Ο ενσυνείδητα αλλοτριωμένος άνθρωπος

"O Ξένος" του Αλμπέρ Καμύ (Albert Camus)

Περιγραφή:
Ο Μερσώ, ο αφηγητής, είναι ένας μέσος υπάλληλος γραφείου στο Αλγέρι. Αφηγείται την ύπαρξη του σε όλη της τη μετριότητα, περιορισμένη να κυλάει μηχανικά με κινήσεις καθημερινές και να ζητάει ενστικτωδώς τις στοιχειώδεις αισθήσεις. Ζει μέσα σε ένα είδος νάρκης, σε μια παράξενη αδιαφορία: τη στιγμή που πρόκειται να κάνει κάτι, παρατηρεί συχνά ότι μπορεί να κάνει το ένα ή το άλλο και ότι του είναι αδιάφορο. Δίχως ψευδαισθήσεις για τις καθιερωμένες αξίες φέρεται σα να μην έχει η ζωή κανένα νόημα: Σήμερα πέθανε η μαμά. Ίσως και χτές, δεν ξέρω. Έλαβα ένα τηλεγράφημα από το άσυλο - Μητέρα απεβίωσε. Κηδεία αύριο. Θερμά συλλυπητήρια. - Αυτό δε μου λέει τίποτα. Μπορεί να ήταν και χτες. Ο Μερσώ αντιπροσωπεύει τον άνθρωπο προτού συνειδητοποιήσει το παράλογο, αλλά που είναι ήδη προετοιμασμένος γι αυτή τη σαφή αφύπνιση.
Αυτό που θα διαβάσει ο αναγνώστης μέσα στον "Ξένο" είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που, δίχως τίποτα το ηρωικό στη συμπεριφορά του, δέχεται να πεθάνει για την αλήθεια. Ένιωσα εξάλλου την ανάγκη να πω, κι ας μοιάζει παράδοξο, πως προσπάθησα να αποδώσω με τον ήρωά μου το μόνο Χριστό που μας αξίζει. Είναι φανερό λοιπόν ότι το είπα χωρίς πρόθεση βλασφημίας, απλώς και μόνο με την κάπως ειρωνική τρυφερότητα που δικαιούται να νιώθει ένας καλλιτέχνης για τα πρόσωπα που δημιουργεί.

******************************************
«... Αυτό που θα διαβάσει ο αναγνώστης στον Ξένο είναι η ιστορία ενός ανθρώπου που, δίχως τίποτα το ηρωικό στη συμπεριφορά του, δέχεται να πεθάνει για την αλήθεια. Ένιωσα εξάλλου την ανάγκη να πω, κι ας μοιάζει παράδοξο, πως προσπάθησα ν' αποδώσω με τον ήρωά μου το μόνο Χριστό που μας αξίζει. Είναι φανερό λοιπόν, μετά τις εξηγήσεις μου, ότι το είπα χωρίς πρόθεση βλασφημίας, απλώς και μόνο με την κάπως ειρωνική τρυφερότητα που δικαιούται να νιώθει ένας καλλιτέχνης για τα πρόσωπα που δημιουργεί». ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ, 1954

«Ο Ξένος» του Albert Camus αποτελεί μια ελεγεία και έναν ύμνο στην άγνωστη ταυτότητα της ανθρώπινης υπόστασης, στο νόημα της ζωής και της ζωής μετά το θάνατο. Αυτός ο Γάλλος Κάφκα ξετυλίγει μια ιστορία μελαγχολική, σαφώς υπαρξιακή και βαθιά φιλοσοφημένη. Αναζητά μια άλλη πραγματικότητα και ο ήρωας του λειτουργεί ως το εργαλείο για να ξεδιπλώσει τις δικές του εσωτερικές ανησυχίες. Ο ήρωας Μερσώ μοιάζει εγκλωβισμένος στις σκέψεις του, ανίκανος να αντιδράσει, ακροβατεί ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο. Δύο πράγματα δεν μπορεί να κοιτάξει ο άνθρωπος κατάματα, τον ήλιο και το θάνατο και τα δύο αυτά στοιχεία τον ακολουθούν. Πραγματικά ανθρώπινο, αμφίρροπο, καθηλωτικό!

Γιάννης Αντωνιάδης, Public Χαλάνδρι

ΑΛΜΠΕΡ ΚΑΜΥ, 1954 **************************************

Συγγραφέας, φιλόσοφος και διανοητής 

 (αγγλ. Albert Camus, 7 Νοεμβρίου 1913 - 4 Ιανουαρίου 1960).

Ιδρυτής του Theatre du Travail (1935), χρωστά σχεδόν εξίσου τη φήμη του στα μυθιστορήματα του «Ο Ξένος» και «Η Πανούκλα», στα θεατρικά του έργα «Καλλιγούλας» και «Οι δίκαιοι», αλλά και στα φιλοσοφικά του δοκίμια «Ο Μύθος του Σίσυφου» και «Ο επαναστατημένος άνθρωπος». Προβληματιζόταν για την αναζήτηση του νοήματος της ζωής και για την ανάγκη της εξέγερσης.

Τιμήθηκε με Νομπέλ Λογοτεχνίας το 1957, όπου ήταν συνυποψήφιος με τον Νίκο Καζαντζάκη. Είναι χαρακτηριστική η φράση του Καμύ, δείγμα και της αξίας του, σε ένα γράμμα του προς την Ελένη Ν. Καζαντζάκη: «…Και ακόμα δεν ξεχνώ πως τη μέρα που λυπόμουν να δεχθώ μια διάκριση, που ο Καζαντζάκης άξιζε εκατό φορές περισσότερο, επήρα από εκείνον το πιο γενναιόδωρο από όλα τηλεγράφημα…».

O ρομαντικός και αντιεξουσιαστής Καμύ, συστηνόταν ως «γιος ενός οιναποθηκάριου και μιας παραδουλεύτρας». Ο μικρός Αλμπέρ θα γνωρίσει τον πατέρα του μονάχα μέσα από μία φωτογραφία, καθώς τραυματίστηκε και πέθανε κατά τη διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Με τη μητέρα του είχε μία ιδιαίτερη σχέση. Χαρακτηριστικό είναι ότι της αφιέρωνε τα βιβλία του με την επισήμανση «σ΄ αυτήν που δεν θα μπορέσει να το διαβάσει ποτέ», γιατί ήταν αγράμματη.

Ο Αλμπέρ σπουδάζει έχοντας την υποστήριξη καθηγητών του. Ξεκινάει να γράφει από πολύ νέος. Μετά από το απολυτήριο λυκείου, παίρνει πτυχίο στη φιλολογία, αλλά εξαιτίας της φυματίωσης δεν καταφέρνει να περάσει το διαγωνισμό πιστοποίησης που θα του επέτρεπε να ασχοληθεί με την εκπαίδευση.

Ιδρύει το Θέατρο της Εργασίας στο Αλγέρι που αργότερα (1937) μετονομάζει σε Θέατρο της Ομάδας. Στο μεσοδιάστημα, εγκαταλείπει το κομμουνιστικό κόμμα, δύο χρόνια μετά την εγγραφή του σε αυτό. Εργάζεται στην εφημερίδα Το λαϊκό μέτωπο. Η έρευνα που κάνει θα συναντήσει αντιδράσεις. Το 1940, η κυβέρνηση της Αλγερίας θα απαγορεύσει την εφημερίδα και θα φροντίσει να μη ξαναβρεί δουλειά ο Καμύ. Εγκαθίσταται στο Παρίσι και εργάζεται ως γραμματέας σύνταξης στην εφημερίδα Paris-Soir. 

Εκείνη την περίοδο θα δημοσιεύσει τον Ξένο (L' Etranger, 1942) και το δοκίμιο Ο μύθος του Σίσυφου (Le Mythe de Sisyphe, 1942) και θα αναπτύξει τις φιλοσοφικές του θέσεις. Σύμφωνα με τη δική του άποψη περί ταξινόμησης του έργου του, αυτά τα έργα υπάγονται στον «κύκλο του παραλόγου» – ο οποίος θα συμπληρωθεί αργότερα με τα θεατρικά έργα Η παρεξήγηση και Καλιγούλας. Το 1943 προσλαμβάνεται από τον εκδοτικό οίκο Gallimard και αναλαμβάνει τη διεύθυνση της εφημερίδας Combat (Η μάχη) όταν ο Π. Πια κλήθηκε να προσφέρει από άλλες θέσεις στη Γαλλική Αντίσταση. Συνεχίζει το λογοτεχνικό έργο με την παραγωγή του «κύκλου της εξέγερσης», που περιλαμβάνει ένα από τα γνωστότερα μυθιστορήματα του, την Πανούκλα (1947), αλλά και άλλα έργα, λιγότερο δημοφιλή: L' Etat de siege (1948), Οι δίκαιοι (1949) και Ο επαναστατημένος άνθρωπος (L' Homme revolte) (1951).

Ο Καμύ με τον Σάρτρ

Το 1952 έρχεται σε ρήξη με τον Ζαν Πωλ Σαρτρ με τη δημοσίευση στο περιοδικό Μοντέρνοι καιροί του άρθρου από τον Ανρί Ζανσόν που προσάπτει στην εξέγερση του Καμύ ότι είναι «εκ προθέσεως στατική». Το 1956, στο Αλγέρι, πρότεινε την «πολιτική ανακωχή» ενώ μαινόταν ο πόλεμος. Εκδίδει την Πτώση.

Εκείνη την εποχή, οι μνήμες του Εμφυλίου στη χώρα μας ήταν ακόμα νωπές, ενώ ο Καμύ είχε συνυπογράψει επιστολή συμπαράστασης στους αριστερούς που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο (1949), ενώ αργότερα κράτησε την ίδια στάση και για τους αγωνιστές της Κύπρου. «Πράγματι», παραδεχόταν, «υπήρξε μια γαλλική εθνική αλληλεγγύη και υπήρξε και μια ελληνική εθνική αλληλεγγύη: η αλληλεγγύη της οδύνης. Αυτή την αλληλεγγύη μπορούμε να την ξαναβρούμε κάθε στιγμή και όχι μόνο με το ένδυμα της οδύνης».

Κατά τη συζήτηση αυτή, απάντησε και στην ερώτηση «πού είναι η ελευθερία την οποία διεκδικείτε;», που του έθεσε μια μαθήτρια: «Η άνευ όρων ελευθερία είναι το αντίθετο της ελευθερίας. Την άνευ ορίων ελευθερία μόνον οι τύραννοι μπορούν να την ασκούν. Ο Χίτλερ ήταν ένας σχετικά ελεύθερος άνθρωπος, ο μόνος άλλωστε από όλη την Αυτοκρατορία του. Αλλά αν θέλουμε να ασκήσουμε μια αληθινή ελευθερία, αυτή δεν μπορεί να ασκηθεί μόνο προς το συμφέρον τού ατόμου που την ασκεί. Η ελευθερία είχε πάντα ως όριο την ελευθερία των άλλων».

Ο Καμύ έφυγε από τη ζωή στις 4 Ιανουαρίου 1960 σε ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα, όταν ο οδηγός, εκδότης Μισέλ Γκαλιμάρ, παρέκκλινε της πορείας και χτύπησε σε ένα δέντρο. Ο Γκαλιμάρ τραυματίστηκε σοβαρά και πέθανε πέντε ημέρες αργότερα στο νοσοκομείο. Ο Καμύ σκοτώθηκε επί τόπου. Τραγική ειρωνεία, ο ίδιος έλεγε στους φίλους του ότι «δεν υπάρχει τίποτα πιο σκανδαλώδες από το θάνατο ενός παιδιού και τίποτα πιο παράλογο από το θάνατο σε τροχαίο δυστύχημα». Η σορός του ενταφιάστηκε στην Lourmarin, όπου διέμενε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. 

 *****************
Ξένος του κόσμου τούτου,λοιπόν....
"Ο Ξένος" του ALBERT CAMUS δεν χρειάζεται εκτενέστερη  αναφορά.Θεμελιώδες έργο για το οποίο βραβεύτηκε με Νόμπελ.
Ο μέγας Ιταλός σκηνοθέτης Λουκίνο Βισκόντι (1906-1976) Λουκίνο Βισκόντι - Βικιπαίδεια
κάνει κάτι εντελώς διαφορετικό από τις άλλες ταινίες του.Δεν τον αναγνωρίζεις από  την λιτή,αφαιρετική και συμπυκνωμένη δομή της ταινίας.
Ο μοναδικός Μαρτσέλο Μαστρογιάννι δίνει έναν από τους καλύτερους ρόλους του,έχοντας δίπλα του την Άννα Καρίνα.
Παρά το εξαιρετικό αποτέλεσμα με την συμμετοχή τριών μεγάλων στο τομέα τους, η συγκεκριμένη ταινία είναι παραγνωρισμένη και σπάνια αναφέρεται σε εργογραφίες. Ακόμη και σε κιν/φικά αφιερώματα είτε στον Βισκόντι είτε στον Μαστρογιάννι παραλείπεται.