ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ :ΤΟ ΑΛΜΠΟΥΜ ΤΗΣ ΤΖΑΖ

Ο διευθυντής ορχήστρας , Nikolai Malko ήταν στενά συνδεδεμένoς με τις θεαματικές απαρχές της μουσικής καριέρας του Shostakovich. Ο Malko έδωσε την πρώτη παράσταση της νεανικής του   Συμφωνίας No. 1  στις 12 Μαΐου 1926. Η επιτυχία της συμφωνίας εκσφενδόνισε άμεσα τη φήμη του Shostakovich , καθώς το έργο του έγινε αποδεκτό από τέτοιους διευθυντές ορχήστρας όπως οι Bruno Walter, Klemperer και Toscanmi και βρήκε μια μόνιμη θέση στο ρεπερτόριο των συναυλιών.
Στα επόμενα τρία χρόνια πριν από την αποδημία του από την ΕΣΣΔ, ο Malko όχι μόνο συνέχισε να προασπίζει τη μουσική του Shostakovich , αλλά ενήργησε ως μέντορας και φίλος του. Πήρε τον έπαινο γιατί συνέστησε το νεαρό Shostakovich στον Ivan Sollertinsky , έναν εξαιρετικά πολυμαθή άνθρωπο με ένα τεράστιο φάσμα ενδιαφερόντων και την ικανότητα να παρακινεί και να προκαλεί. Μέσα από την επιρροή του Sollertmsky ο Shostakovich δεν εισήχθη μόνο στον Mahler , αλλά ενθαρρύνθηκε να απολαύσει όλες τις μορφές της μουσικής από τον Bach έως τον Offenbach απαλλαγμένος από μουσικό σνομπισμό.
Στα φοιτητικά του χρόνια ο Shostakovich είχε ήδη αποκτήσει θρυλική φήμη για τις δυνατότητες του στην πρίμα βίστα , την καταπληκτική του μνήμη και την ικανότητά του να αφομοιώνει τη μουσική με την ταχύτητα αστραπής.Το Tahiti Trot δημιουργήθηκε το φθινόπωρο του 1928 ως επακόλουθο ενός στοιχήματος από τον Malko για να δοκιμάσει τις ικανότητές του Shostakovich : ο συνθέτης προκλήθηκε να ενορχηστρώσει το  Tea For Two   του Vincent Youman στο διάστημα μιας ώρας. Ο Shostakovich ρίχτηκε με τα μούτρα στη δουλειά και μέσα σε σαράντα λεπτά παρήγαγε την έξοχη, πνευματώδη και πρωτότυπη ενορχήστρωση του. Ο Malko παρουσίασε το Tahiti Trot (όπως το έργο αυτό έγινε γνωστό στη Ρωσία) στη Μόσχα στις 25 Νοεμβρίου του 1928 σε μια συναυλία που περιλάμβανε δύο άλλα νέα έργα του Shostakovich: τη σουίτα από την πρόσφατα τελειωμένη όπερα Τhe Nose και το  Two Pieces By D. Scarlatti
To Τahiti Tiot απέκτησε τέτοια δημοτικότητα στη Ρωσία που παιζόταν από χορευτικά συγκροτήματα σε εστιατόρια , και συμπεριλήφθηκε ως entr’acte πριν από την τρίτη πράξη του μπαλέτου The Golden Age μετά από εισήγηση του διευθυντή ορχήστρας Alexander Gauk. Ήταν το μόνο νούμερο που γινόταν encore σε κάθε παράσταση του μπαλέτου.
Στα φοιτητικά του χρόνια ο Shostakovich, με την ακόρεστη μουσική περιέργειά του, σύχναζε σε συναυλίες επισκεπτών μουσικών της jazz και ανέφερε την μεγάλη ευχαρίστησή του σε μια jazz μπάντα που συνόδευσε μια «negro – opereta» το 1925. Ωστόσο, η jazz από τη Δύση φιλτραριζόταν προς την Σοβιετική Ένωση επιλεκτικά : αντιμετωπιζόταν με καχυποψία και εχθρότητα από ορισμένους κύκλους ως κατάλοιπο της αστικής κουλτούρας και παρακμής. Το 1930 ο Shostakovich γνώρισε τον πιο διάσημο και δημοφιλή στην Σοβιετική μουσικό «jazz» τον Leonid Utyosov και την ορχήστρα του «Tea Jazz» στην Οδησσό. Αυτή η ορχήστρα έπαιζε ένα μείγμα μουσικής, την οποία θα ήταν σωστότερο να περιγράψει κανείς ως ελαφρά λαϊκή μουσική παρά jazz. Ο Shostakovich είχε εντυπωσιαστεί από Utyosov και τον έβλεπε ευνοϊκά , θεωρώντας τον ως τον μεγαλύτερο εν ζωή καλλιτέχνη στη Σοβιετική Ένωση.
Το 1931 μετά από πρόσκληση του Utyosov και του Ιsaak Dunaevsky, συνθέτη δημοφιλών τραγουδιών και μαρς, ο Shostakovich έγραψε τη μουσική για μια θεατρική παράσταση (βαριετέ) το Hypotheltcatly Murdered. Η παράσταση ήταν ένα προκλητικό μείγμα χιουμοριστικής σάτιρας και θεματικής προπαγάνδας, και δεν αποτελεί έκπληξη ότι σύντομα έκλεισε μετά από μια σκανδαλώδη υποδοχή. H παρτιτούρα του Shostakovich ήταν ένα μείγμα πνευματώδους σκανδαλιάς και δηκτικής παρωδίας. Όπως και στην κινηματογραφική του μουσική , χρησιμοποίησε αυτό το έργο ως «εργαστήριο» για πειραματισμό και επεξεργασία μουσικών ιδεών για τις πιο «σοβαρές» συνθέσεις του . Όμως η προσπάθεια του Shostakovich απείχε πολύ από την ενσωμάτωση στοιχείων jazz σε αυτό το έργο.
Λίγα χρόνια αργότερα, ο Shostakovich έκανε μια συνειδητή προσπάθεια για να γράψει σε ένα jazz ιδίωμα. Το 1934 συμφώνησε να συμμετάσχει σε μία jazz – επιτροπή της οποίας δεδηλωμένος στόχος ήταν να ανεβάσει το επίπεδο της Σοβιετικής jazz από τo επίπεδο της λαϊκής μουσικής των «cafe» σε μουσική με επαγγελματικό status.Ένας διαγωνισμός διοργανώθηκε στο Λένινγκραντ και για να ενθαρρύνει και άλλους ο Shostakovich έγραψε την Jazz SuiteΝo 1 σε τρία μέρη. Αυτή ακολουθήθηκε το 1938 από τη Jazz Suite Νο 2 , η οποία γράφτηκε μετά από αίτημα της νεοσύστατης Κρατικής Ορχήστρας για την jazz και τον μαέστρο της Victor Knushevitsky. Και οι δύο σουίτες αποκαλύπτουν τη λαμπρότητα και εξυπνάδα στην ενορχήστρωση του Shostakovich , αλλά η μουσική αυτή με δυσκολία συμφωνεί με αυτό που κοινώς αποδεχόμαστε και κατανοούμε ως jazz. Στα έργα αυτά μάλλον ο συνθέτης κάνει χρήση ενός ελαφρού μουσικού ιδιώματος το οποίο είχε χρησιμοποιήσει εκτενώς στη θεατρική και την κινηματογραφική του μουσική. Ενώ η πρώτη σουίτα αντικατοπτρίζει την πληθωρικότητα και την παρακμή της δεκαετίας του 1920, η δεύτερη σουίτα έχει τις ρίζες της στη Βιέννη του Johann Strauss και έχει στραμμένο το βλέμμα της προς τον κόκκινο Στρατό.
Μετά την πρεμιέρα της Πρώτης Συμφωνίας ο Shostakovich άρχισε να σκέφτεται σοβαρά να επιδιώξει μια πιανιστική σταδιοδρομία Αυτό οφείλεται εν μέρει σε ένα μπλοκάρισμα της δημιουργικότητάς του – μετά την ολοκλήρωση της πρώτης Συμφωνίας τον Ιούλιο του 1925, δεν έγραψε μουσική για περισσότερο από ένα χρόνο. Όταν επέστρεψε στη σύνθεση είχε μαζί του δύο έργα για πιάνο, την Piano Sonata No. 1 Op. 12 και τους Αφορισμούς op. 13 τα οποία είδε ως οχήματα για τη δική του δεξιοτεχνία.
Τον Ιανουάριο 1927 ο Shostakovich επιλέχθηκε να συμμετάσχει με τη Σοβιετική ομάδα πιανιστών στο Διαγωνισμό Chopin στη Βαρσοβία. Ο συνθέτης είχε εναποθέσει τις ελπίδες του στο να κερδίσει το πρώτο βραβείο, και ένοιωσε πίκρα και απογοήτευση όταν βραβεύτηκε μόνο με ένα δίπλωμα. Απέδωσε το αποτέλεσμα στην μεροληψία της κατά αποκλειστικότητα Πολωνικής ελλανοδίκου επιτροπής, η οποία ευνόησε τους Πολωνούς πιανίστες σε βάρος των Ρώσων (δεκαεπτά από τους τριάντα ένα συμμετέχοντες ήταν Πολωνοί). Η αποτυχία στο πεδίο αυτό παρακίνησε τον Shostakovich να επικεντρώσει την ενεργητικότητά του στη σύνθεση , και σταδιακά εγκατέλειψε τις φιλοδοξίες του ως σολίστ. Μέχρι το 1930 είχε σχεδόν παραιτηθεί από το να παίζει στο κοινό.
Κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1920 και του 1930 ο Shostakovich εργάστηκε με αξιοσημείωτη ταχύτητα και ένταση, και παρήγαγε μια ιλιγγιώδη ποικιλία και εύρος συνθέσεων. Ο νεαρός συνθέτης έδειχνε να απολαμβάνει την μετακίνηση από ένα διαμετρικά αντίθετο ύφος έργου σε ένα άλλο. Ένα εντυπωσιακό παράδειγμα του γεγονότος αυτού είναι η οξεία αντίθεση της τραγικής όπερας Lady Macbeth of the Mtserisk  και τα επόμενα δύο έργα για πιάνο – τα ελκυστικά και ευπρόσιτα
 Πρελούδια op.34 και το Piano Concerto no 1 op.35 με το πληθωρικό πνεύμα και το δεσπόζον στοιχείο της παρωδίας. Και τα δύο έργα γράφτηκαν με στόχο να ξαναρχίσει τις περιοδείες, που συνήθιζε να απολαμβάνει ως μέσο απόδρασης από την πίεση της ζωής .
Το κοντσέρτο είναι για ορχήστρα εγχόρδων με ένα προεξέχων σολιστικό μέρος για τρομπέτα, γραμμένο για τον τρομπετίστα της Φιλαρμονικής του Λένινγκραντ.(Σύντομα ο Shostakovich θα προτιμούσε να παίζεται το έργο από την Φιλαρμονική της Μόσχας λόγω της εκφραστικής απόδοσης του τρομπετίστα τους Yunev). Το έργο περιέχει έναν πλούτο από αναφορές, όπου ο συνθέτης προκαλεί τον ακροατή για να αναζητήσει τις πηγές της μουσικής, είτε είναι ένα Εβραϊκό τραγούδι του δρόμου από την Οδησσό, είτε είναι μια αναφορά στον Beethoven ή Haydn, είτε είναι μια αυτοαναφορική παρωδία. Το οιονεί συναισθηματικό βαλς του δεύτερου μέρους, με τις νύξεις του για τον κόσμο του κινηματογράφου, βρίσκεται σε αντίθεση με τα έσχατα μέρη, όπου η μουσική παίχνιδίζει θορυβωδώς μέσα από ένα ατέλειωτα μεταβαλλόμενο καλειδοσκόπιο από μελωδικά θέματα. Το έργο με τα τέσσερα μέρη διαρκεί λίγο περισσότερο από είκοσι λεπτά, όμως καταφέρνει να δώσει την εντύπωση ενός συνεκτικού συνόλου. Αυτή ήταν ίσως η τελευταία σημαντική σύνθεση στην οποία Σοστακόβιτς διακηρύσσει την τόλμη και το κέφι της νιότης.

© Elizabeth Wilson

Από το booklet του cd
Μετάφραση msarid

DMITRI SHOSTAKOVICH (1906 – 1975)
THE JAZZ  ALBUM

Jazz Suite No. 1                    
1) I. Walz
2) II. Polka
3) III.Foxtrot
 Piano Concerto No.1 in C minor, op. 35    
 (Concerto for Piano, Trumpet and Strings)    

4) I.Allegretto
5) II. Lento   
6)III.Monderato  
 7) IV. Allegro con brio

Jazz Suite No. 2
(Suite for Promenade Orchestra)    

 8) I.March
 9) II. Lyric Waltz 
10) III. Dance 1   
11) IV. Waltz
12) V. Litle Polka
13) VI. Waltz 2
 14) VII. Dance 2   
 15) VIII. Finale                                                                                             

16) Tahiti Trot (Tea forTwo) 
 (Y. Youmans, arr. D. Shostakovich)

 Ronald Brautigam piano
 Peter Masseurs  trumpet
Roayal Concertgebouw Orchestra
Riccardo Chailly
********************
ΠΗΓΗ:ΦΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΜΟΥΣΙΚΗhttps://msarid.wordpress.com