Η τσαντίλα του πιτσιρικά

Ο ΘΕΩΝΑΚΟΣ ΤΣΑΝΤΙΖΕΤΑΙ ΜΕ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΟΥ ΚΑΙ ΑΠΕΙΛΕΙ...
 
Ο μικρός Θέων ζούσε, πριν από δύο χιλιάδες περίπου χρόνια (2ος-3ος αι. ) , με την οικογένειά του στην ελληνιστική πόλη Οξύρρυγχο της Αιγύπτου ( δείτε: Οξύρρυγχος  - Βικιπαίδεια)
και λαχταρούσε να γνωρίσει τις μεγάλες πόλεις . όπου ταξίδευε συχνά ο πατέρας του, προφανώς για εμπορικές δουλειές.
Ανάμεσα στους πάμπολλους παπύρους  που η αρχαιολογική σκαπάνη έφερε στο φως. στα τέλη του 19ου αιώνα ,εκεί όπου άλλοτε βρισκόταν η γενέθλια πόλη του Θεωνάκου, (δείτε :Πάπυροι της Οξυρρύγχου - Βικιπαίδεια) βρέθηκε και ένας πάπυρος που περιείχε την γεμάτη αγανάκτηση επιστολή του μικρού προς τον πατέρα του. Τον κατηγορεί ότι έφυγε στην Αλεξάνδρεια κρυφά χωρίς να τον πάρει μαζί του και τον απειλεί ότι, εφόσον δεν πραγματοποιηθεί η επιθυμία του να πάει κι αυτός στη μεγαλούπολη, θα κόψει κάθε σχέση μαζί του και θα κάνει ...απεργία πείνας και δίψας.
Το συγκινητικό κείμενο που αναρτούμε είναι μνημείο ύφους και ήθους μιας εποχής άγνωστης για τους περισσότερους Έλληνες, που ανατράφηκαν με τα εγκώμια  της κλασικής αρχαιότητας, και δε γνωρίζουν πόσο εξαπλωμένος ήταν ο ελληνισμός στα χρόνια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτό φαίνεται και από την κυριαρχία της ελληνικής γλώσσας χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από την κοιτίδα της. Το κείμενο της επιστολής είναι γραμμένο στη λεγόμενη  Κοινή , ένα  γλωσσικό ιδίωμα που είχε απομακρυνθεί φωνητικά από την αττική του 5ου και 4ου αιώνα  , προετοιμάζοντας το έδαφος για τη σημερινή νεοελληνική.
 


 
 Θέων Θέωνι τω πατρί χαίρειν.

Καλώς εποίησες• ουκ απένηχές με μετ’ εσού εις πόλιν.
ή ου θέλις απενεκκείν μετ’ εσού  εις Αλεξανδρίαν, ου μη γράψω σε
επιστολήν ούτε λαλώ σε ούτε υιγένω σε είτα.
Αν δε έλθης εις Αλεξανδρίαν, ου  μη λάβω χείραν παρά σου ούτε πάλι χαίρω
σε λυπόν. Αμ μη θέλης απενέκαι με, ταύτα γείνετε.
Και η μήτηρ μου είπε Αρχελάω, ότι αναστατοί με• άρρον αυτόν.
Καλώς δε εποίησες• δώρα μοι έπεμψες μεγάλα, αράκια. Πεπλάνηκαν ημάς εκεί
τη ημέρα ιβ’, ότι έπλευσες. Λυπόν πέμψον είς με, παρακαλώ σε. 
Αμ μη πέμψης, ου μη φάγω, ου μη πείνω. Ταύτα.
Ερώσθε σε εύχομαι.
Τύβι ιη’
 
(στην πίσω πλευρά του παπύρου είναι γραμμένη η εξής εντολή: )
Απόδος Θέωνι από Θεωνάτος υιώ
* 


Ο Θέων στέλνει τα χαιρετίσματά του στον πατέρα του  Θέωνα

  Ωραία τα κατάφερες! Δεν με πήρες μαζί σου στην πόλη.
Αν δε θέλεις να με πάρεις μαζί σου στην Αλεξάνδρεια,
 δεν θα σου ξαναγράψω ούτε θα σου ξαναμιλήσω
 ούτε θα ξανακούσεις τις ευχές μου  για την υγεία σου. 
Αν πας στην Αλεξάνδρεια, δεν θα σε πιάσω ξανά απ΄το χέρι 
ούτε θα σε χαιρετήσω. 
Αυτά είναι σίγουρα , αν δεν με πάρεις μαζί σου.   Η μαμά είπε στον Αρχέλαο:  «Θα με μουρλάνει  αυτό το παιδί, πάρ’ το  από εδώ».
 Καλά τα κατάφερες! Ωραία  δώρα τα μπιζέλια που μου έστειλες. Μας απέκρυψαν εκείνη τη μέρα, στις 12 του μήνα , ότι απέπλευσες. Λοιπόν, στείλε μου γράμμα, σε παρακαλώ. Αν δεν το κάνεις, δεν ξαναβάζω στο στόμα μου φαγητό ούτε  νερό. Εύχομαι να υγιαίνεις..
  18 του μήνα Τύβι (= 17 Ιανουαρίου)

 (στην πίσω πλευρά του παπύρου είναι γραμμένη η εξής εντολή: )
Να δοθεί στον Θέωνα από τον γιο του τον Θεωνάκο .

Μετάφραση: Gerontakos 
********************************************
 

Παρατηρήσεις στο αρχαίο κείμενο από τον φίλο Βασίλη Μηλίτση:

1.       Ήδη έχει συμπέσει στην προφορά το ει με τι ι (ιωτακισμός)

2.       Το υ και το οι προφέρονται αμφότερα [ü]

3.       Ήδη έχει προστεθεί το ε στην αντωνυμία συ (μετ’ εσού αντί μετά σου)

4.       Διατηρείται όμως η ευκτική του πλαγίου λόγου (ότι αναστατοί με)

5.       Αφομοίωση τελικού φθόγγου λέξης με τον αρχικό άλλης (Αμ μη) πρβλ τον πατέρα (tombatera)

6.       Διατηρείται η υποτακτική (πέμψης) με πιθανή προφορά του η ως ε κλειστό [e]

7.       Ήδη έχει χαθεί η προφορά των διπλών συμφώνων Ερώσθε αντί Ερρώσθε.

Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι η κοινή έχει ήδη προάγγελος της δημοτικής και αν δεν υπήρχε ο αττικισμός, ο οποίος μας κληροδότησε την καθαρεύουσα, η γλώσσα μας θα είχε εξελιχθεί διαφορετικά.