"Έφυγε" ο Κώστας Στεργιόπουλος

 ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ

Ενα φεγγάρι στη Ρίβα

Βγήκες βρεγμένο από τα κύματα
και ξύπνησες τ’ ακίνητα νερά,
και ξάφνιασες τα ασάλευτα νερά.
Μη με κοιτάζεις έτσι. Σε φοβάμαι.
Βγήκες βρεγμένο τα μεσάνυχτα απ' το πέλαγος
και λάμπουνε και τρέμουν τα νερά,
-μια ίσια γραμμή που αστράφτει, τα νερά...
Αθόρυβα που λάμνεις κι ανεβαίνεις,
κόκκινο ασήμι φλωροκαπνισμένο,
άπλετο φως που απλώνεις κι ανεβαίνεις
μες στη βαθιά ησυχία τ' ουρανού!
...Και μπαίνεις απ’ τα μαύρα παραθύρια
στα γκρεμισμένα σπίτια του θανάτου,
και ψάχνεις για να βρεις αραχνιασμένο
τον ύπνο που κοιμήθηκε στα θάμνα,
σκόνη του ονείρου, χάος τ' ουρανού.
Ο άνεμος που σωπαίνει έχει φορέσει,
μυστηριακός, κι αυτός το φόρεμά σου,
κι εκεί, στα δυο βουνά, μες στην κοιλάδα,
σταχτιά φαντάσματα έχουν βγει απ' την καταχνιά.
Μην πέφτεις πια χλομό σ' αυτούς τους τοίχους,
μη σπάζεις μ' αστραπές σ' αυτά τα τζάμια.
Στάσου μονάχα κι άκου αυτόν τον ήχο
στην ερημιά. Απ' το φως σου μια σταγόνα,
σα μέταλλο, άκου: στά-
                                     ζει μια σταγόνα
μες στ' ουρανού την άσπρη παγωνιά.
Τι με κοιτάζεις έτσι; Σε φοβάμαι.
Αφού το ξέρεις: δε θα σου ξεφύγω.
  
Συλλογή: Τα τοπία του φεγγαριού (1955)

ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ: ΕΝΑΣ ΕΥΠΑΤΡΙΔΗΣ ΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ ΜΑΣ

Κάθε χρόνο στις 6 Δεκεμβρίου,τού αγίου Νικολάου, μου τηλεφωνούσε απ' όπου κι αν βρισκόταν για να μου ευχηθεί, εγκάρδια, χρόνια πολλά για τη γιορτή μου. Φέτος δεν μου τηλεφώνησε, και αμέσως σκέφθηκα ότι κάτι σοβαρό θα έχει συμβεί (γνώριζα πως αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας, και άλλωστε ήταν ήδη ενενήντα ετών).Σκόπευα μάλιστα να τηλεφωνήσω στο σπίτι του αυτές τις μέρες και να μάθω νέα του από τη σύζυγο και τη μονάκριβη θυγατέρα του,όταν ανοίγοντας χτες το απόγευμα τον υπολογιστή μου πληροφορήθηκα τον θάνατό του.(Τον τελευταίο καιρό όλους τους θανάτους των φίλων μου τους μαθαίνω από το διαδίκτυο).
Όχι, ο Κώστας Στεργιόπουλος (την απώλεια τού οποίου θρηνούμε από χτες) δεν ήταν απλώς ένας ευγενής,καλλιεργημένος λογοτέχνης, τον οποίο αξίζει έτσι να θυμόμαστε, όπως έγραψε εδώ στο φέισμπουκ χτες μια κυρία. Ήταν κάτι πολύ περισσότερο:μια εξέχουσα μορφή, των ελληνικών γραμμάτων. Ποιητής,πεζογράφος,κριτικός,μελετητής τής λογοτεχνίας,αλλά και εξαίρετος πανεπιστημιακός δάσκαλος, ο Στεργιόπουλος άφησε πίσω του ένα έργο που εντυπωσιάζει με το εύρος,την πολυμέρεια και το ακμαίο λογοτεχνικό του φρόνημα. Η αφοσίωσή του στα γράμματα,η εργατικότητα,η συνέπεια,το ήθος,η ευθύτητα τού χαρακτήρα του και το αίσθημα δικαιοσύνης που τον διέκρινε,είναι στοιχεία τα οποία αξίζει να εξάρει κανείς και να τα προβάλει συνεχώς στο μέλλον ως πρότυπα παραδειγματισμού για τους νέους που πιάνουν τώρα τη γραφίδα στα χέρια τους.
Φίλος (ήδη από την ηλικία των 17 ετών) τού ποιητή και σπουδαίου κριτικού Τέλλου Άγρα (τα κριτικά άπαντα τού οποίου επιμελήθηκε σε έξι τόμους με άκρα ευαισθησία και φιλολογική δεινότητα),λάτρης τής ομορφιάς,αλλά και τής κλασικής μουσικής,οπαδός τής μεθόδου στην έρευνα,φιλαλήθης,και αυστηρός στις κρίσεις του,ο Στεργιόπουλος ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος ζωντάνια που παρακολουθούσε τα πάντα και δεν άφηνε τίποτε να τού ξεφύγει. Αμέτρητες φορές τον είχα συναντήσει σε λογοτεχνικές εκδηλώσεις,συχνά, με κακές καιρικές συνθήκες. Πήγαινε παντού, όπου τον καλούσαν, συναναστρεφόταν με νέους ποιητές και συγγραφείς, τους συμβούλευε και τους ενθάρρυνε. Η σχολαστικότητα (για την οποία κάποιοι τον κατηγορούσαν) ήταν το αποτέλεσμα τής τελειομανίας και τής αυστηρής προσήλωσής του στο αντικείμενό του.
Όμως ο σκοπός μου στο σημείωμα αυτό δεν είναι να σκιαγραφήσω το πορτρέτο τού Κώστα Στεργιόπουλου (αυτού τού ευπατρίδη των γραμμάτων μας )λίγα εικοσιτετράωρα μετά την εκδημία του εις Κύριον,αλλά να τονίσω την παγερή αδιαφορία,την απάθεια ή αν θέλετε την ασέβεια και την παντελή έλλειψη ευγνωμοσύνης με τις οποίες αντιμετωπίζουν τα Μέσα μαζικής ενημέρωσης την απώλεια συμπατριωτών μας, με ουσιαστική προσφορά στα γράμματα και στις τέχνες όπως είναι ο Στεργιόπουλος.
Και καλά από τα ιδιωτικά τηλεοπτικά κανάλια τής διαπλοκής και της υποκουλτούρας (τα οποία λειτουργούν εδώ και δεκαετίες παράνομα) δεν μπορεί ασφαλώς να περιμένει κανείς τίποτα. Αλλά από τη δημόσια τηλεόραση; Την τηλεόραση των υψηλόβαθμων στελεχών και των χιλιάδων υπαλλήλων που αμείβονται με τα χρήματα των ελλήνων φορολογουμένων; Δεν υπάρχει κανείς εγγράμματος εκεί, να αναφέρει την είδηση τού θανάτου τού Στεργιόπουλου; Μπορώ εύκολα να αντιληφθώ την υστερία που έχει καταλάβει τους πάντες για τον θάνατο ενός λαϊκού είδώλου τής μουσικής όπως είναι ο Ντέιβιντ Μπάουι. Δυο λέξεις μόνο όμως για την απώλεια τού Στεργιόπουλου θα μπορούσαν να στριμωχτούν και να χωρέσουν στα δελτία ειδήσεων τής δημόσιας τηλεόρασης. Ή μήπως όχι;

ΕΛΕΝΗ ΛΑΔΙΑ

*Κώστας Στεργιόπουλος - Βικιπαίδεια

 

Στεργιόπουλος, Κώστας, 1926-2016 Βραβείο Ιδρύματος Πέτρου Χάρη Ακαδημίας Αθηνών [2002] Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας [2004]

Ποιητής, πεζογράφος, κριτικός και ομότιμος καθηγητής πανεπιστημίου της Νέας Ελληνικής Φιλολογίας, ο Κώστας Στεργιόπουλος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1926. Σπούδασε φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και εκπόνησε διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Δίδαξε επί δεκαετία στη ιδιωτική Μέση Εκπαίδευση και στη Σχολή Κινηματογράφου και Θεάτρου του Λ. Σταυράκου. Από το 1966 έως το 1969 εργάστηκε ως λέκτορας στην έδρα Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια ως βοηθός στο Σπουδαστήριο Βυζαντινής και Νεοελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1969-1972), απ' όπου παύτηκε από τη δικτατορία. Το 1974 έγινε καθηγητής στην ίδια έδρα στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, όπου υπηρέτησε ώς το 1984 που αποχώρησε με εθελουσία έξοδο. Το 1986 αναγορεύτηκε ομότιμος καθηγητής. Πρωτοεμφανίστηκε στα γράμματα -μαθητής ακόμα του Γυμνασίου- από το περιοδικό "Νέα Εστία" το 1943, κι από τότε, κείμενά του δημοσιεύτηκαν σε πολλά περιοδικά και εφημερίδες. Ήταν υπεύθυνος για τη στήλη της κριτικής στο περιοδικό "Ξεκίνημα" (1946-1947), στην εφημερίδα "Νίκη" (1962-1963) και στο περιοδικό "Εποχές" (1963-1967). Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές, δύο βιβλία με διηγήματα, ένα μυθιστόρημα και εννιά κριτικά και φιλολογικά βιβλία, κι έχει τιμηθεί δυο φορές με Κρατικό Βραβείο Ποιήσεως (με το Β΄ το 1961 και με το Α΄ το 1992), με το Βραβείο Κριτικής Μελέτης της "Ομάδας των 12" (1963), με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Μελέτης και Δοκιμίου (1974), με το Βραβείο Δοκιμίου και Μελέτης της Ακαδημίας Αθηνών Ιδρύματος Ουράνη (1997) και με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας για το σύνολο του έργου του (2004). Ποιήματά του μεταφράστηκαν στα γαλλικά, αγγλικά, ιταλικά, γερμανικά, σουηδικά, ρωσικά, πολωνικά, ρουμανικά, βουλγαρικά, ισπανικά και ουγγρικά και δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά κι ανθολογίες του εξωτερικού, ενώ διηγήματα και κριτικά του κείμενα στα γαλλικά, βουλγαρικά, πολωνικά, αγγλικά, ισπανικά και ιταλικά. Το 1994 εκδόθηκε στα γερμανικά μια επιλογή απ' όλο το ως τότε ποιητικό έργο του, με τίτλο "Εδώ που μάχεται το φως με τη βαρύτητα", το 1999 κυκλοφόρησε στα ισπανικά ολόκληρη η συλλογή του "Ο ήλιος του μεσονυκτίου" και τον επόμενο χρόνο μια επιλογή από επτά συλλογές του στα ιταλικά, με τίτλο "Στιλπνότητα της μέρας". Από τα ιδρυτικά μέλη της Εταιρείας Συγγραφέων και τέως πρόεδρός της, ιδρυτικό επίσης μέλος και τώρα επίτιμος πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Γενικής και Συγκριτικής Γραμματολογίας, έχει λάβει μέρος σε πολλά ελληνικά και διεθνή συνέδρια και χρημάτισε πρόεδρος ή μέλος σε διάφορες επιτροπές για θέματα λογοτεχνίας και βιβλίου.

Τίτλοι στη βάση Βιβλιονέτ (2008) Επιλογή απ' τα ποιήματα, Ερμής (2006) Τα ποιήματα, Νεφέλη (2005) Οι επιδράσεις στο έργο του Καρυωτάκη, Σοκόλη (2005) Πρώτοι αποχωρισμοί, Κέδρος (2004) Περιδιαβάζοντας, Κέδρος (2002) Η κλειστή ζωή, Κέδρος (2001) Το φτερό και το χώμα, Κέδρος (2000) Περιδιαβάζοντας, Κέδρος (1999) Περιδιαβάζοντας, Κέδρος (1998) Παλίρροια, Γαβριηλίδης (1996) Περιδιαβάζοντας, Κέδρος (1994) Περιδιαβάζοντας, Κέδρος (1992) Τα ποιήματα 1965-83, Νεφέλη (1991) Ο ήλιος του μεσονυκτίου, Νεφέλη (1988) Τα ποιήματα, Νεφέλη (1984) Αλλαγή φωτισμού, Κέδρος (1982) Περιδιαβάζοντας, Κέδρος (1979) Τα μισά του πλου, Κέδρος Συμμετοχή σε συλλογικά έργα (2013) Πρακτικά τριακοστού δεύτερου Συμποσίου Ποίησης: Ποίηση και όνειρο, Μανδραγόρας (2007) Η κριτική για τα βιβλία του Τηλέμαχου Αλαβέρα, Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης (2006) Ποιητική και εικαστική ανθολογία, Σπανός - Βιβλιοφιλία (2004) Το χρονικό του Κέδρου, Κέδρος (2003) Ο στοχασμός και ο λόγος του Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου [εισήγηση] (1998) Για τον Σαχτούρη, Αιγαίον (1996) Για τον Αναγνωστάκη, Αιγαίον (1996) Πρακτικά Α' διεθνούς συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, Δόμος [εισήγηση] (1994) Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο Κοτζιά, Κέδρος (1990) Ομόπλουν πλοίον, Γνώση (1983) Επιστροφή στον Κωστή Παλαμά, Ευθύνη (1983) Το πέρασμα του Μηνά Δημάκη, Ευθύνη (1979) Χαιρετισμός στον Ι. Μ. Παναγιωτόπουλο, Ευθύνη Λοιποί τίτλοι (2006) Συλλογικό έργο, Επιλογές από την ξένη ποίηση, Σοκόλη [επιμέλεια] (2002) Πλασκοβίτης, Σπύρος, 1917-2000, Διηγήματα, Κέδρος [ανθολόγηση] (2002) Γκόλφης, Ρήγας, 1886-1958, Ποιήματα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας [επιμέλεια] (2001) Παναγιωτόπουλος, Ι. Μ., 1901-1982, Είκοσι και ένα ποιήματα, Σχολή Ι. Μ. Παναγιωτόπουλου [ανθολόγηση] (2000) Η ελληνική ποίηση, Σοκόλη [ανθολόγηση] (1999) Η παλαιότερη πεζογραφία μας, Σοκόλη [επιμέλεια] (1999) Η παλαιότερη πεζογραφία μας, Σοκόλη [επιμέλεια] (1998) Η παλαιότερη πεζογραφία μας, Σοκόλη [επιμέλεια] (1997) Φραντζή, Άντεια, 1945-, Η παλαιότερη πεζογραφία μας, Σοκόλη [επιμέλεια] (1997) Πολίτου - Μαρμαρινού, Ελένη, Η παλαιότερη πεζογραφία μας, Σοκόλη [επιμέλεια] (1997) Παπαγεωργίου, Κώστας Γ., 1945-, Η παλαιότερη πεζογραφία μας, Σοκόλη [επιμέλεια] (1996) Άγρας, Τέλλος, 1899-1944, Επιλογή απ' τα ποιήματα, Ερμής [επιμέλεια] (1995) Άγρας, Τέλλος, 1899-1944, Κριτικά, Ερμής [επιμέλεια] (1984) Άγρας, Τέλλος, 1899-1944, Κριτικά, Ερμής [επιμέλεια] (1981) Άγρας, Τέλλος, 1899-1944, Κριτικά, Ερμής [επιμέλεια] (1980) Άγρας, Τέλλος, 1899-1944, Κριτικά, Ερμής [επιμέλεια] (1980) Εμμανουήλ, Καίσαρ, Ποιήματα, Πρόσπερος [επιμέλεια]  ********************************** Ο Αγνωστος Στα σκοτεινά έγκατά μας κατοικεί κάποιος που το κλειδί κρατάει της ύπαρξής μας, χαμένος πάντα, μοναχός κι ανεξιχνίαστος, με μνήμη πιο παλιά απ' τον κόσμο, φορτωμένος με τις πληγές μας όλες και τις τύψεις μας. Θλιμμένος, περιπαιχτικός ή και χαρούμενος, αόρατος μας κυβερνά: δέχεται απ' έξω τον αντίχτυπο και δίνει την απάντηση. Τα παρελθόντα μας θυμίζει και τα μέλλοντα μας προμηνά. Κάποτε, ωστόσο, μας αφήνει ανυποψίαστους. Κι εκεί που ανίδεοι σχεδιάζουμε νέες εξορμήσεις, εκείνος γέρνει πια κατάκοπος, έχει νυστάξει κι είν' έτοιμος ν' αποδημήσει, αδιαφορώντας για τα δικά μας τα εφήμερα επίγεια σχέδια. Συλλογή: Η σκιά και το φως (1960)