Οι δέκα (+μία) ιδέες που άλλαξαν τον ρου της Ιστορίας

Κόσμος
Οι δέκα (+μία) ιδέες που άλλαξαν τον ρουν της Ιστορίας

Με αφορμή το Αφιέρωμα που έκανε στον Κάρολο Δαρβίνο η εφημερίδα The New York Times [δείτε: Τα Νέα (28.06.2008)], επ' ευκαιρία της συμπλήρωσης 150 χρόνων από τη θεωρία της φυσικής επιλογής, η αμερικανική εφημερίδα παρουσίασε  και τις υπόλοιπες δέκα ιδέες που άλλαξαν τον ρουν της Ιστορίας. Σύμφωνα, λοιπόν, με την επιλογή της, οι διανοητές και οι ιδέες τους είναι:

 

1 ΠΛΑΤΩΝ - Φιλοσοφία και ευδαιμονία

Ο Πλάτων πίστευε πως κάθε άνθρωπος επιθυμεί την εξέλιξη και πως η φιλοσοφία είναι το κλειδί της ευδαιμονίας. Μια από τις πιο ριζοσπαστικές ιδέες του ήταν η εξίσωση της ανθρώπινης εξέλιξης και ευδαιμονίας με αυτό που αποκαλεί εσωτερική αρμονία της ψυχής. Για τον Πλάτωνα, η δικαιοσύνη και η αρετή δεν βρίσκονται εκτός αλλά εντός μας, έχουν σχέση με την κατάσταση της ψυχής. Ήταν μια ιδέα με εξαιρετικά μεγάλη επίδραση στην ιστορία της δυτικής ηθικής και θρησκείας, η οποία επηρέασε καθοριστικά την ανάπτυξη του Χριστιανισμού.

2 ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ - Η ηλιοκεντρική θεωρία του Σύμπαντος

Ο πρώτος που διατύπωσε την άποψη ότι η Γη και τα άλλα σώματα του Ηλιακού Συστήματος περιστρέφονται γύρω από τον Ήλιο δεν ήταν ο Κοπέρνικος ούτε φυσικά ο Γαλιλαίος, αλλά ο Έλληνας αστρονόμος και μαθηματικός Αρίσταρχος ο Σάμιος (310 π.Χ.- 230 π.Χ.) Ο Γαλιλαίος όμως απέδειξε την ισχύ της ηλιοκεντρικής θεωρίας και μύησε την ανθρωπότητα σε αυτό που αποκαλούμε επιστημονική διερεύνηση των άστρων, καθώς ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε συστηματικά το τηλεσκόπιο για αστρονομικές παρατηρήσεις.

3 ΚΑΡΤΕΣΙΟΣ (Ντεκάρτ) - «Σκέφτομαι, άρα υπάρχω»

Ο Καρτέσιος προσπάθησε και κατόρθωσε να απεγκλωβίσει τη φιλοσοφία από τον σχολαστικισμό, να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στις νοητικές δυνάμεις του ανθρώπου και να απελευθερώσει το ανθρώπινο πνεύμα από την αυθεντία του παρελθόντος. Διακηρύσσοντας cogito ergo sum (σκέπτομαι, άρα υπάρχω), έθεσε το σκεπτόμενο υποκείμενο στο επίκεντρο της μελέτης και προέκρινε τη ριζική αμφιβολία ως μέσου για να φτάσει ο άνθρωπος σε μια νέα βεβαιότητα. Όπως λέει στον «Οbserver» ο καθηγητής φιλοσοφίας Τζον Κότιγχαμ, ακόμα δεν έχουμε εκτιμήσει πλήρως το έργο του.

4 ΙΣΑΑΚ ΝΕΥΤΩΝ - Η θεωρία της βαρύτητας

 

Εργαζόμενος πάνω στις ιδέες του Αριστοτέλη και του Ινδού αστρονόμου Βραχμαγκούπτα (και παρατηρώντας, σύμφωνα με τον θρύλο, πώς πέφτει το μήλο από τη μηλιά...), ο Νεύτων διατύπωσε το πρώτο αξίωμα για τη βαρύτητα, το οποίο είχε παγκόσμια ισχύ. Ήταν η πρώτη απόδειξη ότι τα Μαθηματικά μπορεί να χρησιμοποιηθούν για την κατανόηση του φυσικού κόσμου. Ο νόμος της βαρύτητας του Νεύτωνος παραμένει η βάση επί της οποίας οικοδομούνται τα διαστημικά προγράμματα. Φυσικά, σε αυτόν οφείλεται και η σωστή λειτουργία μεγάλου αριθμού μηχανών, συσκευών και συστημάτων.

5 ΑΝΤΑΜ ΣΜΙΘ - Η «ελευθερία του επιχειρείν»

Όπως λέει ο Νομπελίστας οικονομολόγος Τζόζεφ Στίγκλιτς, η βασική οικονομική ιδέα του Άνταμ Σμιθ ήταν πως επιδιώκοντας το ίδιον συμφέρον, το άτομο οδηγείται σαν από ένα αόρατο χέρι στο κοινό καλό. Ήταν επαναστατική ιδέα, διότι έλεγε πως δεν χρειαζόμαστε έναν καλοκάγαθο δεσπότη για να διασφαλίσουμε το κοινό συμφέρον, το μόνο που χρειαζόμαστε είναι οι αγορές. Η θεωρία του Αόρατου Χεριού έχει πλέον απαξιωθεί, εξακολουθεί ωστόσο να ασκεί μεγάλη επιρροή, καλή και κακή. Το laissez faire του Σμιθ, πάντως, εμπεριείχε και μια υπο-ιδέα την οποία οι φανατικοί της ελεύθερης αγοράς παραγνωρίζουν, ότι οι κυβερνήσεις οφείλουν να παρεμβαίνουν σε κάποιους τομείς.

6 ΜΑΙΡΗ ΓΟΥΛΣΤΟΟΥΝΚΡΑΦΤ - Η γυναικεία χειραφέτηση

Για την καθηγήτρια Ψυχολογίας και Γυναικείων Σπουδών Λιν Σίγκαλ, δεν μπορούμε να μιλήσουμε για γυναικεία χειραφέτηση χωρίς να αποτίσουμε φόρο τιμής στη Μαίρι Γούλστοουνκραφτ, Βρετανίδα που έζησε τον 18ο αι., η οποία συχνά χαρακτηρίζεται η πρώτη φεμινίστρια. «Η υπεράσπιση των δικαιωμάτων της γυναίκας» («Α Vindication of the Rights of Woman»), το βιβλίο που έγραψε το 1792, είναι ένα από τα πρώτα έργα φεμινιστικής φιλοσοφίας.

7 ΚΑΡΛ ΜΑΡΞ - Η ανάλυση του καπιταλισμού

 

Σύμφωνα με τον Βρετανό συγγραφέα και (αντάρτη) Εργατικό Τόνι Μπεν, αρκεί... λίγος Μαρξ για να καταλάβουμε γιατί εισέβαλαν οι ΗΠΑ στο Ιράκ, ήθελαν τα πετρέλαια. Διότι, σύμφωνα με τον Κάρολο, η μεγάλη παγκόσμια σύγκρουση δεν αντιπαραθέτει ούτε φύλα ούτε φυλές, αλλά το 95% των ανθρώπων που παράγουν τον πλούτο και το 5% που τον βάζουν στην τσέπη. Ο Μπεν μάλιστα πιστεύει ότι οι ιδέες του Μαρξ και η ιδέα της δημοκρατίας είναι ένα και το αυτό: «Ο Στάλιν δεν είχε καμία σχέση με τον Μαρξ, όπως και η ισπανική Ιερά Εξέταση δεν είχε καμία σχέση με τον Ιησού».

8 ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΪΝΤ - Η θεωρία του ασυνείδητου

Ο Φρόυντ έδωσε ένα γερό χαστούκι στον ανθρώπινο εγωισμό, δηλώνοντας με απλά λόγια πως ο άνθρωπος δεν είναι πραγματικά κυρίαρχος ούτε του ίδιου του του εαυτού, συχνά το ασυνείδητο παίζει πρωταρχικό ρόλο. Μετέτρεψε έτσι τη σχέση του ανθρώπου με το μυαλό του (και με άλλα μυαλά) σε αντικείμενο μελέτης. Όπως λέει ο «Οbserver», σήμερα είμαστε όλοι «μετα-Φροϊδικοί». Πιστεύουμε πως τα συναισθήματα παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο στα κίνητρα και τη συμπεριφορά των ανθρώπων. «Ολόκληρο το ορθολογιστικό επιχείρημα έχει ανατραπεί».

9 ΑΛΜΠΕΡΤ ΑΪΝΣΤΑΪΝ - Η θεωρία της σχετικότητας

Η θεωρία της σχετικότητας του Αϊνστάιν απλώς άλλαξε τον κόσμο. Είναι η βάση κάθε σύγχρονης θεωρίας για τον τρόπο λειτουργίας του κόσμου, από τον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό μέχρι τα τσιπάκια των ηλεκτρονικών υπολογιστών και τις κρυσταλλολυχνίες. Είναι παράξενη θεωρία, λέει πράγματα όπως ότι δεν υπάρχει οικουμενικός χρόνος, το τικ τακ ενός ρολογιού σε έναν συγκεκριμένο χώρο έχει διαφορετική ταχύτητα από το τικ τακ ενός ρολογιού σε άλλο χώρο. Την ίδια ακριβώς «παραξενιά» όμως παρουσιάζει και το GΡS: λειτουργεί μετρώντας τη χρονική καθυστέρηση μεταξύ του αυτοκινήτου μας και των δορυφόρων που βρίσκονται σε τροχιά.

10 ΤΙΜ ΜΠΕΡΝΕΡΣ - Παγκόσμιος Ιστός

Ο Τιμ Μπέρνερς-Λι, ο άνθρωπος που εφηύρε λίγο- πολύ μόνος τον Παγκόσμιο Ιστό την περίοδο 1989-1990, είναι για πολλούς ο Γουτεμβέργιος της σύγχρονης εποχής. Και το να προσπαθούμε σήμερα, είκοσι χρόνια μετά την εφεύρεσή του, να εκτιμήσουμε τη μακροπρόθεσμη σημασία του Παγκόσμιου Ιστού είναι σαν να προσπαθούσαμε να προβλέψουμε τη σημασία της τυπογραφίας το 1475, είκοσι χρόνια μετά την ανακάλυψή της. Οπότε, να τα ξαναπούμε σε περίπου τρεις αιώνες;