας του Αρχηγείου Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας και το 1947 την Διεύθυνση τής Υγειονομικής Υπηρεσίας του Γεν. Αρχηγείου Δημ. Στρατού Ελλάδας.
Το 1949 μέχρι το 1975 εργάστηκε ως γιατρός στη Δημοκρατία του Ουζμπεκιστάν. Το Μάιο του 1975 επαναπατρίσθηκε στην Ελλάδα.