«Προπαγάνδα και Παραπληροφόρηση» – Tο νέο βιβλίο του Αρη Χατζηστεφάνου
Από τις πρώτες ημέρες του Νοεμβρίου βρίσκεται στα βιβλιοπωλεία το νέο βιβλίο του δημοσιογράφου Αρη Χατζηστεφάνου - ενας πρακτικός οδηγός για να εντοπίζουμε τεχνικές παραπληροφόρησης και προπαγάνδας στα ΜΜΕ και το δημόσιο λόγο.
1. Μπορεί ένα γράφημα, ένα βίντεο ή μια φωτογραφία να μας παραπλανά χωρίς να λέει ψέματα; Με ποιους μηχανισμούς προωθούνται οι διαρροές της αστυνομίας, της κυβέρνησης και των επιχειρήσεων; Πώς «ξεπλένονται» τα εγκλήματα εταιρειών και ολόκληρων κρατών με τεχνικές όπως το whitewashing, το green-washing και το pinkwashing; Μπορούν τα μέσα ενημέρωσης να καθοδηγήσουν τον αναγνώστη αλλάζοντας τη σύνταξη μιας πρότασης ή να αλλοιώσουν μια δημοσκόπηση μεταβάλλοντας απλώς τη σειρά των ερωτήσεων;
Ο δημοσιογράφος Άρης Χατζηστεφάνου παρουσιάζει έναν πρακτικό οδηγό που μας βοηθά να εντοπίζουμε τεχνικές παραπληροφόρησης και προπαγάνδας στα μέσα μαζικής ενημέρωσης, στα social media αλλά και στον καθημερινό λόγο πολιτικών, διαφημιστών και συμβούλων επικοινωνίας. Μέσα από προσωπικές εμπειρίες σχεδόν τριών δεκαετιών σε διεθνή και ελληνικά ΜΜΕ, μας εξηγεί με συγκεκριμένα παραδείγματα πώς να διαβάζουμε ανάμεσα στις γραμμές των εφημερίδων και των ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης.
Το βιβλίο προλογίζει ο Γιώργος Πλειός, καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ στο ΕΚΠΑ. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο Δημήτρης Αρβανίτης
Το βιβλίο περιλαμβάνει σε κάθε κεφάλαιο QR-code που οδηγούν σε βίντεο, φωτογραφίες, podcast και ενεργά link για όλες τις πηγές και τη βιβλιογραφία.
Ο Άρης Χατζηστεφάνου είναι δημοσιογράφος, σκηνοθέτης και ραδιοφωνικός παραγωγός. Έχει εργαστεί στο BBC World Service και σε ορισμένες από τις μεγαλύτερες εφημερίδες και ραδιοφωνικούς σταθμούς στην Ελλάδα και την Κύπρο ενώ κείμενά του έχουν δημοσιευτεί σε διεθνή μέσα ενημέρωσης, όπως στην εφημερίδα Guardian. Ως ανταποκριτής έχει εργαστεί στο Λονδίνο, την Κωνσταντινούπολη, τη Γενεύη, το Τόκιο και τη Νέα Υόρκη και έχει πραγματοποιήσει αποστολές σε δεκάδες χώρες της Ασίας, της Αφρικής και της Αμερικής. Έχει σκηνοθετήσει έξι μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ και έχει εκδώσει τα βιβλία: Τουρκία, Ανατολικά της ΕΕ, εκδόσεις Πολύτροπον (2005), Δεκέμβρης ’08, Ιστορία, ερχόμαστε… κοίτα τον ουρανό, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (2008), Debtocracy, Χρεοκρατία, Εκδοτικός Οίκος Α. Α. Λιβάνη (2011). Συμμετείχε στο συλλογικό έργο Έξοδος αδιέξοδος – Η κληρονομιά των μνημονίων και οι ανοιχτοί λογαριασμοί, εκδόσεις Τόπος (2018).
2. Ακολουθεί ένα απόσπασμα από το βιβλίο (το οποίο αξίζει να αγοράσετε).
Τον Απρίλιο του 2012 οι αναγνώστες των ελληνικών εφημερίδων έγιναν μάρτυρες ενός φαινομένου το οποίο έκτοτε παρατηρείται όλο και συχνότερα. Από τις 2 Απριλίου τα ελληνικά ΜΜΕ μετέδιδαν δελτία Τύπου της Τράπεζας Πειραιώς, τα οποία διέψευδαν καταγγελίες του πρακτορείου Reuters για σειρά ατασθαλιών και σκανδάλων με εμπλεκόμενους τον πρόεδρο της τράπεζας, Μιχάλη Σάλλα, και την οικογένειά του. Η διάψευση όμως αφορούσε μια είδηση η οποία πρακτικά ήταν σαν μην είχε υπάρξει ποτέ. Σχεδόν κανένα μεγάλο Μέσο ενημέρωσης στην Ελλάδα δεν είχε αναφέρει το παραμικρό για το ρεπορτάζ του Reuters, το οποίο υπέγραφε ο δημοσιογράφος Στίβεν Γκρέι και Ελληνες συνάδελφοι όπως ο Νικόλας Λεοντόπουλος. Μεταξύ άλλων, το Reuters αποκάλυπτε ένα δαιδαλώδες δίκτυο ιδιωτικών επιχειρήσεων της οικογένειας Σάλλα που λάμβανε δάνεια από την Πειραιώς για να αγοράζει ακίνητα τα οποία στη συνέχεια νοίκιαζε στην τράπεζα σε διπλάσια τιμή. Το ρεπορτάζ περιείχε αναφορές σε σκάνδαλα και παρατυπίες που ξεκινούσαν από τα χρόνια της χρυσής εποχής του Χρηματιστηρίου και δεν αφορούσαν μόνο τον Σάλλα αλλά και μεγάλο τμήμα του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος. Παράλληλα, εξηγούσε τους μηχανισμούς με τους οποίους οι ελληνικές τράπεζες δημιούργησαν τη φούσκα που βύθισε τη χώρα στο χρέος, σημειώνοντας ότι οι πολίτες καλούνταν στα χρόνια των μνημονίων να πληρώσουν την ανακεφαλαιοποίηση αυτών των τραπεζών.
Η σιγή στα ελληνικά ΜΜΕ ήταν εκκωφαντική μέχρι τη στιγμή που ο τραπεζίτης επιχείρησε να διαψεύσει το ρεπορτάζ. Το ακόμη μεγαλύτερο πρόβλημα ήταν ότι ακόμη και όταν παρουσίασαν τη διάψευση Σάλλα, αρκετά ΜΜΕ συνέχισαν να αποκρύπτουν τις αποκαλύψεις του Reuters. Με μια πρόχειρη αναζήτηση, π.χ. στο αρχείο του Πρώτου Θέματος, βρίσκουμε τρεις αναφορές με τους εξής τίτλους:
● Τι απαντά η Τράπεζα Πειραιώς σε δημοσίευμα του Reuters (2/4/2012)
● Αγωγή κατά του Reuters από την Τράπεζα Πειραιώς (5/4/2012)
● Καταγγέλλει εκβιασμό από το Reuters – Μιχ. Σάλλας (15/7/2012)
Το πρώτο κείμενο απλώς περιλαμβάνει αυτούσιο το δελτίο Τύπου της Τράπεζας Πειραιώς και τίποτα άλλο. Το δεύτερο κείμενο προσθέτει την πληροφορία για την αγωγή εναντίον του Reuters και παραπέμπει για περισσότερες πληροφορίες στο πρώτο κείμενο (δηλαδή στο δελτίο Τύπου). Το τρίτο κείμενο περιλαμβάνει νέο, αυτούσιο κείμενο του Μιχάλη Σάλλα χωρίς πάλι καμία αναφορά στο ρεπορτάζ του Reuters. Τελικά οι δικηγόροι του Σάλλα δεν μπόρεσαν να αντικρούσουν ούτε ένα από τα στοιχεία των αποκαλύψεων, γεγονός που σηματοδότησε τη σταδιακή αποκαθήλωση του «βασιλιά» του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
Η ικανότητα των Ελλήνων εκδοτών να αποκρύπτουν από τους αναγνώστες τους ένα κείμενο-βόμβα του κορυφαίου ειδησεογραφικού πρακτορείου του πλανήτη μπορεί να συγκριθεί μόνο με τον έλεγχο πληροφοριών που ασκούν απολυταρχικά καθεστώτα όπως η Βόρεια Κορέα.
Προφανώς δεν χρειάζεται να έχει κανείς βαθιά γνώση του τρόπου λειτουργίας της διαφημιστικής αγοράς, αλλά και των δανειοδοτήσεων για να καταλάβει τι είχε συμβεί. Το 2012 όσα περίπτερα κρεμούσαν τα σαββατιάτικα και τα κυριακάτικα φύλλα των εφημερίδων σε μανταλάκια εξέπεμπαν ένα ελαφρώς κιτρινομπλέ χρώμα, καθώς οι διαφημίσεις της Τράπεζας Πειραιώς καταλάμβαναν έως και το ένα τρίτο της πρώτης σελίδας σχεδόν όλων των μεγάλων εφημερίδων. Καθώς η διαφημιστική αγορά της χώρας είχε καταρρεύσει λόγω της πολιτικής της Τρόικας, οι μεγάλες τράπεζες και κυρίως η Πειραιώς αποτελούσαν τον βασικότερο αιμοδότη των ιδιωτικών μέσων ενημέρωσης στην Ελλάδα. Αναφερόμαστε βέβαια μόνο στα διαφημιστικά πακέτα και όχι στα σκανδαλώδη δάνεια που μπορούσαν να λαμβάνουν ζημιογόνες επιχειρήσεις του κλάδου, όπως το Mega, τη στιγμή που στην αγορά η ρευστότητα δινόταν με το σταγονόμετρο. Το 2015 τα δάνεια μόνο των 11 μεγαλύτερων ΜΜΕ από ελληνικές τράπεζες ξεπερνούσαν τα 800 εκατ. ευρώ.
___________________________________
3. Αρης Χατζηστεφάνου: «Ο Μητσοτάκης συμπεριφέρεται όπως ο Τραμπ».Μια συνέντευξη με τον δημοσιογράφο για το εγχειρίδιό του, σχετικά με τα μίντια και τους μηχανισμούς χειραγώγησης, στο DOCVILLE ·
_____________________________________
Πηγές: 1. koutipandoras.gr 2. efsyn.gr, 3. Documentonews.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου