Το παρακράτος

ΠΕΡΑΣΑΝ  ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ

του Βασίλη Κρεμμυδά

Από τα Ενθέματα της Αυγής

Η δεκαετία του 1950, λοιπόν, ήταν η δεκαετία όπου ο νικητής του Εμφυλίου επιχείρησε –και πέτυχε, ας το πω και τώρα– να αλλάξει την κοινωνία· τις κοινωνικές σχέσεις. Αλλάζουν άραγε προγραμματισμένα και εκ των άνω οι κοινωνικές σχέσεις; αλλάζουν· με την αλλαγή των προϋποθέσεων και με τη χρήση βίας. Εδώ βρίσκονται οι βάσεις μιας νέας κοινωνίας που, προσαρμοζόμενη κάθε φορά στις ανάγκες των εξουσιών, επιβιώνει έως σήμερα.

Σκίτσο του Μποστ

Το παρακράτος, στην εφαρμογή του σχεδίου για αλλαγή της κοινωνίας, έπαιξε ρόλο πρωταρχικό. Τι ήταν το παρακράτος; Ήταν ένοπλες ομάδες ακροδεξιών, που είχαν συγκροτηθεί από πρώην Χίτες, ταγματασφαλίτες, μαυραγορίτες, ποικίλους λωποδύτες και νεότερους όμοιους, που δρούσαν παράλληλα με τα επίσημα δεξιά κόμματα και, εν γνώσει τους, εκπαιδεύονταν σε στρατόπεδα από αξιωματικούς και συνεργάζονταν στενά με την Αστυνομία, κυρίως με τη Χωροφυλακή· δρούσαν παράλληλα και ανεξέλεγκτα.

Ας δούμε όμως το σχέδιο αλλαγής των κοινωνικών σχέσεων, το οποίο είχε δύο σκέλη. Το ένα ήταν η αντιπαροχή και η οριζόντια ιδιοκτησία, και το άλλο τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων. Τελικός στόχος: η μετατροπή ευρύτατων κοινωνικών στρωμάτων σε μικροαστικές μάζες, αποκομμένες από ό,τι αριστερό.

Αναλυτικότερα, ο φτωχός με το νεοκλασικούλι των τριών χώρων, τον μικρό κήπο και την κόρη της παντρειάς, στην οδό Ιπποκράτους ας πούμε, το έδινε στον εργολάβο με αντιπαροχή· σε ένα-δυο χρόνια το πολύ θα έπαιρνε στην πολυκατοικία που θα χτιζόταν στη θέση του νεοκλασικού του τρία ή και τέσσερα μικρά διαμερίσματα: στο ένα θα καθόταν εκείνος με την οικογένεια, ένα άλλο θα έδινε προίκα στην κόρη για να παντρευτεί, το τρίτο θα το νοίκιαζε και το τέταρτο θα το πουλούσε για να ανοίξει ψιλικατζίδικο ή γαλατάδικο στη γειτονιά! Η οικονομική και κοινωνική του υπόσταση άλλαζε, σιγά-σιγά και η σκέψη του. Αυτός σε λίγα, ίσως πολύ λίγα, χρόνια θα σκεφτόταν συντηρητικότερα, γιατί είχε κάτι να συντηρήσει· ήταν μικροϊδιοκτήτης και μικροεπιχειρηματίας!

Τα πιστοποιητικά κοινωνικών φρονημάτων έπαιξαν ανάλογο ρόλο, αλλά με διαφορετικό τρόπο και σε διαφορετική κατηγορία ανθρώπων. Απευθύνονταν στους ανθρώπους με κάποια μόρφωση, αυτούς που κατά τεκμήριο στελεχώνουν τον κρατικό μηχανισμό. Έκτοτε, χωρίς το Πιστοποιητικό δεν ήταν δυνατό να εργαστεί κανείς στο δημόσιο· σε ορισμένους τομείς μάλιστα, όπως η εκπαίδευση, ούτε στον ιδιωτικό τομέα. Με αυτό τον τρόπο «απαλλασσόταν» το δημόσιο από αξιόλογα, αλλά ενοχλητικά, στελέχη και δημιουργούνταν κενές θέσεις για να καλυφθούν από εθνικόφρονες υπαλλήλους· ρουσφετολογικά, ασφαλώς.

Επιπλέον και κυρίως –για να επανέλθουμε στο κεντρικό θέμα– ένας ολόκληρος κόσμος ωθούνταν στη μικροεπιχείρηση· ο πτυχιούχος που δεν θα μπορέσει να διοριστεί στο δημόσιο θα ανοίξει, ίσως, καταστηματάκι να πουλάει ηλεκτρικές μικροσυσκευές ή θα γίνει υδραυλικός και ηλεκτρολόγος· δεν θα παίρνει δηλαδή μισθό και θα ενταχθεί βιαίως σε διαδικασίες αγοράς — θα αλλάξει η σκέψη του και θα γίνει ανασφαλής, δηλαδή εξαρτημένος.

Και το παρακράτος πού βρίσκεται σε όλα αυτά; Το παρακράτος βρίσκεται παντού· μέχρι το 1955 δρούσε ανεξέλεγκτα και παράλληλα προς το επίσημο κράτος, χωρίς να λαμβάνει εντολή ή έστω  έγκριση απ’ αυτό· την εντολή την ελάμβανε από αλλού, κατά  κανόνα από κέντρα των μηχανισμών του στρατού! Χαρακτηριστικό παράδειγμα: ο Ν. Μπελογιάννης εκτελέστηκε χωρίς να  το έχει εγκρίνει, ή έστω να το γνωρίζει, ο πρωθυπουργός Ν. Πλαστήρας!

Μίλησα πριν για το 1955. Τότε έγινε μια σημαντική αλλαγή· ο πρωθυπουργός και αρχηγός πάσης της Δεξιάς Αλ. Παπάγος πέθανε, και ο βασιλιάς ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης στον υπουργό Δημοσίων έργων Κ. Καραμανλή — είναι μια νέα εποχή, τώρα το ξέρουμε.

Ο Κ. Καραμανλής ίδρυσε το δικό του κόμμα, την Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση, με πυρήνα το παλαιό Λαϊκό Κόμμα και προκήρυξε εκλογές με ένα νέο εκλογικό σύστημα που θύμιζε το παιχνιδάκι «πάρτα όλα»· το ονομάζαμε, σχεσλιαστικά, «τριφασικό»! Στις εκλογικές  περιφέρειες που ήταν σαφής η υπεροχή της Δεξιάς ίσχυσε το πλειοψηφικό σύστημα· όπου η δύναμη Δεξιάς και Κέντρου ήταν αμφίρροπη ίσχυσε η ενισχυμένη αναλογική· και όπου η Δεξιά ήταν αδύναμη, ίσχυσε η απλή αναλογική. Το επιχείρημα  γι’ αυτό το εκλογικό σύστημα ήταν ο κομμουνιστικός κίνδυνος! Είναι ένα σύστημα που μπορεί να δώσει την πλειοψηφία των ψήφων στο αντίπαλο κόμμα, αλλά την πλειοψηφία των βουλευτών σε σένα. Έτσι έγινε το 1956^. η ΕΡΕ του Κ. Καραμανλή σχημάτισε ισχυρή  κυβέρνηση, χωρίς την πλειοψηφία των ψήφων.

Ξεχάσαμε όμως το δεκάχρονο παιδί του 1945, εικοσάχρονος φοιτητής πια και ήδη μέλος στο ανώτατο φοιτητικό συνδικαλιστικό όργανο· τι γινόταν αυτός ο φοιτητής; τι έβλεπε και τι καταλάβαινε;  Αυτά που γίνονταν από το 1956 και μετά, αυτά δηλαδή που λέγαμε πριν για το σχέδιο μικροαστικοποίησης που αποτέλεσε σιγά σιγά αυτό που ονομάσαμε εκλογική κινούμενη άμμος, τα έβλεπε· αλλά δεν ήταν ακόμη σε θέση να τα εξηγήσει όλα και σε βάθος. Το παρακράτος και την καθημερινή δράση του με τους μικροεκφοβισμούς,  τις μικροαπειλές και τους υπαινιγμούς τα έβλεπε και τα εξηγούσε, αλίμονο!

ΤΑ ΠΡΟΗΓΟΥΜΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΟΥ Β. ΚΡΕΜΜΥΔΑ ΣΤΗ ΣΕΙΡΑ "ΠΕΡΑΣΑΝ  ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ" 

Δ. Και αγώνας και φόβος |

Γ. Ο φόβος |

Β. Τρομοκρατία και τρομοκράτηση

A. Εικόνα καταστροφής