Θέση στον ήλιο
ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: το Βήμα, 23/04/2014
Η σκηνή στο Μαρούσι, κοντά στο
νοσοκομείο «Υγεία»: Ένα τροχόσπιτο σταθμεύει σε πεζοδρόμιο πιάνοντας
εκεί όλο σχεδόν το διάζωμά του. Για να συνεχίσουν το δρόμο τους οι πεζοί
πρέπει να κατέβουν στο δρόμο, ένας παρακαμπτήριος διάδρομος δεν
υπάρχει. Μια των ημερών ο ιδιοκτήτης του αφαιρεί - προφανώς για να μην
κάνει άσκοπη χρήση τους - τους τροχούς. Αυτό αλλάζει το χαρακτήρα του
οχήματος: Από τροχόσπιτο γίνεται σπίτι, από αυτοκίνητο ακίνητο.
Το περιστατικό αυτό, που συνέβη πριν την κρίση, είναι από τα πάμπολλα που σηματοδοτούν την αυθαίρετη ιδιοποίηση του δημόσιου χώρου από ιδιώτες στην Ελλάδα.
Η ιδιοποίηση παίρνει δυο κυρίως μορφές: πρώτον, μια στατική (συχνά μόνιμη) κατάληψη του δημόσιου χώρου από μαγαζάτορες και περιοίκους και δεύτερον, μια «δυναμική» (προσωρινή) από μηχανάκια και αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν τις διαβάσεις, τα πεζοδρόμια και τις πλατείες ως τόπους διακίνησης. Στην περίπτωση του τροχόσπιτου, που αλλάζει, σύμφωνα με τις ορέξεις του ιδιοκτήτη, κατά διαστήματα ρόλο – πότε κινητό, πότε ακίνητο - έχουμε ένα ωραίο δείγμα σύνθεσης των δυο μορφών.
Για την ανομία αυτή, που σε εποχές κρίσης παίρνει ενδημικό χαρακτήρα, φταίει βέβαια και η λεγόμενη κοινωνία των πολιτών. Η τελευταία ρυθμίζει, ως γνωστό, αυτόνομα τις σχέσεις στον χώρο ανάμεσα στην οικονομία, το κράτος και την οικογένεια. Σε αυτήν, οι πολίτες κανονίζουν τα του οίκου τους χωρίς τη διαμεσολάβηση του κράτους. Αυτοί είναι που διασφαλίζουν την ασφάλεια και την ομαλή πορεία της καθημερινής ζωής – όχι η αστυνομία, η τροχαία, ή το δικαστικό σώμα που παρεμβαίνουν μόνο «διορθωτικά». Και μόνο χάρη στους ίδιους θεωρούνται σήμερα αυτονόητα πράγματα, τα οποία παλιότερα ήταν αδιανόητα, όπως οι κώδικες ευπρέπειας και ευγενούς συμπεριφοράς.
Πρόκειται για ένα αυτορυθμιζόμενο κοινωνικό υποσύνολο, που διατηρεί δικούς τους θεσμούς, όπως κόμματα, συνδικάτα, ΜΚΟ, αθλητικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, συνδέσμους αλληλεγγύης, κ.ο.κ. (για τον Αντόνιο Γκράμσι: τα δημοκρατικά «οχυρά της κοινωνίας των πολιτών») και δικούς τους άγραφους νόμους. Και δεδομένου ότι η αυτορύθμιση συντελείται βασικά στο δημόσιο χώρο, οποιαδήποτε ιδιωτική ιδιοποίηση του τελευταίου επενεργεί διαλυτικά και στο ίδιο. Με το να ανέχεται λοιπόν τις παράνομες καταλήψεις – κάτι που συμβαίνει όλο και συχνότερα τελευταία - η κοινωνία των πολιτών σκάβει η ίδια το λάκκο της.
Εκείνος που ασελγεί ωστόσο κυριολεκτικά εις βάρος του δημόσιου χώρου, και δη με έννομα μέσα, είναι το κράτος. Με το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας (αυτοκινητόδρομοι, λιμάνια, αεροδρόμια, παραλίες, χερσαία γη, δημόσια κτίσματα, κλπ.) προς όφελος των ξένων δανειστών, οι πολίτες χάνουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους με τη διπλή έννοια του όρου: φυσιολογικά και πολιτικά. Οι άστεγοι και οι άνεργοι ιδιαίτερα, για τους οποίους ο δημόσιος χώρος αποτελεί ύστατο καταφύγιο, χάνουν και την τελευταία θέση στον ήλιο.
Γι' αυτό και το κύριο ζητούμενο στις επικείμενες δημοτικές και αυτοδιοικητικές εκλογές είναι η διάσωση και περιφρούρηση αυτού του χώρου. Μόνο σε αυτόν μπορεί να αναπτυχθεί ένας προβληματισμός με ευρεία συμμετοχή πολιτών και να ασκηθούν ανεμπόδιστα τα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα. Και μόνο με την αξιοποίησή του από δημόσιους επίσης φορείς μπορεί να δοθεί κοινωνική σημασία στο «επιχειρείν» με στόχο την επανεκκίνηση της τοπικής οικονομίας σε οικολογικές και για το μεγάλο μέρος του πληθυσμού αποδοτικές βάσεις. Πρόκειται κυριολεκτικά για «ζωτικό χώρο», που καταστρέφεται αβασάνιστα όταν παραδίδεται σε ιδιωτικά συγκροτήματα, όπως, για παράδειγμα, το Ελληνικό, στον όμιλο Λάτση.
Η υπεράσπιση του δημόσιου χώρου συμπίπτει λοιπόν, με την υπεράσπιση της κοινωνίας των πολιτών. Το ότι η τελευταία δεν είναι αγγελική, όπως δείχνει το ποιόν πολλών κομμάτων, συνδικάτων ή, ΜΚΟ, δεν αναιρεί το γεγονός, ότι πρόκειται για τεράστια πολιτιστική κατάκτηση που συμβάλει στην αναβάθμιση όλων των πολιτών. Μια τέτοια υπεράσπιση δεν υποκαθιστά τις κλασικές ταξικές αντιπαραθέσεις. Δείχνει όμως, ότι οι πολίτες έχουν να υπερασπιστούν πολύ περισσότερα από εκείνα που υπαγορεύουν οι τελευταίες. Με το δημόσιο χώρο, οι τελευταίοι υπερασπίζονται, μαζί με την αξιοπρέπειά και τη θέση τους στον ήλιο. Η ψήφος τους είναι γι' αυτό το ίσως τελευταίο τους ισχυρό υπερασπιστικό μέσο.
Το περιστατικό αυτό, που συνέβη πριν την κρίση, είναι από τα πάμπολλα που σηματοδοτούν την αυθαίρετη ιδιοποίηση του δημόσιου χώρου από ιδιώτες στην Ελλάδα.
Η ιδιοποίηση παίρνει δυο κυρίως μορφές: πρώτον, μια στατική (συχνά μόνιμη) κατάληψη του δημόσιου χώρου από μαγαζάτορες και περιοίκους και δεύτερον, μια «δυναμική» (προσωρινή) από μηχανάκια και αυτοκίνητα που χρησιμοποιούν τις διαβάσεις, τα πεζοδρόμια και τις πλατείες ως τόπους διακίνησης. Στην περίπτωση του τροχόσπιτου, που αλλάζει, σύμφωνα με τις ορέξεις του ιδιοκτήτη, κατά διαστήματα ρόλο – πότε κινητό, πότε ακίνητο - έχουμε ένα ωραίο δείγμα σύνθεσης των δυο μορφών.
Για την ανομία αυτή, που σε εποχές κρίσης παίρνει ενδημικό χαρακτήρα, φταίει βέβαια και η λεγόμενη κοινωνία των πολιτών. Η τελευταία ρυθμίζει, ως γνωστό, αυτόνομα τις σχέσεις στον χώρο ανάμεσα στην οικονομία, το κράτος και την οικογένεια. Σε αυτήν, οι πολίτες κανονίζουν τα του οίκου τους χωρίς τη διαμεσολάβηση του κράτους. Αυτοί είναι που διασφαλίζουν την ασφάλεια και την ομαλή πορεία της καθημερινής ζωής – όχι η αστυνομία, η τροχαία, ή το δικαστικό σώμα που παρεμβαίνουν μόνο «διορθωτικά». Και μόνο χάρη στους ίδιους θεωρούνται σήμερα αυτονόητα πράγματα, τα οποία παλιότερα ήταν αδιανόητα, όπως οι κώδικες ευπρέπειας και ευγενούς συμπεριφοράς.
Πρόκειται για ένα αυτορυθμιζόμενο κοινωνικό υποσύνολο, που διατηρεί δικούς τους θεσμούς, όπως κόμματα, συνδικάτα, ΜΚΟ, αθλητικούς και πολιτιστικούς συλλόγους, συνδέσμους αλληλεγγύης, κ.ο.κ. (για τον Αντόνιο Γκράμσι: τα δημοκρατικά «οχυρά της κοινωνίας των πολιτών») και δικούς τους άγραφους νόμους. Και δεδομένου ότι η αυτορύθμιση συντελείται βασικά στο δημόσιο χώρο, οποιαδήποτε ιδιωτική ιδιοποίηση του τελευταίου επενεργεί διαλυτικά και στο ίδιο. Με το να ανέχεται λοιπόν τις παράνομες καταλήψεις – κάτι που συμβαίνει όλο και συχνότερα τελευταία - η κοινωνία των πολιτών σκάβει η ίδια το λάκκο της.
Εκείνος που ασελγεί ωστόσο κυριολεκτικά εις βάρος του δημόσιου χώρου, και δη με έννομα μέσα, είναι το κράτος. Με το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας (αυτοκινητόδρομοι, λιμάνια, αεροδρόμια, παραλίες, χερσαία γη, δημόσια κτίσματα, κλπ.) προς όφελος των ξένων δανειστών, οι πολίτες χάνουν το έδαφος κάτω από τα πόδια τους με τη διπλή έννοια του όρου: φυσιολογικά και πολιτικά. Οι άστεγοι και οι άνεργοι ιδιαίτερα, για τους οποίους ο δημόσιος χώρος αποτελεί ύστατο καταφύγιο, χάνουν και την τελευταία θέση στον ήλιο.
Γι' αυτό και το κύριο ζητούμενο στις επικείμενες δημοτικές και αυτοδιοικητικές εκλογές είναι η διάσωση και περιφρούρηση αυτού του χώρου. Μόνο σε αυτόν μπορεί να αναπτυχθεί ένας προβληματισμός με ευρεία συμμετοχή πολιτών και να ασκηθούν ανεμπόδιστα τα πολιτικά και ατομικά δικαιώματα. Και μόνο με την αξιοποίησή του από δημόσιους επίσης φορείς μπορεί να δοθεί κοινωνική σημασία στο «επιχειρείν» με στόχο την επανεκκίνηση της τοπικής οικονομίας σε οικολογικές και για το μεγάλο μέρος του πληθυσμού αποδοτικές βάσεις. Πρόκειται κυριολεκτικά για «ζωτικό χώρο», που καταστρέφεται αβασάνιστα όταν παραδίδεται σε ιδιωτικά συγκροτήματα, όπως, για παράδειγμα, το Ελληνικό, στον όμιλο Λάτση.
Η υπεράσπιση του δημόσιου χώρου συμπίπτει λοιπόν, με την υπεράσπιση της κοινωνίας των πολιτών. Το ότι η τελευταία δεν είναι αγγελική, όπως δείχνει το ποιόν πολλών κομμάτων, συνδικάτων ή, ΜΚΟ, δεν αναιρεί το γεγονός, ότι πρόκειται για τεράστια πολιτιστική κατάκτηση που συμβάλει στην αναβάθμιση όλων των πολιτών. Μια τέτοια υπεράσπιση δεν υποκαθιστά τις κλασικές ταξικές αντιπαραθέσεις. Δείχνει όμως, ότι οι πολίτες έχουν να υπερασπιστούν πολύ περισσότερα από εκείνα που υπαγορεύουν οι τελευταίες. Με το δημόσιο χώρο, οι τελευταίοι υπερασπίζονται, μαζί με την αξιοπρέπειά και τη θέση τους στον ήλιο. Η ψήφος τους είναι γι' αυτό το ίσως τελευταίο τους ισχυρό υπερασπιστικό μέσο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου