5η ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
Απαισιόδοξοι αλλά... αισιόδοξοι
Γιώτα ΜυρτσιώτηΗ Καθημερινή,21/6/15
«Σε μια εποχή κατά την οποία όλα είναι
ελεγχόμενα. Σε πολιτικές που έχουν ως πρώτιστο κριτήριο το οικονομικό
και σε κοινωνίες πολύ πιο συντηρητικές από το παρελθόν, με όλα τα
κεκτημένα (κοινωνική πρόνοια, υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμό) υπό απειλή, η
τέχνη που θέτει υπό αμφισβήτηση παγιωμένες ή προβληματικές αντιλήψεις,
είναι το τελευταίο προπύργιο της ελεύθερης έκφρασης. Και είναι πάντα
εκεί γι’ αυτούς που έχουν τα μάτια τους ανοιχτά και είναι διατεθειμένοι
να κοιτάξουν. Να καταλάβουν ότι η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη,
διαφορετική από αυτή που προβάλλουν μίντια, πολιτική και οικονομική
εξουσία. Να οραματιστούν ένα καλύτερο μέλλον».
«Σε μια εποχή κατά την οποία όλα είναι ελεγχόμενα. Σε πολιτικές που έχουν ως πρώτιστο κριτήριο το οικονομικό και σε κοινωνίες πολύ πιο συντηρητικές από το παρελθόν, με όλα τα κεκτημένα (κοινωνική πρόνοια, υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμό) υπό απειλή, η τέχνη που θέτει υπό αμφισβήτηση παγιωμένες ή προβληματικές αντιλήψεις, είναι το τελευταίο προπύργιο της ελεύθερης έκφρασης. Και είναι πάντα εκεί γι’ αυτούς που έχουν τα μάτια τους ανοιχτά και είναι διατεθειμένοι να κοιτάξουν. Να καταλάβουν ότι η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη, διαφορετική από αυτή που προβάλλουν μίντια, πολιτική και οικονομική εξουσία. Να οραματιστούν ένα καλύτερο μέλλον».
Για την ιστορικό τέχνης, Κατερίνα Γρέγου, συγγραφέα και μία από τις πλέον περιζήτητες επιμελήτριες μεγάλων διεθνών εικαστικών διοργανώσεων της Ευρώπης, η κεντρική έκθεση της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που επιμελείται, ενάντια «στο γενικευμένο αίσθημα ήττας ενώπιον του εντατικοποιημένου καπιταλισμού», δεν αποτελεί απλώς και μόνο μια μοιρολατρική κριτική της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Ερχεται ακριβώς στη χρονική στιγμή κατά την οποία ο αφορισμός του Αντόνιο Γκράμσι «η πρόκληση της νεωτερικότητας είναι να ζεις δίχως ψευδαισθήσεις μα και δίχως απογοήτευση (…)» από τα «Τετράδια της Φυλακής», επανέρχεται, ογδόντα χρόνια μετά, επίκαιρος και αναγκαίος, για να μας υπενθυμίσει με τη φράση του «είμαι απαισιόδοξος λόγω νόησης και αισιόδοξος λόγω θέλησης», το μετέωρο βήμα στο οποίο βρισκόμαστε.
Ο δυϊσμός του Ιταλού φιλοσόφου γίνεται τίτλος της κεντρικής έκθεσης «από την απαισιοδοξία της νόησης στην αισιοδοξία της θέλησης», έναυσμα και αφετηρία να «ανιχνεύσουμε την έννοια της κρίσης που δεν μόνο ελληνική, μεσογειακή αλλά παγκόσμια και να μιλήσουμε για έναν κόσμο όχι όπως είναι, αλλά όπως θα θέλαμε να είναι», λέει στην «Κ» η Ελληνίδα επιμελήτρια.
Με θέα τη Μεσόγειο
Συναντηθήκαμε στη Θεσσαλονίκη εν μέσω ασφυκτικής πίεσης. Είχε να αντιμετωπίσει πληθώρα εκκρεμών διαδικαστικών προβλημάτων λόγω απουσίας διοικητικού συμβουλίου στο ΚΜΣΤ πάνω από δυόμισι μήνες (εν αναμονή απόφασης από το ΥΠΠΟ) με αποτέλεσμα την οριακή καθυστέρηση της προετοιμασίας. Αν και το προκαθορισμένο μας ραντεβού ήταν στο ξενοδοχείο, προτίμησε ένα από τα πολύβουα καφέ της παλιάς παραλίας. Μολονότι θεωρεί τον εαυτό της τυχερό που ζει και εργάζεται στις Βρυξέλλες, σ’ ένα περιβάλλον το οποίο, όπως λέει, «μου επιτρέπει να έχω έναν ορίζοντα», ήταν δυσεύρετη η ευκαιρία για μια συζήτηση με θέα τον γαλάζιο ορίζοντα της Μεσογείου, πριν η ίδια η θάλασσα (ως θεματική της Μπιενάλε) μας βυθίσει στα τραγικά προβλήματα που καταδυναστεύουν τους λαούς της, στους προβληματισμούς της γενικευμένης κρίσης, στις αναζητήσεις για διεξόδους από την γκρίζα ζώνη.
«Πιστεύω ότι ο Γκράμσι περιγράφει εξαιρετικά τη μετέωρη στιγμή στην οποία βρισκόμαστε. Διότι όλοι περιμένουμε κάτι ν’ αλλάξει. Είναι η στιγμή κατά την οποία συνειδητοποιούμε ότι “το παλιό έχει πεθάνει και περιμένουμε κάτι καινούργιο”, ένα νέο όραμα για την κοινωνία και την πολιτική. Ο Γκράμσι περιγράφει ακόμη πολύ καλά την ανθρώπινη φύση, συνοψίζοντας τη στιγμή της πάλης ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες καταστάσεις, στο συναίσθημα και στη λογική. Μια κριτική ματιά απέναντι στην κοινωνία και την ίδια στιγμή την ανθρώπινη διάθεση για ιδεαλισμό. Οχι προς ουτοπίες γιατί όλοι ξέρουμε ότι δεν υπάρχουν. Αλλά με τη δημιουργική πράξη και τη ριζοσπαστική φαντασία να ανοίξουμε δρόμο προς έναν άλλον τρόπο ύπαρξης».
Με ποια γλώσσα και ποιες θεματικές μεταφράζουν την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα οι καλλιτέχνες σήμερα; «Ποικιλοτρόπως» απαντάει η ανεξάρτητη επιμελήτρια που αφουγκράζεται ρεύματα και τάσεις της διεθνούς καλλιτεχνικής παραγωγής. «Σαφώς τους απασχολεί η οικονομική κρίση, η εξέλιξη του καπιταλισμού και η έλλειψη πολιτικού οράματος, η έννοια της κοινωνίας, οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, η διαφορετικότητα αλλά και η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη που τείνει να ορίζεται σήμερα -όλο και περισσότερο- από οικονομικά κριτήρια. Πολλοί δε ανακαλούν την ιστορία και την ιστοριογραφία στην προσπάθειά τους να απαντήσουν στην αμνησία που υπάρχει σήμερα».
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκει «μια τέχνη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ανθηρή. Οι καλλιτέχνες έχουν απελευθερωθεί και από ιδέες σε σχέση με την αγορά της τέχνης, του lifestyle, της “καριέρας”, συνεργάζονται, κοιτάζουν να κατανοήσουν την άμεση πραγματικότητα και να αντιδράσουν απέναντι στην εποχή στην οποία βρίσκονται. Η κρίση έχει οδηγήσει τους καλλιτέχνες σε ενδιαφέρουσες πρακτικές και συλλογικότητες (π.χ. η κολεκτίβα “Depresion Era”). Αρθρώνουν μια τέχνη με κοινωνική συνείδηση, πιο απελευθερωμένη από το ψεύτικο “glamour” της δεκαετίας του ’90 του ατομικισμού και του ναρκισσισμού».
Πολιτική, αγορά και κρίση
Αναρωτηθήκαμε αν στην «γκρίζα ζώνη» η τέχνη με πολιτικούς συμβολισμούς κυριαρχεί στις διεθνείς εκθέσεις. «Υπάρχει τέτοιος πολλαπλασιασμός εκθέσεων από πολλούς και διαφορετικούς φορείς παγκοσμίως οπότε εξαρτάται ποιος και γιατί διοργανώνει μια έκθεση. Σίγουρα παρατηρείται μια τάση προς μια τέχνη που στέκεται κριτικά απέναντι στην κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, αλλά δίπλα της υπάρχει η κυρίαρχη τάση της αγοράς, η οποία δεν ενδιαφέρεται για το τι συμβαίνει στην κοινωνία. Η αγορά έχει άλλα ζητήματα. Περισσότερο φορμαλιστικά, αισθητικής και οικονομικής απόδοσης».
Θα περίμενε κανείς ότι οι οικονομικοί κλυδωνισμοί στην Ευρώπη επηρεάζουν αρνητικά και την αγορά της τέχνης. Κι όμως. «Η αγορά της τέχνης παραδόξως ανθεί παγκοσμίως, αλλά όχι στην Ελλάδα», μας λέει η καλλιτεχνική διευθύντρια της διεθνούς φουάρ Art Brussels. Και εξηγεί: «Σε αυτό το παράδοξο φαινόμενο, παρατηρούμε από τη μια πλευρά οικονομική κρίση και μείωση της κρατικής χρηματοδότησης για τον πολιτισμό (ακόμα και σε χώρες με γερές στο παρελθόν βάσεις οικονομικής κρατικής υποστήριξης, π.χ. Βρετανία και Ολλανδία όπου οι κρατικοί προϋπολογισμοί για την τέχνη έχουν μειωθεί 30%) και από την άλλη το αυξημένο ενδιαφέρον -πολύ πιο διευρυμένο σε σχέση με τα τελευταία 10-15 χρόνια- της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να επενδύσει στην τέχνη».
Πώς ερμηνεύεται αυτό; «Στην αύξηση του ιδιωτικού κεφαλαίου που συγκεντρώνεται στα χέρια περιορισμένων ανθρώπων -τους λεγόμενους High Net Worth Individuals- που όλο και πολλαπλασιάζονται. Δείτε τα αποτελέσματα των δημοπρασιών. Δείχνουν μια ανθηρή εικόνα στην οικονομία της τέχνης. Γιατί επενδύουν στην τέχνη; Γιατί πιστεύουν στην οικονομική ανταπόδοση και γιατί η τέχνη είναι ένας τρόπος κοινωνικής καταξίωσης».
ό τέχνης, Κατερίνα Γρέγου, συγγραφέα και μία από τις πλέον περιζήτητες επιμελήτριες μεγάλων διεθνών εικαστικών διοργανώσεων της Ευρώπης, η κεντρική έκθεση της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που επιμελείται, ενάντια «στο γενικευμένο αίσθημα ήττας ενώπιον του εντατικοποιημένου καπιταλισμού», δεν αποτελεί απλώς και μόνο μια μοιρολατρική κριτική της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Ερχεται ακριβώς στη χρονική στιγμή κατά την οποία ο αφορισμός του Αντόνιο Γκράμσι «η πρόκληση της νεωτερικότητας είναι να ζεις δίχως ψευδαισθήσεις μα και δίχως απογοήτευση (…)» από τα «Τετράδια της Φυλακής», επανέρχεται, ογδόντα χρόνια μετά, επίκαιρος και αναγκαίος, για να μας υπενθυμίσει με τη φράση του «είμαι απαισιόδοξος λόγω νόησης και αισιόδοξος λόγω θέλησης», το μετέωρο βήμα στο οποίο βρισκόμαστε.
Η τέχνη στην οποία επενδύει το ιδιωτικό κεφαλαίο συμπίπτει με αυτή των Μπιενάλε ή των Κουνστχάλε; «Αν και γενικά η αγορά της τέχνης έχει μια πιο παραδοσιακή μορφή, κάπου συμπίπτουν, κάπου όχι. Οι Μπιενάλε εξακολουθούν να είναι πλατφόρμες για πειραματικές και κριτικές πρακτικές αλλά είναι και εμπορικές. Ωστόσο διαφέρει από χώρα σε χώρα. Στην Αμερική π.χ. η ιδιωτική πρωτοβουλία καλείται να καλύψει την έλλειψη της κρατικής υποστήριξης. Αντίθετα στο Βέλγιο, υπάρχει ακόμη κρατική οικονομική ενίσχυση και σε ποικίλες μορφές τέχνης. Ως εκ τούτου βλέπουμε Μπιενάλε με πιο ανεξάρτητο χαρακτήρα».
Αφήνοντας ανοιχτό πεδίο στη φαντασία
Το στοίχημα για την Κατερίνα Γρέγου στην Μπιενάλε Θεσσαλονίκης είναι πώς «η δύναμη της καλλιτεχνικής φαντασίας ως βαρόμετρο της κοινωνίας στη συγκεκριμένη στιγμή, μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις, τη ματιά μας απέναντι στα πράγματα». Με τον συγκεκριμένο προσανατολισμό και αντιμετωπίζοντας πάντα τις εκθέσεις της «σε σχέση με το παρόν, τον χρόνο και τον τόπο», για την κατακλείδα του τριμερούς σπονδυλωτού προγράμματος (2011 - 2015) «Παλιές Διασταυρώσεις - Make it New ΙΙΙ» (χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ),που εγκαινιάζεται την ερχόμενη Τρίτη στο περίπτερο 6 της ΔΕΘ, επιλέγει ποικίλες πρακτικές (βίντεο, περφόρμανς, φωτογραφίες, εγκαταστάσεις, ζωγραφική, γλυπτική), θεματικές με «κοινωνικοπολιτικό προσανατολισμό, αλλά που δεν αποτελούν απλή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Αφήνουν ένα ανοιχτό πεδίο φαντασίας».
• Η Ιταλίδα Μαρινέλα Σενατόρε, για παράδειγμα, στήνει ένα κινηματογραφικό στούντιο καλώντας τους θεατές να αρθρώσουν δημόσιο λόγο για ένα θέμα που τους απασχολεί.
• Ο Νοτιοαφρικανός Τζέιμς Μπέκετ στα σχέδια «Δικαιοσύνη βουντού για τους οικονομικούς παράγοντες» αναλύει υποθετικά τα παιδικά βιώματα των ανθρώπων που αποτελούν το χρηματοοικονομικό παγκόσμιο κεφάλαιο και καθορίζουν τις τύχες μας.
• Ο Παλαιστίνιος Ταϊσίρ Μπατνιτζί στο συμβολικό έργο «Ουκ επ’ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος» χαράσσει σε σαπούνι το άρθρο 13 της Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων περί ελεύθερης διακίνησης.
• Η Χρυσάνθη Κουμιανάκη με την εγκατάσταση «Θεέ, υποψιάζομαι ότι είστε αριστερός διανοούμενος» δημιουργεί ένα αφαιρετικό λεξικό για τις αρχιτεκτονικές ουτοπίες - ένα blue print για οικιστικά σχέδια του μέλλοντος.
• Η Λιβανέζα Μάργουα Αρσάνιος αναπολεί μια πρόταση του Δοξιάδη της δεκαετίας του ’50 για την αρχιτεκτονική εξέλιξη της Βηρυτού.
• Ο Γερμανός Σβεν Γιόνε σχολιάζει την έννοια της εικόνας σε φωτογραφίες από διάφορα κομβικά σημεία της Ελλάδος με μεταναστευτικό πρόβλημα. Ο «Κύκλος της Ελλάδος» με ένα υπαινικτικό κείμενο, απεικονίζει μόνο ουρανό.
Η φαντασία και η ερμηνεία ανήκουν στον θεατή.
*****************************
«Σε μια εποχή κατά την οποία όλα είναι ελεγχόμενα. Σε πολιτικές που έχουν ως πρώτιστο κριτήριο το οικονομικό και σε κοινωνίες πολύ πιο συντηρητικές από το παρελθόν, με όλα τα κεκτημένα (κοινωνική πρόνοια, υγεία, εκπαίδευση, πολιτισμό) υπό απειλή, η τέχνη που θέτει υπό αμφισβήτηση παγιωμένες ή προβληματικές αντιλήψεις, είναι το τελευταίο προπύργιο της ελεύθερης έκφρασης. Και είναι πάντα εκεί γι’ αυτούς που έχουν τα μάτια τους ανοιχτά και είναι διατεθειμένοι να κοιτάξουν. Να καταλάβουν ότι η πραγματικότητα είναι πολύ πιο σύνθετη, διαφορετική από αυτή που προβάλλουν μίντια, πολιτική και οικονομική εξουσία. Να οραματιστούν ένα καλύτερο μέλλον».
Για την ιστορικό τέχνης, Κατερίνα Γρέγου, συγγραφέα και μία από τις πλέον περιζήτητες επιμελήτριες μεγάλων διεθνών εικαστικών διοργανώσεων της Ευρώπης, η κεντρική έκθεση της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που επιμελείται, ενάντια «στο γενικευμένο αίσθημα ήττας ενώπιον του εντατικοποιημένου καπιταλισμού», δεν αποτελεί απλώς και μόνο μια μοιρολατρική κριτική της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Ερχεται ακριβώς στη χρονική στιγμή κατά την οποία ο αφορισμός του Αντόνιο Γκράμσι «η πρόκληση της νεωτερικότητας είναι να ζεις δίχως ψευδαισθήσεις μα και δίχως απογοήτευση (…)» από τα «Τετράδια της Φυλακής», επανέρχεται, ογδόντα χρόνια μετά, επίκαιρος και αναγκαίος, για να μας υπενθυμίσει με τη φράση του «είμαι απαισιόδοξος λόγω νόησης και αισιόδοξος λόγω θέλησης», το μετέωρο βήμα στο οποίο βρισκόμαστε.
Ο δυϊσμός του Ιταλού φιλοσόφου γίνεται τίτλος της κεντρικής έκθεσης «από την απαισιοδοξία της νόησης στην αισιοδοξία της θέλησης», έναυσμα και αφετηρία να «ανιχνεύσουμε την έννοια της κρίσης που δεν μόνο ελληνική, μεσογειακή αλλά παγκόσμια και να μιλήσουμε για έναν κόσμο όχι όπως είναι, αλλά όπως θα θέλαμε να είναι», λέει στην «Κ» η Ελληνίδα επιμελήτρια.
Με θέα τη Μεσόγειο
Συναντηθήκαμε στη Θεσσαλονίκη εν μέσω ασφυκτικής πίεσης. Είχε να αντιμετωπίσει πληθώρα εκκρεμών διαδικαστικών προβλημάτων λόγω απουσίας διοικητικού συμβουλίου στο ΚΜΣΤ πάνω από δυόμισι μήνες (εν αναμονή απόφασης από το ΥΠΠΟ) με αποτέλεσμα την οριακή καθυστέρηση της προετοιμασίας. Αν και το προκαθορισμένο μας ραντεβού ήταν στο ξενοδοχείο, προτίμησε ένα από τα πολύβουα καφέ της παλιάς παραλίας. Μολονότι θεωρεί τον εαυτό της τυχερό που ζει και εργάζεται στις Βρυξέλλες, σ’ ένα περιβάλλον το οποίο, όπως λέει, «μου επιτρέπει να έχω έναν ορίζοντα», ήταν δυσεύρετη η ευκαιρία για μια συζήτηση με θέα τον γαλάζιο ορίζοντα της Μεσογείου, πριν η ίδια η θάλασσα (ως θεματική της Μπιενάλε) μας βυθίσει στα τραγικά προβλήματα που καταδυναστεύουν τους λαούς της, στους προβληματισμούς της γενικευμένης κρίσης, στις αναζητήσεις για διεξόδους από την γκρίζα ζώνη.
«Πιστεύω ότι ο Γκράμσι περιγράφει εξαιρετικά τη μετέωρη στιγμή στην οποία βρισκόμαστε. Διότι όλοι περιμένουμε κάτι ν’ αλλάξει. Είναι η στιγμή κατά την οποία συνειδητοποιούμε ότι “το παλιό έχει πεθάνει και περιμένουμε κάτι καινούργιο”, ένα νέο όραμα για την κοινωνία και την πολιτική. Ο Γκράμσι περιγράφει ακόμη πολύ καλά την ανθρώπινη φύση, συνοψίζοντας τη στιγμή της πάλης ανάμεσα σε δύο αντικρουόμενες καταστάσεις, στο συναίσθημα και στη λογική. Μια κριτική ματιά απέναντι στην κοινωνία και την ίδια στιγμή την ανθρώπινη διάθεση για ιδεαλισμό. Οχι προς ουτοπίες γιατί όλοι ξέρουμε ότι δεν υπάρχουν. Αλλά με τη δημιουργική πράξη και τη ριζοσπαστική φαντασία να ανοίξουμε δρόμο προς έναν άλλον τρόπο ύπαρξης».
Με ποια γλώσσα και ποιες θεματικές μεταφράζουν την κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα οι καλλιτέχνες σήμερα; «Ποικιλοτρόπως» απαντάει η ανεξάρτητη επιμελήτρια που αφουγκράζεται ρεύματα και τάσεις της διεθνούς καλλιτεχνικής παραγωγής. «Σαφώς τους απασχολεί η οικονομική κρίση, η εξέλιξη του καπιταλισμού και η έλλειψη πολιτικού οράματος, η έννοια της κοινωνίας, οι κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, η διαφορετικότητα αλλά και η ίδια η ανθρώπινη ύπαρξη που τείνει να ορίζεται σήμερα -όλο και περισσότερο- από οικονομικά κριτήρια. Πολλοί δε ανακαλούν την ιστορία και την ιστοριογραφία στην προσπάθειά τους να απαντήσουν στην αμνησία που υπάρχει σήμερα».
Στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή βρίσκει «μια τέχνη εξαιρετικά ενδιαφέρουσα και ανθηρή. Οι καλλιτέχνες έχουν απελευθερωθεί και από ιδέες σε σχέση με την αγορά της τέχνης, του lifestyle, της “καριέρας”, συνεργάζονται, κοιτάζουν να κατανοήσουν την άμεση πραγματικότητα και να αντιδράσουν απέναντι στην εποχή στην οποία βρίσκονται. Η κρίση έχει οδηγήσει τους καλλιτέχνες σε ενδιαφέρουσες πρακτικές και συλλογικότητες (π.χ. η κολεκτίβα “Depresion Era”). Αρθρώνουν μια τέχνη με κοινωνική συνείδηση, πιο απελευθερωμένη από το ψεύτικο “glamour” της δεκαετίας του ’90 του ατομικισμού και του ναρκισσισμού».
Πολιτική, αγορά και κρίση
Αναρωτηθήκαμε αν στην «γκρίζα ζώνη» η τέχνη με πολιτικούς συμβολισμούς κυριαρχεί στις διεθνείς εκθέσεις. «Υπάρχει τέτοιος πολλαπλασιασμός εκθέσεων από πολλούς και διαφορετικούς φορείς παγκοσμίως οπότε εξαρτάται ποιος και γιατί διοργανώνει μια έκθεση. Σίγουρα παρατηρείται μια τάση προς μια τέχνη που στέκεται κριτικά απέναντι στην κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα, αλλά δίπλα της υπάρχει η κυρίαρχη τάση της αγοράς, η οποία δεν ενδιαφέρεται για το τι συμβαίνει στην κοινωνία. Η αγορά έχει άλλα ζητήματα. Περισσότερο φορμαλιστικά, αισθητικής και οικονομικής απόδοσης».
Θα περίμενε κανείς ότι οι οικονομικοί κλυδωνισμοί στην Ευρώπη επηρεάζουν αρνητικά και την αγορά της τέχνης. Κι όμως. «Η αγορά της τέχνης παραδόξως ανθεί παγκοσμίως, αλλά όχι στην Ελλάδα», μας λέει η καλλιτεχνική διευθύντρια της διεθνούς φουάρ Art Brussels. Και εξηγεί: «Σε αυτό το παράδοξο φαινόμενο, παρατηρούμε από τη μια πλευρά οικονομική κρίση και μείωση της κρατικής χρηματοδότησης για τον πολιτισμό (ακόμα και σε χώρες με γερές στο παρελθόν βάσεις οικονομικής κρατικής υποστήριξης, π.χ. Βρετανία και Ολλανδία όπου οι κρατικοί προϋπολογισμοί για την τέχνη έχουν μειωθεί 30%) και από την άλλη το αυξημένο ενδιαφέρον -πολύ πιο διευρυμένο σε σχέση με τα τελευταία 10-15 χρόνια- της ιδιωτικής πρωτοβουλίας να επενδύσει στην τέχνη».
Πώς ερμηνεύεται αυτό; «Στην αύξηση του ιδιωτικού κεφαλαίου που συγκεντρώνεται στα χέρια περιορισμένων ανθρώπων -τους λεγόμενους High Net Worth Individuals- που όλο και πολλαπλασιάζονται. Δείτε τα αποτελέσματα των δημοπρασιών. Δείχνουν μια ανθηρή εικόνα στην οικονομία της τέχνης. Γιατί επενδύουν στην τέχνη; Γιατί πιστεύουν στην οικονομική ανταπόδοση και γιατί η τέχνη είναι ένας τρόπος κοινωνικής καταξίωσης».
ό τέχνης, Κατερίνα Γρέγου, συγγραφέα και μία από τις πλέον περιζήτητες επιμελήτριες μεγάλων διεθνών εικαστικών διοργανώσεων της Ευρώπης, η κεντρική έκθεση της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης που επιμελείται, ενάντια «στο γενικευμένο αίσθημα ήττας ενώπιον του εντατικοποιημένου καπιταλισμού», δεν αποτελεί απλώς και μόνο μια μοιρολατρική κριτική της κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Ερχεται ακριβώς στη χρονική στιγμή κατά την οποία ο αφορισμός του Αντόνιο Γκράμσι «η πρόκληση της νεωτερικότητας είναι να ζεις δίχως ψευδαισθήσεις μα και δίχως απογοήτευση (…)» από τα «Τετράδια της Φυλακής», επανέρχεται, ογδόντα χρόνια μετά, επίκαιρος και αναγκαίος, για να μας υπενθυμίσει με τη φράση του «είμαι απαισιόδοξος λόγω νόησης και αισιόδοξος λόγω θέλησης», το μετέωρο βήμα στο οποίο βρισκόμαστε.
Η τέχνη στην οποία επενδύει το ιδιωτικό κεφαλαίο συμπίπτει με αυτή των Μπιενάλε ή των Κουνστχάλε; «Αν και γενικά η αγορά της τέχνης έχει μια πιο παραδοσιακή μορφή, κάπου συμπίπτουν, κάπου όχι. Οι Μπιενάλε εξακολουθούν να είναι πλατφόρμες για πειραματικές και κριτικές πρακτικές αλλά είναι και εμπορικές. Ωστόσο διαφέρει από χώρα σε χώρα. Στην Αμερική π.χ. η ιδιωτική πρωτοβουλία καλείται να καλύψει την έλλειψη της κρατικής υποστήριξης. Αντίθετα στο Βέλγιο, υπάρχει ακόμη κρατική οικονομική ενίσχυση και σε ποικίλες μορφές τέχνης. Ως εκ τούτου βλέπουμε Μπιενάλε με πιο ανεξάρτητο χαρακτήρα».
Αφήνοντας ανοιχτό πεδίο στη φαντασία
Το στοίχημα για την Κατερίνα Γρέγου στην Μπιενάλε Θεσσαλονίκης είναι πώς «η δύναμη της καλλιτεχνικής φαντασίας ως βαρόμετρο της κοινωνίας στη συγκεκριμένη στιγμή, μπορεί να αφυπνίσει συνειδήσεις, τη ματιά μας απέναντι στα πράγματα». Με τον συγκεκριμένο προσανατολισμό και αντιμετωπίζοντας πάντα τις εκθέσεις της «σε σχέση με το παρόν, τον χρόνο και τον τόπο», για την κατακλείδα του τριμερούς σπονδυλωτού προγράμματος (2011 - 2015) «Παλιές Διασταυρώσεις - Make it New ΙΙΙ» (χρηματοδοτούμενο από το ΕΣΠΑ),που εγκαινιάζεται την ερχόμενη Τρίτη στο περίπτερο 6 της ΔΕΘ, επιλέγει ποικίλες πρακτικές (βίντεο, περφόρμανς, φωτογραφίες, εγκαταστάσεις, ζωγραφική, γλυπτική), θεματικές με «κοινωνικοπολιτικό προσανατολισμό, αλλά που δεν αποτελούν απλή αναπαράσταση της πραγματικότητας. Αφήνουν ένα ανοιχτό πεδίο φαντασίας».
• Η Ιταλίδα Μαρινέλα Σενατόρε, για παράδειγμα, στήνει ένα κινηματογραφικό στούντιο καλώντας τους θεατές να αρθρώσουν δημόσιο λόγο για ένα θέμα που τους απασχολεί.
• Ο Νοτιοαφρικανός Τζέιμς Μπέκετ στα σχέδια «Δικαιοσύνη βουντού για τους οικονομικούς παράγοντες» αναλύει υποθετικά τα παιδικά βιώματα των ανθρώπων που αποτελούν το χρηματοοικονομικό παγκόσμιο κεφάλαιο και καθορίζουν τις τύχες μας.
• Ο Παλαιστίνιος Ταϊσίρ Μπατνιτζί στο συμβολικό έργο «Ουκ επ’ άρτω μόνο ζήσεται άνθρωπος» χαράσσει σε σαπούνι το άρθρο 13 της Προστασίας των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων περί ελεύθερης διακίνησης.
• Η Χρυσάνθη Κουμιανάκη με την εγκατάσταση «Θεέ, υποψιάζομαι ότι είστε αριστερός διανοούμενος» δημιουργεί ένα αφαιρετικό λεξικό για τις αρχιτεκτονικές ουτοπίες - ένα blue print για οικιστικά σχέδια του μέλλοντος.
• Η Λιβανέζα Μάργουα Αρσάνιος αναπολεί μια πρόταση του Δοξιάδη της δεκαετίας του ’50 για την αρχιτεκτονική εξέλιξη της Βηρυτού.
• Ο Γερμανός Σβεν Γιόνε σχολιάζει την έννοια της εικόνας σε φωτογραφίες από διάφορα κομβικά σημεία της Ελλάδος με μεταναστευτικό πρόβλημα. Ο «Κύκλος της Ελλάδος» με ένα υπαινικτικό κείμενο, απεικονίζει μόνο ουρανό.
Η φαντασία και η ερμηνεία ανήκουν στον θεατή.
*****************************
Εγκαινιάστηκε η κεντρική έκθεση της 5ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης
5η ΜΠΙΕΝΑΛΕ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ
«Παλιές Διασταυρώσεις - Make it Νew ΙΙΙ.
Για 100 μέρες, ως τα τέλη Σεπτεμβρίου, η Θεσσαλονίκη θα φιλοξενήσει σε μουσεία, εκθεσιακούς χώρους, γκαλερί και μνημεία 14 εκθέσεις σύγχρονης τέχνης με έργα περισσότερων από 100 καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο, τρία συμπόσια, ένα φεστιβάλ περφόρμανς, εργαστήρια καλλιτεχνών, προβολές, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως διαρθρώνονται γύρω από το κεντρικό και το παράλληλο πρόγραμμα με άξονα τη Μεσόγειο. Η 5η Μπιενάλε αποτελεί την καταληκτική διοργάνωση του τριμερούς προγράμματος υπό τον γενικό τίτλο «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it New», που ξεκίνησε το 2011.
Ειδικότερα απο σήμερα ως και το τέλος Σεπτεμβρίου (30.9) το εικαστικό πολύπτυχο της Μπιενάλε αναπτύσσεται σε σειρά χώρων της πόλης:
Κεντρική έκθεση΅: “Between the Pessimism of the Intellect and the Optimism of the Will / Από την απαισιοδοξία της νόησης στην αισιοδοξία της πράξης”. 44 καλλιτέχνες και μία καλλιτεχνική κολεκτίβα από 25 χώρες, με ήδη υπάρχοντα έργα αλλά και εξολοκλήρου νέες παραγωγές, θα προσεγγίσουν το θέμα της έκθεσης, κάνοντας το πιο επίκαιρο από ποτέ. (Διάρκεια: 23.06-30.09.2015 - Χώρος: Περίπτερο 6 (Λεωφ. Στρατού & 3ης Σεπτεμβρίου, εντός ΔΕΘ-HELEXPO). Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου, Ιστορικός Τέχνης-Ανεξάρτητη Επιμελήτρια
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ:
Τελλόγλειο: «Δώρα της γης, με αντοχή στον χρόνο»: H έκθεση έχει θέμα τη διαχρονικότητα της ελληνικής βιοποικιλότητας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα” . Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση στον ελληνικό χώρο παρουσιάζεται μέσα από τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα και τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της ηπειρωτικής και της αιγαιακής Ελλάδας, όπως αυτά φωτίζονται από τα ιστορικά παραδείγματα της αρχαίας Μακεδονίας και της προϊστορικής Θήρας, για να καταλήξει στις σύγχρονες επιστημονικές έρευνες για την ελληνική βιοποικιλότητα και τις προοπτικές της. (Λειτουργεί ήδη απο τις 18.05 – 30.09.2015 σε επιμέλεια των Παναγιώτη Κουρνιάκου και Χριστίνας Τσαγκάλια .
ΚΜΣΤ- Μονή Λαζαριστών: «Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και οι μαθητές του. 100 χρόνια από το Μαύρο Τετράγωνο. Έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας από τη Συλλογή Κωστάκη του ΚΜΣΤ».
Με αφορμή τα 100 χρόνια από την δημιουργία του «Μαύρου Τετραγώνου», του πιο εμβληματικού έργου της ρωσικής πρωτοπορίας, και την εμφάνιση του κινήματος του σουπρεματισμού, το ΚΜΣΤ παρουσιάζει έργα και αρχειακό υλικό από την συλλογή Κωστάκη που αναφέρονται στην ιστορική «Τελευταία Φουτουριστική Έκθεση 0,10», στο κίνημα του σουπρεματισμού, στους συνοδοιπόρους του Καζιμίρ Μαλέβιτς καθώς και στον εκπαιδευτικό ρόλο του καλλιτέχνη. (απο 19.05 – 10.10.2015 σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Μαρίας Τσαντσάνογλου, -Διευθύντριας του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Δημαρχείο Θεσσαλονίκης: «Ταυτο-ετερό-τητα»- Έκθεση έργων 20 καλλιτεχνών με θέμα τη διερεύνηση του φύλου και του ζητήματος του έμφυλου αυτοπροσδιορισμού.Εγκαινιάστηκε στις 17.07 και θα ειναι ανοιχτή ως και τις 31.07.2015 . Επιμέλεια: Θοδωρής Μάρκογλου, Ιστορικός Τέχνης-Επιμελητής Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Συραγώ Τσιάρα, Ιστορικός Τέχνης-Διευθύντρια Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης
.
Στην έκθεση «Ταυτο-ετερό-τητα» εντάσσονται οι δράσεις:Α) «Ταυτο-ετερό-τητα / But still in one piece»- Έκθεση στο πλαίσιο ανοιχτής διεθνούς πρόσκλησης του Πεδίου Δράσης Κόδρα και Β) «Ταυτο-ετερό-τητα. Η προβληματική του φύλου στη σύγχρονη τέχνη»- Συμπόσιο που αντλεί βασικές αναφορές από τις πολιτικές αναπαράστασης του φύλου στην τέχνη και τη σύγχρονη θεωρητική - ακτιβιστική εμπειρία που θα πραγματοποιηθεί μεθαύριο Πέμπτη 18 Ιουνίου, 16.00 – 21.00 στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων, Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.
«Σχετικές Κινήσεις. Ευαγγελία Κρανιώτη - Julien Prévieux»
Η έκθεση διερευνά το ζωντανό στοιχείο της παράδοσης και την μετεξέλιξή του σε σύγχρονη τέχνη. Απο σήμερα 23.06-Διάρκεια: 23.06 – 30.09.2015 στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Β1, λιμάνι)
«HEL(L)AS! Everywhere! HEL(L)AS! Παντού!»
Έκθεση έργων του εικαστικού Κωνσταντίνου Ξενάκη, σε «σιωπηλό διάλογο» με τις αρχαιότητες που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.. Απο σήμερα ως και τις 30 Σεπτεμβρίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
«Ταξιδεύοντας στην Ανατολική Μεσόγειο μέσα από το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνικού Πολιτισμού του Θ. Κορρέ (Α.Π.Θ.)»
Φωτογραφική έκθεση (και περιοδεύουσα) με στόχο να προβάλει στο ευρύ κοινό μια σειρά από περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς τόπους (αρχαιολογικούς χώρους, οικισμούς, τοπία κ. ά.) με έντονη την παρουσία των Ελλήνων διαχρονικά και κοινό χαρακτηριστικό τη θέση τους κατά μήκος της παράλιας ζώνης της Ανατολικής Μεσογείου (Μ. Ασία, Ιορδανία, Χερσόνησος Σινά, Αίγυπτος). Από σήμερα έως και τις 13 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, πτέρυγα περιοδικών εκθέσεων “Κυριάκος Κρόκος” σε επιμέλεια της Διευθύντριας του Μουσείου Β.Π. Αγαθονίκης Τσιλιπάκου.
Στο πλαίσιο της Μπιενάλε θα πραγματοποιηθεί επίσης το 4ο Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης (Απο τις 29 Ιουνίου ως και τις 9 Ιουλίου σε διάφορους χώρους της πόλης με τη συμμετοχή 11 περφόρμανς από Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες, δύο αφιερώματα και εκθέσεις, video performances, workshop, ημερίδα και συναυλία έναρξης.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Για 100 μέρες, ως τα τέλη Σεπτεμβρίου, η Θεσσαλονίκη θα φιλοξενήσει σε μουσεία, εκθεσιακούς χώρους, γκαλερί και μνημεία 14 εκθέσεις σύγχρονης τέχνης με έργα περισσότερων από 100 καλλιτεχνών από όλο τον κόσμο, τρία συμπόσια, ένα φεστιβάλ περφόρμανς, εργαστήρια καλλιτεχνών, προβολές, ξεναγήσεις και εκπαιδευτικά προγράμματα, όπως διαρθρώνονται γύρω από το κεντρικό και το παράλληλο πρόγραμμα με άξονα τη Μεσόγειο. Η 5η Μπιενάλε αποτελεί την καταληκτική διοργάνωση του τριμερούς προγράμματος υπό τον γενικό τίτλο «Παλιές Διασταυρώσεις-Make it New», που ξεκίνησε το 2011.
Ειδικότερα απο σήμερα ως και το τέλος Σεπτεμβρίου (30.9) το εικαστικό πολύπτυχο της Μπιενάλε αναπτύσσεται σε σειρά χώρων της πόλης:
Κεντρική έκθεση΅: “Between the Pessimism of the Intellect and the Optimism of the Will / Από την απαισιοδοξία της νόησης στην αισιοδοξία της πράξης”. 44 καλλιτέχνες και μία καλλιτεχνική κολεκτίβα από 25 χώρες, με ήδη υπάρχοντα έργα αλλά και εξολοκλήρου νέες παραγωγές, θα προσεγγίσουν το θέμα της έκθεσης, κάνοντας το πιο επίκαιρο από ποτέ. (Διάρκεια: 23.06-30.09.2015 - Χώρος: Περίπτερο 6 (Λεωφ. Στρατού & 3ης Σεπτεμβρίου, εντός ΔΕΘ-HELEXPO). Επιμέλεια: Κατερίνα Γρέγου, Ιστορικός Τέχνης-Ανεξάρτητη Επιμελήτρια
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΜΟΥΣΕΙΩΝ:
Τελλόγλειο: «Δώρα της γης, με αντοχή στον χρόνο»: H έκθεση έχει θέμα τη διαχρονικότητα της ελληνικής βιοποικιλότητας από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα” . Η σχέση του ανθρώπου με τη φύση στον ελληνικό χώρο παρουσιάζεται μέσα από τα καλλιτεχνικά δημιουργήματα και τις διατροφικές συνήθειες των κατοίκων της ηπειρωτικής και της αιγαιακής Ελλάδας, όπως αυτά φωτίζονται από τα ιστορικά παραδείγματα της αρχαίας Μακεδονίας και της προϊστορικής Θήρας, για να καταλήξει στις σύγχρονες επιστημονικές έρευνες για την ελληνική βιοποικιλότητα και τις προοπτικές της. (Λειτουργεί ήδη απο τις 18.05 – 30.09.2015 σε επιμέλεια των Παναγιώτη Κουρνιάκου και Χριστίνας Τσαγκάλια .
ΚΜΣΤ- Μονή Λαζαριστών: «Ο Καζιμίρ Μαλέβιτς και οι μαθητές του. 100 χρόνια από το Μαύρο Τετράγωνο. Έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας από τη Συλλογή Κωστάκη του ΚΜΣΤ».
Με αφορμή τα 100 χρόνια από την δημιουργία του «Μαύρου Τετραγώνου», του πιο εμβληματικού έργου της ρωσικής πρωτοπορίας, και την εμφάνιση του κινήματος του σουπρεματισμού, το ΚΜΣΤ παρουσιάζει έργα και αρχειακό υλικό από την συλλογή Κωστάκη που αναφέρονται στην ιστορική «Τελευταία Φουτουριστική Έκθεση 0,10», στο κίνημα του σουπρεματισμού, στους συνοδοιπόρους του Καζιμίρ Μαλέβιτς καθώς και στον εκπαιδευτικό ρόλο του καλλιτέχνη. (απο 19.05 – 10.10.2015 σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Μαρίας Τσαντσάνογλου, -Διευθύντριας του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης.
Δημαρχείο Θεσσαλονίκης: «Ταυτο-ετερό-τητα»- Έκθεση έργων 20 καλλιτεχνών με θέμα τη διερεύνηση του φύλου και του ζητήματος του έμφυλου αυτοπροσδιορισμού.Εγκαινιάστηκε στις 17.07 και θα ειναι ανοιχτή ως και τις 31.07.2015 . Επιμέλεια: Θοδωρής Μάρκογλου, Ιστορικός Τέχνης-Επιμελητής Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Συραγώ Τσιάρα, Ιστορικός Τέχνης-Διευθύντρια Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης
.
Στην έκθεση «Ταυτο-ετερό-τητα» εντάσσονται οι δράσεις:Α) «Ταυτο-ετερό-τητα / But still in one piece»- Έκθεση στο πλαίσιο ανοιχτής διεθνούς πρόσκλησης του Πεδίου Δράσης Κόδρα και Β) «Ταυτο-ετερό-τητα. Η προβληματική του φύλου στη σύγχρονη τέχνη»- Συμπόσιο που αντλεί βασικές αναφορές από τις πολιτικές αναπαράστασης του φύλου στην τέχνη και τη σύγχρονη θεωρητική - ακτιβιστική εμπειρία που θα πραγματοποιηθεί μεθαύριο Πέμπτη 18 Ιουνίου, 16.00 – 21.00 στην Αίθουσα Πολλαπλών Χρήσεων, Δημαρχείο Θεσσαλονίκης.
«Σχετικές Κινήσεις. Ευαγγελία Κρανιώτη - Julien Prévieux»
Η έκθεση διερευνά το ζωντανό στοιχείο της παράδοσης και την μετεξέλιξή του σε σύγχρονη τέχνη. Απο σήμερα 23.06-Διάρκεια: 23.06 – 30.09.2015 στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης (Αποθήκη Β1, λιμάνι)
«HEL(L)AS! Everywhere! HEL(L)AS! Παντού!»
Έκθεση έργων του εικαστικού Κωνσταντίνου Ξενάκη, σε «σιωπηλό διάλογο» με τις αρχαιότητες που εκτίθενται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.. Απο σήμερα ως και τις 30 Σεπτεμβρίου στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης
«Ταξιδεύοντας στην Ανατολική Μεσόγειο μέσα από το Ψηφιακό Αρχείο Ελληνικού Πολιτισμού του Θ. Κορρέ (Α.Π.Θ.)»
Φωτογραφική έκθεση (και περιοδεύουσα) με στόχο να προβάλει στο ευρύ κοινό μια σειρά από περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς τόπους (αρχαιολογικούς χώρους, οικισμούς, τοπία κ. ά.) με έντονη την παρουσία των Ελλήνων διαχρονικά και κοινό χαρακτηριστικό τη θέση τους κατά μήκος της παράλιας ζώνης της Ανατολικής Μεσογείου (Μ. Ασία, Ιορδανία, Χερσόνησος Σινά, Αίγυπτος). Από σήμερα έως και τις 13 Σεπτεμβρίου στο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, πτέρυγα περιοδικών εκθέσεων “Κυριάκος Κρόκος” σε επιμέλεια της Διευθύντριας του Μουσείου Β.Π. Αγαθονίκης Τσιλιπάκου.
Στο πλαίσιο της Μπιενάλε θα πραγματοποιηθεί επίσης το 4ο Φεστιβάλ Περφόρμανς Θεσσαλονίκης (Απο τις 29 Ιουνίου ως και τις 9 Ιουλίου σε διάφορους χώρους της πόλης με τη συμμετοχή 11 περφόρμανς από Έλληνες και διεθνείς καλλιτέχνες, δύο αφιερώματα και εκθέσεις, video performances, workshop, ημερίδα και συναυλία έναρξης.
ΠΗΓΗ: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου