Ψυχογράφημα ενός αποδιοπομπαίου τράγου
Ελένη Πριοβόλου*Από τις πρώτες ακόμα σελίδες του, το μυθιστόρημα «Κράτα την ανάσα σου» κερδίζει τον αναγνώστη καθώς ο συγγραφέας δεν περιγράφει αλλά διεισδύει στην ψυχοσύνθεση και τις σκέψεις του ήρωα δημιουργώντας ένα ανάγνωσμα εσωτερικό και ψυχαναλυτικό. Επίσης ένα μυθιστόρημα διαμορφούμενων σχέσεων, μέσα σε ένα εξωτερικό περιβάλλον διάτρητης πολιτικής και κοινωνικής φθοράς.
Η «αγία» καθημερινότητα αρχίζει για τον καθηγητή Ιστορίας και συγγραφέα, Ιωάννη Καλλέργη, με εσάνς ευκαλύπτου και ακακίας, στη μουντή διαδρομή προς το σχολείο, με επίσης έντονες τις παιδικές μνήμες να εξωραΐζουν τη χειμωνιάτικη μέρα και μια διάθεση στοχασμού πάνω στο μάθημα της Ιστορίας που έχει να παραδώσει στους μαθητές του. Θέμα, η άνοδος του Χίτλερ στην εξουσία. Τίποτα δεν προϊδεάζει για τη μεγάλη ανατροπή αυτής της καθημερινότητας αλλά και της ζωής ολόκληρης του ήρωα.
Η καταγγελία για τη σεξουαλική παρενόχληση του καθηγητή προς μια μαθήτρια αποτελεί για τον Αιμίλιο Σολωμού το πρόσχημα προκειμένου να γράψει για τη διαρκώς διογκούμενη παθογένεια μιας ολόκληρης κοινωνίας, που αρχίζει από το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον και επεκτείνεται σε κάθε μορφή συνύπαρξης μέσα στον κοινωνικό ιστό καθώς η παθογένεια λειτουργεί ως αλυσιδωτή αντίδραση και δεν αφήνει κανέναν κύκλο ανεπηρέαστο.
«Αλεξάνδρα, με ξέρεις. Θέλω να με πιστέψεις. Τίποτα δεν έγινε. Με ξέρεις καλά. Ποτέ δεν θα έκανα κάτι τέτοιο. Τίποτε δεν έγινε από πρόθεση».
«Από πρόθεση;». Επαναλαμβάνει αυτή, τα μάτια της είναι υγρά. «Τι σημαίνει «δεν έγινε από πρόθεση»;
Ηταν χθες μετά το μάθημα, όταν μου παρέδωσε το γραπτό της. Εκλαιγε. Τη συμπόνεσα. Την άγγιξα στον ώμο, στη μέση, δεν θυμάμαι. Ηταν χειρονομία ενός πατέρα προς την κόρη του. Τίποτα παραπάνω. Της είπα να μην ανησυχεί. Αυτό ήταν όλο. Πρέπει να με πιστέψεις.
Και να η απόσταση ανάμεσα στο ζευγάρι. Η καχυποψία. Η άγνοια της ψυχοσύνθεσης του συντρόφου, ακόμα και αν είναι μια ζωή μαζί. Μια απόσταση και μια άγνοια που εκκολάπτονταν για χρόνια, από τη στιγμή που ο έρωτας έγινε ρουτίνα και δεν μετουσιώθηκε σε αγάπη. Η δυσπιστία της συζύγου περνάει στάδια κορύφωσης, έρευνας της ενοχής, διαρκούς αμφισβήτησης, μέχρι την πλήρη αποσάθρωση της σχέσης.
Η δεύτερη παθογένεια είναι οι σχέσεις μέσα στην εκπαιδευτική κοινότητα. Οι σχέσεις διδασκόντων και διδασκομένων και η λάθος εμπλοκή των γονέων.
Λέει ο πατέρας στη συνάντηση με τον καθηγητή.
«Μα τώρα… θα μας κάνετε υποδείξεις πώς να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας; Χώνετε τη μύτη σας εκεί που δεν πρέπει! Αυτό μας έλειπε!», ανεβάζει τον τόνο της φωνής του».
Ο πατέρας δεν κατανοεί αλλά ο καθηγητής βλέπει, αφουγκράζεται πως τα παιδιά ζουν σε άλλο πλανήτη ή αυτός μάλλον ζει σε άλλο πλανήτη.
Οι λέξεις είναι τοποθετημένες με ακρίβεια στο βιβλίο, καθώς ο συγγραφέας είναι εξαίρετος φιλόλογος και μέσω της ιδιότητας του ήρωά του καταδεικνύει το γλωσσικό αλαλούμ σε μια εποχή όπου τα πλήκτρα τείνουν να υποκαταστήσουν τη γλώσσα και το σχολείο στο σύνολό του είναι ανίκανο να ανταποκριθεί στον ρόλο του. Η δουλειά που γίνεται δουλεία, ο σωρός που μετατρέπεται σε σορό, το στοιχείο σε στοιχειό και εκείνο το αναφορικό επίρρημα «όπου» να πηγαίνει με όλα, ένας αχταρμάς!
Σιγά σιγά η μυθοπλασία περνάει στα πλοκάμια του Λεβιάθαν, γιατί η κεντρική εξουσία αποτελείται από ένα πλήθος πλοκαμιών και κύκλων. Είναι ολιγαρχικού τύπου εξουσιαστικοί μηχανισμοί, από ένα σχολείο, ένα δικηγορικό γραφείο ακόμα και τη Δικαιοσύνη. Απαντες οι κύκλοι διαπλέκονται και υποτάσσονται στη μεγάλη εξουσία. Καθοριστικός μέσα στο βιβλίο είναι και ο ρόλος των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που στην πραγματικότητα δεν είναι απλά ένας μηχανισμός προπαγάνδας, κατεύθυνσης και χειραφέτησης της κοινής γνώμης, αλλά η δυνατότερη όλων των εξουσιών. Και ερχόμαστε στην αδέκαστη κοινωνία που δικάζει χωρίς δίκη, πάντα ευεπίφορη στην πλάνη της φήμης και της προπαγάνδας. Οι γείτονες. Τα μάτια και τα αυτιά της κοινωνίας. Αυτοί που έτρεχαν να τους υπογράψει το κάθε νέο του βιβλίο και μαγεύονταν από τη φήμη του συγγραφέα, βιάζονται πλέον να τον ανεβάσουν στον σταυρό, ως όχλος και ως Πόντιοι Πιλάτοι συνάμα.
Αλλο θέμα που θίγεται στο βιβλίο είναι ο κύκλος της διαπλοκής οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων. Μέρος αναπόσπαστο των δομών της εξουσίας.
Ο πεθερός του είχε πολλούς στο χέρι: πολιτικούς, βουλευτές, υπουργούς. Κάτω από το τραπέζι χρηματοδοτούσε τις προεκλογικές τους εκστρατείες, δωρεές και σφραγισμένοι φάκελοι, παραδομένοι ιδιοχείρως, συναντήσεις και συνεδρίες πίσω από πόρτες κλειστές…
Μέσα σε αυτό το καθεστώς, βλασταίνουν παιδιά και έφηβοι. Το μελίσσι της Παιδείας. Χωρίς προσωπική ευθύνη αφού πλάθονται. Είναι πειραματόζωα ενός ολόκληρου συστήματος που τα θέλει βίδες μιας τεράστιας μηχανής. Η κοινή γνώμη. Η τόσο υπερεκτιμημένη αφού δεν σχηματίζεται με οικεία βούληση αλλά είναι κατασκευή των μηχανισμών. Προσλαμβάνεται πρόχειρα και αβίαστα, χωρίς χώνεμα της κάθε πληροφορίας, αλλά και με ακρισία αφού το πλήθος δεν έχει παιδευτεί με κριτική σκέψη.
…Οι σημερινοί εκπαιδευτικοί δεν εμπνέουν τα παιδιά. Έχουν αποτύχει πανηγυρικά. Η οικονομική κρίση είναι απόρροια της κρίσης στην Παιδεία. Από τα σχολεία αποφοιτούν στρατιές αναλφάβητων νέων, χωρίς βασικές δεξιότητες και αξίες, όπως ο σεβασμός, η ευθύνη απέναντι στον άλλο, στο κοινωνικό σύνολο...
Και ήρθε η στιγμή να θίξω ένα σοβαρό ζήτημα που απασχολεί τον συγγραφέα, ο φασισμός που ξαναγεννιέται μέσα από τις στάχτες όπου σιγόκαιγε επί δεκαετίες και δεν έσβησε ποτέ οριστικά. Ο ήρωας είναι μελετητής και γνώστης των συνθηκών που γεννούν τον λαϊκισμό και τον φασισμό. Τις διδάσκει στους μαθητές του. Αλλά εκεί έξω οι δυνάμεις που καραδοκούν είναι ισχυρότερες του Λόγου.
Δεν είναι αναγκαίο, θαρρώ, σε ένα τέτοιο βιβλίο, βαθύτατα πολιτικό και κοινωνικό, να αποκαλύψουμε τα στοιχεία της μυθοπλασίας. Θα αναφέρω μόνο πως ο ήρωας μυρίζει γύρω του αυτή τη διαρκή σήψη και αναχωρεί για πάντα από τη στρωμένη του ζωή. Οι μνήμες και τα τραύματα της παιδικής ηλικίας, η υγρασία της χλωρίδας των χρόνων της αθωότητας, τον φέρνουν πίσω στα πάτρια εδάφη όπου αποφασίζει να μείνει για πάντα.
Βρίσκει ξανά τον αληθινό εαυτό του. Η κομβική φράση στο τέλος, όταν ο διευθυντής τηλεφωνεί για να τον ενημερώσει ότι απαλλάχτηκε των κατηγοριών, «Αϊ σιχτίρ, σίχαμα, παλιοκαθίκι! Κι εσύ κι όλα τα καθίκια μαζί», που βγαίνει από το στόμα του καθηγητή και συγγραφέα Καλλέργη, φέρνει την κάθαρση στον αναγνώστη.
Ο Αιμίλιος Σολωμού έγραψε ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα, που πιστεύω πως αξίζει να φτάσει στα χέρια του κάθε αναγνώστη.
*Η
Ελένη Πριοβόλου είναι συγγραφέας. Το υπό έκδοση βιβλίο της «Βαθύ το
σκοτάδι πριν την αυγή» αναμένεται σύντομα από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου