Ναι, αλλά πώς;

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΜΠΟΥΚΑΛΑΣ

Τα μαθηματικά της υπερβολής

Η Καθημερινή, 23/6/15

 

Σ​​τις μακρές περιόδους που υπολογίζαμε ως αυτονόητη την εξίσωση Ευρώπη = Ελλάδα, θεωρούσαμε αναμφίλεκτο ότι το ευρωπαϊκό πνεύμα είναι απλό παρακολούθημα του ελληνικού, καθώς και ότι δεν είμαστε σκέτα Ευρωπαίοι, αλλά «πρωτοευρωπαίοι», πρώτοι μεταξύ (περίπου) ίσων, άρα δικαιούχοι «διδάκτρων» αιωνίως. Αυτοκολακευόμενος, ο εθνικός μας εγωισμός αδιαφορούσε για το γεγονός ότι η συγκεκριμένη εξίσωση, κατασκευασμένη με τα μαθηματικά της υπερβολής, συρρίκνωνε την ιστορική πραγματικότητα «Ευρώπη», αφήνοντας έξω τους δύο άλλους γεννήτορες του ευρωπαϊκού πνεύματος: τον ιουδαϊκό, αυτοτελώς και σαν ρίζα του χριστιανισμού, και τον ρωμαϊκό. Επιπλέον δεν μετρούσε όπως έπρεπε την πνευματική, κοινωνική και πολιτική εξέλιξη της Ευρώπης στους νεότερους αιώνες, όταν δεν υπήρχε ελληνικό κράτος, το δε αρχαιοελληνικό πνεύμα το αναδείκνυαν πρωτίστως μη Ελληνες.
Το πόσο Ευρωπαίοι είμαστε σήμερα και πόσο Ελληνες (ή, καβαφικώς, ελληνικοί) οι λοιποί Ευρωπαίοι· πώς ακριβώς εννοούμε και ζούμε την ευρωπαϊκότητά μας· τέλος, ποια η συμβολή της βαλκανικότητας και της ανατολικότητας στη συγκρότηση της ιδιοπροσωπίας μας είναι θέματα που μας απασχολούν πάντα. Οι εύκολες απαντήσεις που δίνουν οι διανοητικοί ή πολιτικοί δογματισμοί δεν επιτρέπουν την ουσιαστική συζήτηση, που μόνο με τη συνεκτίμηση όλων των παραμέτρων θα μπορούσε να γίνει, όχι με τη βολική παραγνώριση όσων δεν συμφωνούν με τα προκάτ σχήματά μας.
Παγιδευτικά για τον διάλογο λειτουργούν και κάποιες άλλες εξισώσεις, κατασκευασμένες επίσης με τα μαθηματικά της υπερβολής, που έχουν γίνει ήδη αποδεκτές σαν ισότιμες της αληθείας ή απαιτείται να γίνουν, χωρίς δικαίωμα ένστασης. Η πρώτη εξίσωση αυτού του χαρακτήρα ταυτίζει την όλη Ευρώπη με την Ευρωπαϊκή Ενωση ή και με την πιο κλειστή Ευρωζώνη. Η δεύτερη, συνέπεια της πρώτης, ταυτίζει την ευρωπαϊκή ιδέα με το ευρώ, παραβλέποντας την προϊστορία της και εγκλωβίζοντάς τη σε στενά οικονομικές διαστάσεις. Κατά την τρίτη εξίσωση, Ευρωπαϊκή Ενωση είναι η πολιτική ηγεσία της που εδρεύει στις Βρυξέλλες, συν η εκεί τεχνοκρατία, μείον οι λαοί, που απλώς καλούνται να ψηφίσουν μια στο τόσο για μια Ευρωβουλή μικρών δυνατοτήτων. Αν, όμως, η Ευρωπαϊκή Ενωση ισούται με το διευθυντήριό της, δεν είναι περίεργο που επιχειρείται να επιβληθεί, επίσης σαν αυτονόητη, μια τέταρτη εξίσωση, που θέλει το διευθυντήριο (άρα και την Ε.Ε. συνολικά) ισούμενο με τον παράγοντα που ηγεμονεύει στο εσωτερικό του: τον γερμανικό.
«Μένουμε Ευρώπη», λοιπόν, δεν μπορεί παρά να σημαίνει ότι μένουμε σε ένα τμήμα της Ευρώπης, την Ελλάδα, επιθυμώντας και διεκδικώντας μιαν Ευρώπη με περισσότερη δημοκρατία, πνευματικότητα, ισότητα και αλληλεγγύη από αυτές που επιτρέπουν οι τέσσερις προαναφερθείσες πνιγηρές εξισώσεις· και με πολύ λιγότερα τελεσίγραφα. Δεν διακρίνω, όμως, τέτοιον τόνο στα ομοιόμορφα πλακάτ των πασηθυσιαστών ευρωπαϊστών.
***************