"ΚΑΘΑΡΗ' ΚΑΙ "ΕΚΦΥΛΙΣΜΕΝΗ" ΤΕΧΝΗ

H τέχνη στα ολοκληρωτικά καθεστώτα είναι απόλυτα
υποταγμένη στις αισθητικές νόρμες που αυτά εκφράζουν.
Οποιαδήποτε παρέκκλιση από αυτές είναι καταδικαστέα
και αυτό σημαίνει διώξεις για τους "παραβάτες"
και απαγόρευση ή καταστροφή των έργων τους.

Η ναζιστική Γερμανία είναι ένα "κλασικό" παράδειγμα
για το πώς εννοούν όλες οι δικτατορίες
(φαιές ή κόκκινες, θρησκευτικές ή πολιτικές)
το ρόλο του καλλιτέχνη.
Το ναζιστικό καθεστώς ακολούθησε μία πολιτική κατεξευτελισμού
και απαγόρευσης όλων των ρευμάτων του μοντερνισμού,
που εμφανίστηκαν στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.
Ειδικότερα στις εικαστικές τέχνες, μεγάλα κινήματα , όπως
ο ιμπρεσιονισμός, ο μεταϊμπρεσιονισμός , ο κυβισμός
και ο ντανταϊσμός, θεωρήθηκαν ότι ήταν οι αισθητικές
εκφράσεις ενός σάπιου κόσμου και ότι έσπερναν
τη σύγχυση στο λαό , σχετικά με την έννοια της
πραγματικής ομορφιάς στην τέχνη.

Από την πρώτη στιγμή που πήραν την εξουσία,
οι ναζί οργάνωσαν μία μεθοδευμένη προπαγανδιστική
εκστρατεία συκοφάντησης μεγάλων καλλιτεχνών ,
όπως ο Βασίλι Καντίσκι, ο Πάουλ Κλέε, ο Μαξ Μπέκμαν,
ο Πάμπλο Πικάσο , ο Ότο Ντιξ , ο Γκρός κ.ά., προβάλλοντας
τα έργα τους με τέτοιον τρόπο , ώστε να προκαλούν τις λοιδορίες
και την αποστροφή των απλοϊκών Γερμανών.

Ο ίδιος ο Χίτλερ ζητούσε συχνά από τους καλλιτέχνες
την επιστροφή στις "καθαρές γραμμές του Γερμανικού
πνεύματος" του (ρεαλιστικού) 19ου αιώνα και απαιτούσε
από αυτούς να στραφούν σε θέματα που αποτελούσαν
τα βασικά μοτίβα της συνθηματολογίας του καθεστώτος,
όπως η οικογένεια, η (σύμφωνα με τα αρχαιοελληνικά
πρότυπα) λατρεία του υγιούς σώματος, η θεοποίηση
της εργασίας, η προβολή ποτρέτων σημαντικών γερμανικών
προσωπικοτήτων, η χαρά της ζωής μέσα στη φύση κλπ.

Θέλοντας να δείξει τη διαφορά ανάμεσα στην "παρακμιακή"
και την "καθαρή" γερμανική τέχνη, ζήτησε από τον
φίλο και οπαδό του Άντολφ Τσίγκλερ (1892-1958), ζωγράφο,
προφέσορα στο πανεπιστήμιο και πρόεδρο του
Ινστιτούτου για τις Τέχνες, να του οργανώσει στο Μόναχο
δύο εκθέσεις : η μία με αντιπροσωπευτικά έργα της
"γνήσιας " γερμανικής τέχνης και η άλλη με έργα της "εκφυλισμένης" .

Ο Τσίγκλερ επέλεξε για την πρώτη έκθεση 600 κομμάτια
από ένα κατάλογο 16.000 έργων που του υπέβαλαν
όλα τα μουσεία της Γερμανίας.
Από έναν άλλο κατάλογο 5.000 έργων , επέλεξε 700,
θεωρώντας τα ως τα πιο αντιπροσωπευτικά για
δείξει στους Γερμανούς πόσο δίκαιο είχε ο Γκέμπελς
όταν τα αποκαλούσε "σκουπίδια".

Οι δύο εκθέσεις άνοιξαν ταυτόχρονα τις πύλες τους
στο Μόναχο το 1937 και περιόδευσαν για πολύ
καιρό σε μεγάλες πόλεις της Γερμανίας.
Για την έκθεση με τη "γνήσια" τέχνη διατέθηκαν
τεράστιες αίθουσες και τα εκθέματα προβλήθηκαν
με τη μέγιστη δυνατή λαμπρότητα, ενώ η δεύτερη έκθεση
στήθηκε με προβοκατόρικο τρόπο,
βασικός στόχος του οποίου ήταν
η γελοιοποίηση των εκθεμάτων και ο αναθεματισμός
των δημιουργών τους ως διεστραμμένων
ψυχικά και εκφυλισμένων ηθικά ατόμων.

Στοιβάζοντας τόσα έργα σε μικρές και κακοφωτισμένες αίθουσες ,
που έφεραν ενδεικτικούς τίτλους , όπως " Η αίθουσα του τρόμου",
" Ο αιώνιος Εβραίος και " Η Μπολσεβίκικη κουλτούρα", αλλά
καυ υπομνηματίζοντάς τα με επιγραφές
που σχολίαζαν με αποστροφή ή με δηλητηριώδη ειρωνία τα έργα ,
ο Τσίγκλερ και οι βοηθοί του πίστεψαν ότι θα προκαλούσαν την
οργή και την αγανάκτηση του κοινού.
Όμως συνέβη το εξής παράδοξο : πλην των φανατικών
οπαδών του καθεστώτος, που έδειξαν με όλους τους
δυνατούς τρόπους την αποστροφή τους για τους "παρακμιακούς"
καλλιτέχνες,η συντριπτική πλειοψηφία του κοινού πέρασε
μπροστά από τα έργα τους σιωπηλή, δείχνοντας ότι
δεν την ενοχλούσε καθόλου το είδος της τέχνης που έβλεπε.

Το εκπληκτικό σε όλη αυτήν την ιστορία είναι ότι την
έκθεση των "καταραμένων" καλλιτεχνών την είδαν
πάνω από τρία εκατομμύρια επισκεπτών, αριθμός που
αποτελεί ρεκόρ όλων των εποχών στην ιστορία των εκθέσεων
για τη Γερμανία, ενώ την έκθεση με τα δείγματα της "καθαρής"
τέχνης την επισκέφθηκαν πολύ λιγότεροι.

ΥΣΤΕΡΟΓΡΑΦΟ
Στις 20 Μαρτίου του 1939 οι Ναζί έκαψαν 5.000 έργα
"εκφυλισμένης" τέχνης στο προαύλιο της πυροσβεστικής
υπηρεσίας του Βερολίνου,
Ήταν τα έργα που απέμειναν από τα 16.000 συνολικά
που συνέλεξε ο φανατικός ναζιστής δόκτωρ Τσίγκλερ
από όλα τα μουσεία της Γερμανίας.
Τα υπόλοιπα 11.000 είχαν πουληθεί από το καθεστώς
σε διάφορους συλλέκτες και σε μουσεία του εξωτερικού,
υλοποιώντας τη ρήση του χολερικού Γκέμπελς:
"Ελπίζουμε τουλάχιστον να βγάλουμε λίγα χρήματα
από αυτά τα σκουπίδια." .
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι η Ελβετική Γκαλερί Φίσερ
αγόρασε σε μία μόνο μέρα εκατό(100!) "σκουπίδια"
που είχαν ζωγραφίσει ο Πικάσο, ο Μπρακ, ο Σαγκάλ ,
ο Γκογκέν ,ο Βαν Γκονγκ και άλλοι
μεγάλοι "σκουπιδιάρηδες" καλλιτέχνες.
O κύριος με το παπιόν είναι ο Άντολφ Τσίγκλερ.
Καμαρώνει ανάμεσα στα δύο ηγετικά τέρατα του Ναζισμού ,
που υπηρέτησε πιστά εξοντώνοντας καλλιτέχνες και
ρίχνοντας στην πυρά τα έργα τους, αν και ο ίδιος
ήταν ομότεχνός τους.
Διαβάστε τη γεμάτη μίσος επιστολή που έστειλε το κάθαρμα
στον εξπρεσιονιστή ζωγράφο Karl Schmidt-Rottluff,
για να του αναγγείλει ότι αποσύρει 608 (!) πίνακές του από τα μουσεία
και τις γκαλερί της Γερμανίας, ότι θα θα βάλει ορισμένα
έργα του στην έκθεση των "εκφυλισμένων"
και ότι του απαγορεύει εφεξής να ασχολείται
με τις γραφιστικές τέχνες είτε ως επαγγελματίας είτε ως ιδιώτης.

***

* Mr. Karl Schmidt-Rottluff
* Berlin W. 30 Bamberger St. 19



In connection with the task, entrusted to me by the Fuehrer, of eradicating the works of degenerate art from our museums, no fewer than 608 paintings of yours had to be seized. A number of these paintings were displayed at the exhibits of Degenerate Art in Munich, Dortmund, and Berlin. This fact could leave no doubt in your mind that your paintings did not contribute to the advancement of German culture in its responsibility toward people and nation. Although you must also have been aware of the policy-setting speech of the Fuehrer at the opening of the Great German Art Exhibit in Munich, the recent paintings of yours which you have now submitted to us indicate that even at this date, you are still far removed from the cultural foundations of the National Socialist state. On the basis of these facts, I am unable to grant that you possess the necessary reliability for belonging to my Chamber. On the basis of Paragraph 10 of the first executive Order implementing the Law Concerning the National Chambers of Culture of November 1, 1933 (Official Gazette, I, 797) I hereby expel you from the National Chamber of Fine Arts and forbid you, effective immediately, any activity - professional or amateur - in the field of graphic arts. MEMBERSHIP BOOK NO. M 756 issued in your name is no longer valid, and you are requested to send it back to me by return mail.

s. ZIEGLER.

Certified: DOEMLING

(Rubber Stamp: National Chamber of Culture Chamber of Fine Arts)