«Τι να κάνουμε», τι να μην κάνουμε
Σαν τίτλος τουλάχιστον, το «Τι να
κάνουμε» του Λένιν παραμένει τμήμα της παγκόσμιας αριστερής παράδοσης.
Οτι συμβαίνει το ίδιο και με το περιεχόμενο του βιβλίου, δεν είναι
βέβαιο, για τους ίδιους λόγους για τους οποίους δεν μπορούμε να
ισχυριστούμε πως όταν τσιτάρει κάποιος το «Προλετάριοι όλων των χωρών,
ενωθείτε», έχει διαβάσει όντως το «Κομμουνιστικό μανιφέστο» του Μαρξ και
του Ενγκελς. Ή, για ν’ αλλάξουμε πεδίο, δεν μπορούμε να είμαστε
σίγουροι ότι κάποιος έχει διαβάσει Σεφέρη επειδή σφηνώνει στις κουβέντες
του ένα αδειανό πουκάμισο, ξεχειλωμένο πια, ή είναι βαθύς γνώστης του
Καβάφη επειδή ποικίλλει τα λεγόμενά του με κάτι από ξαρμυρισμένη
«Ιθάκη».
Απίθανο μοιάζει να στάθηκε χρήσιμο το «Τι να κάνουμε» στη σύνταξη του καταλόγου των μεταρρυθμίσεων από την ελληνική κυβέρνηση. Μια δόση κυνισμού λενινιστικής κοπής πάντως διαφαίνεται σε ορισμένες επιλογές του ΣΥΡΙΖΑ. Για παράδειγμα στη -δίχως πολλές συζητήσεις- πρόκριση ως κυβερνητικού εταίρου των σωβινιστών και ξενοφοβικών ΑΝΕΛ· ο πρόεδρός τους επιτρέπει συχνά στον εαυτό του ρητορικά ξεσπάσματα που απέχουν παρασάγγας απ’ ό,τι η Αριστερά εννοεί ως ύφος και ήθος της. Ή πάλι στην επιλογή του κ. Προκόπη Παυλόπουλου ως νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Εικάζω ότι την επιλογή αυτή την κατέστησε υποχρεωτική όχι μόνο (ή όχι τόσο) η διάθεση για ανοίγματα προς τον κόσμο της Κεντροδεξιάς, που, όπως πιστοποιήθηκε και εκλογικά, ελάχιστα καλύπτεται από τη δεξιότατη Ν.Δ. του κ. Σαμαρά, αλλά και οι δυσκολίες εξεύρεσης ενός αριστερού προσώπου (αποστρατευμένου ή εν ενεργεία πολιτικού, λογοτέχνη, καλλιτέχνη, επιστήμονα) ικανού να συγκινήσει όλες τις συνιστώσες. Θέλω να πω ότι ευκολότερα θα συναινούσαν για έναν κεντροδεξιό παρά για έναν αριστερό, για τη μέτρηση της αξιοσύνης του οποίου θα έπαιρναν φωτιά τα αριστερόμετρα και οι ζυγαριές αντιμνημονιακότητας. Και επειδή τα αριστερόμετρα δεν είναι ισάριθμα των συνιστωσών αλλά τουλάχιστον διπλάσιά τους, δύσκολα θα βρισκόταν αριστερός πολίτης κοινής αποδοχής. Η παροιμία «δώδεκα νοματαίοι, δεκατρείς καπεταναίοι» επινοήθηκε πολύ πριν υπάρξει Αριστερά, της ταιριάζει όμως απόλυτα.
Εν πάση περιπτώσει, ο κατάλογος των μεταρρυθμίσεων που κατέθεσε η κυβέρνηση τελεί υπό την αίρεση των «θεσμών». Και μελαγχολεί κανείς βλέποντας ανάμεσα στα εξαγγελλόμενα πολλά πράγματα που έπρεπε να είχαν προωθηθεί χρόνια πριν, αυτοβούλως και όχι κατόπιν εξωτερικών πιέσεων. Αλλά αν είχαν γίνει όλα αυτά από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. στις δεκαετίες της διακυβέρνησής τους, πολλά θα ήταν εντελώς διαφορετικά και πιθανόν θα ζούσαμε ήδη σε μια «κανονική» χώρα. Η σκοπούμενη αναθεώρηση του φορολογικού συστήματος αίφνης, με σκοπό τη δικαιοσύνη, αναγγελλόταν μονότονα από όλες τις έως τώρα κυβερνήσεις· οι υποσχέσεις όμως αυτές και οι «κάθετες» δεσμεύσεις δεν ήταν παρά γραφή πάνω στο νερό ή μερικές παραπανίσιες χάντρες στο τεράστιο κομπολόι του ψεύδους και της εξαπάτησης. Τέτοιες χάντρες ήταν και οι απανωτές εξαγγελίες για επιβολή της νομιμότητας στο τηλεοπτικό πεδίο, ώστε, επιτέλους, να μην ιδιωτικοποιείται ένα δημόσιο αγαθό, οι συχνότητες, από συγκινητικά ανιδιοτελείς υπηρέτες της πολυφωνίας και της αντικειμενικότητας και να μην επιδίδεται η εκάστοτε κυβέρνηση σε κρυφά παζάρια με το μιντιακό σύστημα: «Σας δίνω αέρα, οφείλετε να ανταποδώσετε με υποστήριξη, ειδάλλως...» - μια κατάσταση διπλής ομηρίας δηλαδή που δεν περιποιεί τιμή σε κανένα από τα «συμβαλλόμενα μέρη».
Από αναβολή σε αναβολή, η χώρα παραμένει επικράτεια της αδικίας, της διαπλοκής, της διαφθοράς και της αδιαφάνειας - ένα βαλτωμένο δέλτα. Και φαίνεται ότι έλαχε στον ΣΥΡΙΖΑ ο κλήρος -για να το πούμε στην ανδρεοπαπανδρεϊκήν- να επιχειρήσει μεταρρυθμίσεις που ανήκαν στο υποσχετικό ρεπερτόριο άλλων κομμάτων. Αν επιμείνει, αν περάσει με μεθοδικό πείσμα από τα λόγια στην πράξη, ενδέχεται να διευρύνει χρονικά και να βαθύνει πολιτικά την τωρινή του ηγεμονία, αποκτώντας ανθεκτικότερους, ιδεολογικά χρωματισμένους πια δεσμούς με τους πολλούς περιστασιακούς ή απλώς πεισμωμένους ψηφοφόρους του. Βεβαίως στην Αριστερά ο μεταρρυθμισμός, ο ρεφορμισμός επί το καταγγελτικότερον, ήταν σφόδρα κατακριτέος ήδη από τον πρώτο καιρό μετά τη διάσπαση, όταν οι νεολαίοι της ΚΝΕ μάθαιναν να φωνάζουν «Οχι στο κόμμα που ’ναι γεμάτο από ρεφόρμα», το ΚΚΕ εσωτερικού δηλαδή. Αλλά ακόμα και οι δογματικότεροι του ΣΥΡΙΖΑ θα αναγνώριζαν ότι στη σημερινή περίσταση ο επάρατος ρεφορμισμός είναι και αναγκαίος και βαθιά προοδευτικός.
Για να τελεσφορήσει πάντως το πρόγραμμα που συνοψίστηκε στον μεταρρυθμιστικό κατάλογο του «Τι να κάνουμε» πρέπει να συνταχθεί (με αμιγώς ελληνική έμπνευση και υπογραφή) και να γίνει σεβαστός ένας κατάλογος υπό την επιγραφή «Τι να μην κάνουμε», τι να αποφύγουμε· ένας κατάλογος που ίσως θα φαινόταν λιγότερο λαμπρός, ωστόσο η τήρησή του θα πρόσφερε πολλά, και όχι μόνο στο συμβολικό πεδίο ή στο πεδίο του ύφους. Μερικές σκόρπιες ιδέες. Να μην ξημεροβραδιάζονται υπουργοί και υφυπουργοί στα κανάλια· αλλού είναι το γραφείο τους κι άλλη η δουλειά τους, όσο δε για το αβγάτισμα του προσωπικού τους πολιτικού κεφαλαίου διά της τηλοψίας, μόνο την οικογένειά τους ενδιαφέρει. Να μη σπαταλούν την όποια ικανότητά τους στο παιχνίδι των λέξεων σπεύδοντας να απαντήσουν σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή τουίτ υποθέτουν ότι τους αφορά. Να μειώσουν μέχρι μηδενισμού τη χρήση του τριμμένου τεχνάσματος «διαστρεβλώθηκαν οι δηλώσεις μου»· ούτε ο καθρέφτης τους δεν θα τους πιστεύει. Του πρωθυπουργού συμπεριλαμβανομένου, να μην αντιμετωπίζουν τη Βουλή με το απαξιωτικό στυλ των προκατόχων τους· η λογοδοσία είναι δικαίωμά μας και καθήκον τους. Να μη στελεχωθούν οι γενικές γραμματείες και οι διευθύνσεις των δημόσιων οργανισμών με μοναδικό κριτήριο την «ημετερότητα».
Να μην (ξανα)χρησιμοποιηθεί η δημόσια τηλεόραση σαν κομματικό φερέρωνο ούτε για να ικανοποιηθούν ρουσφέτια. Θα μπορούσε να προστεθούν πολλά ακόμα. Αλλά τελικά, όπως όλες οι εντολές συμπυκνώνονται στο «ο συ μισείς, ετέρω μη ποιήσης», και εδώ ένας είναι ο οδηγός: Μην κάνεις ό,τι καταδίκαζες στους άλλους. Αρκεί τόσο.
Απίθανο μοιάζει να στάθηκε χρήσιμο το «Τι να κάνουμε» στη σύνταξη του καταλόγου των μεταρρυθμίσεων από την ελληνική κυβέρνηση. Μια δόση κυνισμού λενινιστικής κοπής πάντως διαφαίνεται σε ορισμένες επιλογές του ΣΥΡΙΖΑ. Για παράδειγμα στη -δίχως πολλές συζητήσεις- πρόκριση ως κυβερνητικού εταίρου των σωβινιστών και ξενοφοβικών ΑΝΕΛ· ο πρόεδρός τους επιτρέπει συχνά στον εαυτό του ρητορικά ξεσπάσματα που απέχουν παρασάγγας απ’ ό,τι η Αριστερά εννοεί ως ύφος και ήθος της. Ή πάλι στην επιλογή του κ. Προκόπη Παυλόπουλου ως νέου Προέδρου της Δημοκρατίας. Εικάζω ότι την επιλογή αυτή την κατέστησε υποχρεωτική όχι μόνο (ή όχι τόσο) η διάθεση για ανοίγματα προς τον κόσμο της Κεντροδεξιάς, που, όπως πιστοποιήθηκε και εκλογικά, ελάχιστα καλύπτεται από τη δεξιότατη Ν.Δ. του κ. Σαμαρά, αλλά και οι δυσκολίες εξεύρεσης ενός αριστερού προσώπου (αποστρατευμένου ή εν ενεργεία πολιτικού, λογοτέχνη, καλλιτέχνη, επιστήμονα) ικανού να συγκινήσει όλες τις συνιστώσες. Θέλω να πω ότι ευκολότερα θα συναινούσαν για έναν κεντροδεξιό παρά για έναν αριστερό, για τη μέτρηση της αξιοσύνης του οποίου θα έπαιρναν φωτιά τα αριστερόμετρα και οι ζυγαριές αντιμνημονιακότητας. Και επειδή τα αριστερόμετρα δεν είναι ισάριθμα των συνιστωσών αλλά τουλάχιστον διπλάσιά τους, δύσκολα θα βρισκόταν αριστερός πολίτης κοινής αποδοχής. Η παροιμία «δώδεκα νοματαίοι, δεκατρείς καπεταναίοι» επινοήθηκε πολύ πριν υπάρξει Αριστερά, της ταιριάζει όμως απόλυτα.
Εν πάση περιπτώσει, ο κατάλογος των μεταρρυθμίσεων που κατέθεσε η κυβέρνηση τελεί υπό την αίρεση των «θεσμών». Και μελαγχολεί κανείς βλέποντας ανάμεσα στα εξαγγελλόμενα πολλά πράγματα που έπρεπε να είχαν προωθηθεί χρόνια πριν, αυτοβούλως και όχι κατόπιν εξωτερικών πιέσεων. Αλλά αν είχαν γίνει όλα αυτά από το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. στις δεκαετίες της διακυβέρνησής τους, πολλά θα ήταν εντελώς διαφορετικά και πιθανόν θα ζούσαμε ήδη σε μια «κανονική» χώρα. Η σκοπούμενη αναθεώρηση του φορολογικού συστήματος αίφνης, με σκοπό τη δικαιοσύνη, αναγγελλόταν μονότονα από όλες τις έως τώρα κυβερνήσεις· οι υποσχέσεις όμως αυτές και οι «κάθετες» δεσμεύσεις δεν ήταν παρά γραφή πάνω στο νερό ή μερικές παραπανίσιες χάντρες στο τεράστιο κομπολόι του ψεύδους και της εξαπάτησης. Τέτοιες χάντρες ήταν και οι απανωτές εξαγγελίες για επιβολή της νομιμότητας στο τηλεοπτικό πεδίο, ώστε, επιτέλους, να μην ιδιωτικοποιείται ένα δημόσιο αγαθό, οι συχνότητες, από συγκινητικά ανιδιοτελείς υπηρέτες της πολυφωνίας και της αντικειμενικότητας και να μην επιδίδεται η εκάστοτε κυβέρνηση σε κρυφά παζάρια με το μιντιακό σύστημα: «Σας δίνω αέρα, οφείλετε να ανταποδώσετε με υποστήριξη, ειδάλλως...» - μια κατάσταση διπλής ομηρίας δηλαδή που δεν περιποιεί τιμή σε κανένα από τα «συμβαλλόμενα μέρη».
Από αναβολή σε αναβολή, η χώρα παραμένει επικράτεια της αδικίας, της διαπλοκής, της διαφθοράς και της αδιαφάνειας - ένα βαλτωμένο δέλτα. Και φαίνεται ότι έλαχε στον ΣΥΡΙΖΑ ο κλήρος -για να το πούμε στην ανδρεοπαπανδρεϊκήν- να επιχειρήσει μεταρρυθμίσεις που ανήκαν στο υποσχετικό ρεπερτόριο άλλων κομμάτων. Αν επιμείνει, αν περάσει με μεθοδικό πείσμα από τα λόγια στην πράξη, ενδέχεται να διευρύνει χρονικά και να βαθύνει πολιτικά την τωρινή του ηγεμονία, αποκτώντας ανθεκτικότερους, ιδεολογικά χρωματισμένους πια δεσμούς με τους πολλούς περιστασιακούς ή απλώς πεισμωμένους ψηφοφόρους του. Βεβαίως στην Αριστερά ο μεταρρυθμισμός, ο ρεφορμισμός επί το καταγγελτικότερον, ήταν σφόδρα κατακριτέος ήδη από τον πρώτο καιρό μετά τη διάσπαση, όταν οι νεολαίοι της ΚΝΕ μάθαιναν να φωνάζουν «Οχι στο κόμμα που ’ναι γεμάτο από ρεφόρμα», το ΚΚΕ εσωτερικού δηλαδή. Αλλά ακόμα και οι δογματικότεροι του ΣΥΡΙΖΑ θα αναγνώριζαν ότι στη σημερινή περίσταση ο επάρατος ρεφορμισμός είναι και αναγκαίος και βαθιά προοδευτικός.
Για να τελεσφορήσει πάντως το πρόγραμμα που συνοψίστηκε στον μεταρρυθμιστικό κατάλογο του «Τι να κάνουμε» πρέπει να συνταχθεί (με αμιγώς ελληνική έμπνευση και υπογραφή) και να γίνει σεβαστός ένας κατάλογος υπό την επιγραφή «Τι να μην κάνουμε», τι να αποφύγουμε· ένας κατάλογος που ίσως θα φαινόταν λιγότερο λαμπρός, ωστόσο η τήρησή του θα πρόσφερε πολλά, και όχι μόνο στο συμβολικό πεδίο ή στο πεδίο του ύφους. Μερικές σκόρπιες ιδέες. Να μην ξημεροβραδιάζονται υπουργοί και υφυπουργοί στα κανάλια· αλλού είναι το γραφείο τους κι άλλη η δουλειά τους, όσο δε για το αβγάτισμα του προσωπικού τους πολιτικού κεφαλαίου διά της τηλοψίας, μόνο την οικογένειά τους ενδιαφέρει. Να μη σπαταλούν την όποια ικανότητά τους στο παιχνίδι των λέξεων σπεύδοντας να απαντήσουν σε οποιαδήποτε ανάρτηση ή τουίτ υποθέτουν ότι τους αφορά. Να μειώσουν μέχρι μηδενισμού τη χρήση του τριμμένου τεχνάσματος «διαστρεβλώθηκαν οι δηλώσεις μου»· ούτε ο καθρέφτης τους δεν θα τους πιστεύει. Του πρωθυπουργού συμπεριλαμβανομένου, να μην αντιμετωπίζουν τη Βουλή με το απαξιωτικό στυλ των προκατόχων τους· η λογοδοσία είναι δικαίωμά μας και καθήκον τους. Να μη στελεχωθούν οι γενικές γραμματείες και οι διευθύνσεις των δημόσιων οργανισμών με μοναδικό κριτήριο την «ημετερότητα».
Να μην (ξανα)χρησιμοποιηθεί η δημόσια τηλεόραση σαν κομματικό φερέρωνο ούτε για να ικανοποιηθούν ρουσφέτια. Θα μπορούσε να προστεθούν πολλά ακόμα. Αλλά τελικά, όπως όλες οι εντολές συμπυκνώνονται στο «ο συ μισείς, ετέρω μη ποιήσης», και εδώ ένας είναι ο οδηγός: Μην κάνεις ό,τι καταδίκαζες στους άλλους. Αρκεί τόσο.
Η Καθημερινή,
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου