ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗΣ: ΜΕ ΔΥΝΑΜΗ ΑΠΟ ΤΗ ΣΟΥΗΔΙΑ
«Είμαστε άνθρωποι χωρίς σκιά»
«Η συγγραφή έχει γίνει μαρτύριο για μένα», λέει ο Έλληνας συγγραφέας της σουηδικής γλώσσας Θοδωρής Καλλιφατίδης. «Δεν ησυχάζω ποτέ. Μόλις τελειώσω ένα βιβλίο πρέπει να αρχίσω το επόμενο»
«Ζούμε λες και ο κόσμος ξεκίνησε χθες», λέει ο Θοδωρής Καλλιφατίδης για τον οποίο η διπλή συγγραφική γλώσσα (σουηδικά και ελληνικά) εκτός από πλούτος είναι και κίνδυνος
«Είναι διαφορετική η κάθε γλώσσα», λέει ο Θοδωρής Καλλιφατίδης. «Βλέπω τις διαφορές στα κείμενα. Για να γράψω σαν Έλληνας αλλάζω το σχήμα των αναφορών. Αλλάζει επίσης το χιούμορ. Αλλά και οι καταστάσεις περιγράφονται διαφορετικά. Το πώς ερωτεύεται ο άνθρωπος εκφράζεται με κάποιους τρόπους σε μία γλώσσα και με κάποιους άλλους τρόπους σε άλλη γλώσσα. Γράφοντας σε δύο διαφορετικές γλώσσες βλέπεις πόσο εξαρτημένος είσαι από τη γλώσσα που γράφεις», λέει. Ο συγγραφέας της «Τιμάνδρας» και πολλών ακόμη μυθιστορημάτων, ποιητικών συλλογών, ταξιδιωτικών δοκιμίων, θεατρικών έργων θα κλείσει του χρόνου τα εβδομήντα. Από την Ελλάδα έφυγε στις αρχές της δεκαετίας του ΄60, με τον πόθο της συγγραφής από την αρχή γραμμένο στο DΝΑ του. Τα βιβλία του από την αρχή τα έγραψε στα σουηδικά, έγινε ένας από τους γνωστότερους συγγραφείς της σουηδικής γλώσσας και πολύ αργότερα άρχισε να επιχειρεί ο ίδιος τη μεταγραφή τους στα ελληνικά.
Θα μιλήσει για αυτή του τη γλωσσική περιπέτεια αύριο βράδυ, στο Μegaron Ρlus, μαζί με τους Βασίλη Αλεξάκη, Άρη Φιορέτο, Πάνο Καρνέζη, Περικλή Μονιούδη. Ήδη όμως λέει στα «ΝΕΑ» ότι «αυτή η προσπάθεια να γράψεις σε δύο διαφορετικές γλώσσες μπορεί να σε πλουτίσει αλλά και να σε κάνει σκλάβο».
Και εξηγείται: «Στα σουηδικά ο ήλιος είναι θηλυκός, η θάλασσα αρσενική, το φεγγάρι αρσενικό. Αυτό δεν μπορεί να είναι χωρίς συνέπειες στο γράψιμο. Επηρεάζει τις μεταφορές. Είναι ένας άλλος κόσμος. Η έννοια της μοναξιάς, λ.χ. στα ελληνικά έχει αρνητικό φορτίο. Είσαι μόνος επειδή οι άλλοι δεν σε θέλουν. Στα σουηδικά είσαι μόνος επειδή εσύ δεν θες τους άλλους. Μια σουηδική παροιμία λέει: “όταν είσαι μόνος είσαι δυνατός”. Άρα δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τη γλώσσα αποκλειστικά σαν σύστημα αποτύπωσης εννοιών. Η γλώσσα είναι παράδοση, κουλτούρα, παροιμίες. Με αυτά δουλεύεις σαν συγγραφέας. Όχι μόνο με τις λέξεις. Και αυτό μπορεί και να σε κάνει να μην μπορείς να γράψεις. Αντί να είσαι εσύ το σφυρί και η γλώσσα το αμόνι, μπορεί να βρεθείς ανάμεσα στα δύο και να συντριβείς».
Οι πρώτες μεταφράσεις των βιβλίων του στα ελληνικά έγιναν από φίλους. Ήταν καλές μεταφράσεις αλλά «τα βιβλία μεταφράζονταν σαν βιβλία Σουηδού συγγραφέα. Ενώ εγώ ήθελα το βιβλίο που θα προκύψει να είναι βιβλίο Έλληνα.
Κι αυτό μόνο εγώ μπορούσα να το κάνω. Συναισθηματικά, δεν μου αρκούσε η μεταγλώττιση. Το φοβόμουν, βέβαια. Τα χρόνια που λείπω είναι τόσα πολλά που μπαίνει το ερώτημα: “θυμάσαι τη γλώσσα σου κ. Καλλιφατίδη;”. Η απάντηση είναι όχι εντελώς, στα ελληνικά όμως έχω ακόμα ένα αίσθημα ασφάλειας - και λάθος να είναι αυτό που γράφω δεν θα είναι τόσο λάθος όσο το αντίστοιχο στα σουηδικά. Τώρα όμως ξέρω ότι δεν μπορώ να επιλέξω γλώσσα. Και ούτε είναι αναγκαίο. Αλλά αν δεν έκανα εγώ τη μετάφραση, θα ήταν μεν αυτά τα βιβλία μου αλλά δεν θα ήμουν εγώ. Τώρα είμαι εγώ μέσα στα βιβλία μου».
Το τελευταίο του, «Μητέρες και γιοι», βγήκε- πρώτη φορά συμβαίνει αυτό- πρώτα στα ελληνικά και μετά στα σουηδικά. Τώρα γράφει ένα καινούργιο. «Η συγγραφή έχει γίνει μαρτύριο για μένα», λέει. «Δεν ησυχάζω ποτέ. Μόλις τελειώσω ένα βιβλίο μένουν τόσα κενά μέσα μου που πρέπει να αρχίσω το επόμενο. Έφτασα να γράφω ένα βιβλίο το χρόνο. Απαράδεκτο. Αλλά δεν πρόκειται για ανάγκη να βρίσκομαι συνεχώς στα βιβλιοπωλεία. Προσπαθώ συνέχεια, κατά κάποιο τρόπο, να γράψω το καλύτερό μου βιβλίο και δεν τα καταφέρνω. “Πάλι τα έκανες θάλασσα”, λέω στον εαυτό μου. “Παρέλειψες τόσα πράγματα”».
Το καινούργιο του βιβλίο είναι μια ιστορία ερωτική «με όλες τις γνωστές πτυχές του θέματος». Από πίσω όμως εκείνο που αποτελεί το θέμα του είναι η κλασική παιδεία. Το αν έχει νόημα ακόμη ο Αριστοτέλης, ο Οβίδιος, ο Ευριπίδης ή αν δεν χρειάζονται πια. «Ήθελα να υπερασπιστώ την παιδεία. Νιώθω ότι ζούμε όπως τότε που η παιδεία ήταν στα λατινικά. Ελάχιστοι ασχολούνται μαζί της. Και χάνεται μια ζωντανή σχέση με το παρελθόν του ανθρώπου, μια σχέση που δύσκολα ξαναφτιάχνεται. Θεωρώ ότι βρισκόμαστε μπροστά σε μια πολύ αρνητική ρήξη με το παρελθόν. Είμαστε ένας πολιτισμός που βλέπει μόνο μπροστά. Ζούμε λες και ο κόσμος ξεκίνησε χθες. Σαν άνθρωποι χωρίς σκιά. Σαν ο ήλιος να μας χτυπάει κατακέφαλα, μόνο από πάνω. Αυτό θα έχει επιπτώσεις στον τρόπο ζωής και στην τέχνη. Περνάμε σε πολιτισμό επιφάνειας. Αυτό που βλέπεις, αυτό είναι».
ΤΑ ΝΕΑ, 22/10/07
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου