Δεν είναι θρησκευτικός πόλεμος, αλλά αγώνας για την ισχύ

Σαουδική Αραβία-Ιράν: δεν είναι θρησκευτικός πόλεμος, αλλά αγώνας για την ισχύ

Ενθέματα της Αυγής , 10 Ιανουαρίου 2016 

συνέντευξη του Αµπντουλχασάν Μπάνι Σαντρ

μετάφραση: Γιάννης Χατζηδημητράκης

 
O Αµπντουλχασάν Μπάνι Σάντρ υπήρξε ο πρώτος πρόεδρος του Ιράν μετά την Ιρανική Επανάσταση του 1979. Μετά τη σύγκρουσή του με τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, τον Ιανουάριο του 1980, εκδιώχθηκε και έκτοτε ζει στο Παρίσι. Στη συνέντευξη που ακολουθεί και έδωσε στον Nathan Gardels για τη Huffigton Post (6.1.2016) μιλάει για τη διαμάχη Σαουδικής Αραβίας και Ιράν που κλιμακώνεται μετά την πρόσφατη εκτέλεση 47 «αντιφρονούντων» στη Σαουδική Αραβία — ανάμεσά τους και του διαπρεπούς σιίτη κληρικού Νιμρ αλ-Νιμρ. Εμείς, πέραν της ανάλυσης, ας θυμίσουμε μόνο ότι η Σαουδική Αραβία παραμένει επικεφαλής του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του ΟΗΕ

Το κείμενο >Former Iranian President Bani-Sadr: Saudi-Iran Clash is about power, not religion 

Η σύγκρουση Σιιτών-Σουνιτών που διεξαγόταν μέσω πολέμων δι’ αντιπροσώπων (proxy wars) από την Υεμένη έως τη Συρία και το Ιράκ, γίνεται τώρα ανοιχτή. Πιστεύετε ότι η εκτέλεση του σεΐχη Νιμρ αλ-Νιμρ από την Σαουδική Αραβία ήταν μια εσκεμμένη πρόκληση; Ήταν, ίσως, μια προσπάθεια να προκληθούν αντιδράσεις από το Ιράν που θα υπονόμευαν την πυρηνική συμφωνία με τις ΗΠΑ και άλλες παγκόσμιες δυνάμεις;

Διαδήλωση διαμαρτυρίας στη Μανάμα του Μπαχρέιν, εναντίον της εκτέλεσης του Νιμρ αλ-
Νιμρ. Φωτογραφία: APA

Προκειμένου να απαντήσω πρέπει πρώτα να κάνω μερικές επισημάνσεις. Τα καθεστώτα του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας, καθώς και αυτά των άλλων χωρών της περιοχής, είναι παγιδευμένα σε ένα κλειστό κύκλωμα βίας:

— Και οι δύο χώρες έχουν μετατρέψει την κυβέρνηση των ΗΠΑ σε κεντρικό άξονα της εσωτερικής και διεθνούς πολιτικής τους.

— Η απόκτηση δύναμης έχει γίνει ο στόχος και των δύο καθεστώτων, ενώ η βία έχει γίνει το μέσο για την επίτευξη αυτού του στόχου. Οι δράσεις και αντιδράσεις που λαμβάνουν χώρα σ’ αυτό το επίπεδο αναπόφευκτα γίνονται βίαιες.

— Και τα δύο καθεστώτα είναι δικτατορικά και ισορροπούν από ένα συνδυασμό ενόπλων δυνάμεων και εσόδων από το πετρέλαιο.

— Και τα δύο καθεστώτα εκμεταλλεύονται τη θρησκεία για τη νομιμοποίησή τους και για τη δικαιολόγηση των πράξεων τους. Έτσι, η θρησκεία χρησιμοποιείται για να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα της εξουσίας.

— Και οι δύο χώρες έχουν θρησκευτικές μειονότητες (Σουνίτες στο Ιράν και Σιίτες στη Σαουδική Αραβία), και οι δύο ασκούν διακρίσεις εις βάρος τους.

— Και τα δύο καθεστώτα χρειάζονται τις κρίσεις όπως ένα ψάρι το νερό, και ως εκ τούτου βλέπουν την ύπαρξή τους μόνο μέσα από τη δημιουργία κρίσεων.

Η εκτέλεση του σιίτη κληρικού Νιμρ αλ-Νιμρ, μαζί με άλλα 46 άτομα, ήταν μια εγκληματική πράξη. Στο πολιτικό πλαίσιο που περιέγραψα, εξυπηρετούσε ορισμένους στόχους:

— Χρησιμοποιεί τη θρησκεία ως κάλυμμα της πάλης για δύναμη και για να υποκινήσει τους Σουνίτες Μουσουλμάνους στην υποστήριξη του σαουδαραβικού καθεστώτος.

— Αναγκάζει το ιρανικό καθεστώς να αντιδράσει βίαια. Το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας ήταν σίγουρο ότι σε ένα τέτοιο κλειστό κύκλωμα βίας, το ιρανικό καθεστώς θα αντιδρούσε με τέτοιο τρόπο.

— Οι ΗΠΑ και οι ευρωπαϊκές χώρες δεν βλέπουν άλλη επιλογή από το να υποστηρίξουν το σαουδαραβικό καθεστώς.

— Η Σαουδική Αραβία αντιτίθεται στην συμφωνία για τα πυρηνικά μεταξύ ΗΠΑ-Ιράν. Αυτό εν μέρει συμβαίνει επειδή η συμφωνία έχει καταστήσει δυνατό για το ιρανικό καθεστώς να επέμβει ανοιχτά στη Συρία, το Ιράκ, την Υεμένη και ούτω καθεξής. Το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας υποστηρίζει ότι το ιρανικό καθεστώς δεν έχει κανένα δικαίωμα να παρεμβαίνει στις υποθέσεις των αραβικών χωρών. Η Σαουδική Αραβία έχει δίκιο σ’ αυτό. Ωστόσο, το γεγονός ότι οι χώρες αυτές είναι αραβικές, δεν δίνει το δικαίωμα στο σαουδαραβικό καθεστώς να καταστρέφει και να σφαγιάζει το λαό των χωρών αυτών μέσω άμεσης ή έμμεσης παρέμβασης.

— Ο οικονομικός πόλεμος είναι ο κύριος στόχος της Σαουδικής Αραβίας. Οι πολίτες των πετρελαιοπαραγωγών χωρών μπορούν να δουν ότι το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας είναι εκείνο που προκάλεσε την κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου. Το καθεστώς δεν μπορεί να δικαιολογήσει την ενέργεια αυτή, οπότε ο μόνος τρόπος για να τη δικαιολογήσει ήταν είναι να στραφεί εναντίον του ιρανικού καθεστώτος. Ένας ηγέτης της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε πρόσφατα ότι θα πρέπει να κάνουν κάτι που θα μετατρέψει τους Ιρανούς σε ζητιάνους στις σαουδαραβικές πόλεις.

Θεωρείτε δικαιολογημένη την επίσημη ιρανική απάντηση; 

Η αντίδραση του ιρανικού καθεστώτος είναι εντελώς αδικαιολόγητη. Το καθεστώς ευθύς εξαρχής δεν έπρεπε να αφήσει το κύκλωμα των σχέσεων να παραμείνει κλειστό ή να περιοριστεί στις βίαιες δράσεις και αντιδράσεις. Ωστόσο, το ιρανικό καθεστώς δεν είναι σε θέση να εφαρμόσει μια διαφορετική πολιτική. Το καθεστώς αυτό εφαρμόζει διακρίσεις εις βάρος της σουνιτικής μειοψηφίας στο Ιράν. Εκτελεί σουνίτες κληρικούς. Φυλακίζει μερικούς μεγάλους Αγιατολάχ στα σπίτια τους μέχρι να πεθάνουν. Και, το πιο σημαντικό, η βία έχει γίνει το βασικό εργαλείο του στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική. Παραβιάζει συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα των Ιρανών.

Αν δεν ήταν αυτή η φύση του καθεστώτος, το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας δεν θα ήταν σίγουρο για την βίαιη αντίδραση του ιρανικού καθεστώτος και δεν θα διακινδύνευε την οργή της διεθνούς κοινότητας εναντίον του, εκτελώντας 47 άτομα. Ωστόσο, καθώς το ιρανικό καθεστώς έχει το υψηλότερο ποσοστό εκτελέσεων στον κόσμο και έχει επανειλημμένως καταδικαστεί και επικριθεί από Οργανώσεις Ανθρώπινων Δικαιωμάτων, είναι ουσιαστικά ανίκανο να ενεργήσει διαφορετικά.

Ο εμπρησμός της Σαουδικής Πρεσβείας στην Τεχεράνη θυμίζει την εισβολή στην Πρεσβεία των ΗΠΑ κατά τις πρώτες ημέρες της Ιρανικής Επανάστασης. Η κράτηση των Αμερικανών ομήρων την εποχή εκείνη ήταν μια προσπάθεια υπονόμευσης της κυβέρνησή σας και ενίσχυσης των σκληροπυρηνικών κληρικών. Βλέπουμε κάτι παρόμοιο τώρα, όπου ορισμένοι χρησιμοποιούν αυτή την κρίση για να υπονομεύσουν τον Πρόεδρο Ρουχανί και γενικά τους μεταρρυθμιστές, στην πορεία προς τις εκλογές για τη Συνέλευση των Εμπειρογνωμόνων;[1]

Η ομηρία των Αμερικανών, το 1979, πραγματοποιήθηκε υπό την πρωθυπουργία του φιλελεύθερου Μεχντί Μπαζαργκάν και τον εξανάγκασε σε παραίτηση. Ωστόσο, η μυστική συμφωνία, η οποία είναι γνωστή ως η «Έκπληξη του Οκτώβρη» έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της προεδρίας μου. Οι Ιρανοί ομόλογοι της συμφωνίας αυτής, κυρίως οι Χομεϊνί, Ραφσαντζανί και Αλί Χαμενεΐ, ο σημερινός Ανώτατος Θρησκευτικός Ηγέτης, εμπόδισαν την απελευθέρωση των ομήρων πριν τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές για να διασφαλιστεί ότι ο Τζίμι Κάρτερ θα τις έχανε. Αυτός ήταν ένας αποφασιστικός παράγοντας για την εκλογή του Ρόναλντ Ρήγκαν, ενώ και στη χώρα μου οδήγησε σε πραξικόπημα εναντίον της δημοκρατίας.

Σήμερα τόσο το σαουδαραβικό όσο και το ιρανικό καθεστώς προσπαθούν να εξαπλώσουν τη βία στις ισλαμικές χώρες. Χωρίς καμία αμφιβολία, υπάρχει ένας συσχετισμός ανάμεσα στις εκτελέσεις των 47 ατόμων από το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας, τον εμπρησμό στην πρεσβεία της Σαουδικής Αραβίας στην Τεχεράνη και τις εντελώς αντιδημοκρατικές «εκλογές» στο Ιράν. Από ιρανικής πλευράς, ο Χαμενεΐ, ο Ανώτατος Ηγέτης, είχε δώσει την άδεια προς το Συμβούλιο των Φρουρών να απορρίψει μαζικά τους άλλους υποψηφίους. Στη Σαουδική Αραβία, το καθεστώς βασίζεται όλο και περισσότερο σε εξτρεμιστές.

Βλέπετε αυτή την κρίση να τελειώνει σύντομα, ή θα είναι η αρχή ενός τριακονταετούς πολέμου (για να χρησιμοποιήσουμε μια αναλογία από τη χριστιανική ιστορία) εντός του Ισλάμ μεταξύ σιιτών και σουνιτών;

Δεν είναι θρησκευτικός πόλεμος, αλλά για αγώνας για την ισχύ. Στην πραγματικότητα, αυτός είναι πόλεμος εναντίον της θρησκείας. Με το να χρησιμοποιούν την θρησκεία για να καλύψουν τις πραγματικές προθέσεις τους, η οποία είναι η απόκτηση ισχύος, και τα δύο καθεστώτα γίνονται τα πιο αντιθρησκευτικά καθεστώτα στον κόσμο. Στην ανάγκη τους για δύναμη, έχουν εγκαταλείψει τη θρησκεία. Ο βαθμός του διεθνούς ενδιαφέροντος σε αυτές τις συγκρούσεις παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στη διάρκεια τους. Όσο περισσότερο η διεθνής κοινή γνώμη ενδιαφέρεται γι’ αυτές τις συγκρούσεις, τόσο λιγότερο θα διαρκέσουν επειδή οι κυβερνήσεις θα αναγκαστούν να δράσουν για να τις σταματήσουν.

Πρέπει επίσης να πούμε ότι το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας ήταν εκείνο που ξεκίνησε τον ανταγωνισμό με το Ιράν. Αυτό χρειάζεται μια εξήγηση. Σύμφωνα με μια μυστική επιστολή του τότε υπουργού Εξωτερικών Αλεξάντερ Χέιγκ προς τον Ρίγκαν, ο Σαντάμ Χουσεΐν επιτέθηκε στο Ιράν αφότου έλαβε το πράσινο φως από την κυβέρνηση των ΗΠΑ — και το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας ήταν ο μεσολαβητής μεταξύ της κυβέρνησης των ΗΠΑ και του Σαντάμ Χουσεΐν. Κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ Ιράν και Ιράκ (1980-1988), οι Σαουδάραβες επίσης παρείχαν εκτεταμένη υποστήριξη στον Σαντάμ Χουσεΐν, τόσο οικονομική όσο και με την παροχή όπλων. Εκείνη την εποχή, το σαουδαραβικό καθεστώς φοβόταν την (πολιτική) επανάσταση του Ιράν, όχι τον σιιτισμό.

Τόσο το σαουδαραβικό όσο και το ιρανικό καθεστώς έχουν την ανάγκη της δημιουργίας κρίσεων. Αν αυτό το κύκλωμα παραμένει κλειστό, η εχθρότητα θα διαρκέσει πολύ… 

[1] Σώμα το οποίο αποτελείται από 86 κληρικούς και εκλέγεται από τον λαό κάθε οχτώ χρόνια. Στη συνέχεια εκλέγει ένα από τα μέλη του ως ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη της χώρας (Σ.τ.Μ.)