Η Σμύρνη των αρχαίων χρόνων
O Στράβωνας σχολιάζει ότι ανέκαθεν η Σμύρνη αποτελούσε αντικείμενο διεκδίκησης
Από την αρχαιότητα η μικρασιατική πόλη υπήρξε αντικείμενο διεκδίκησης
Η αρχαία Σμύρνη ήταν μια μικρασιατική πόλη, χτισμένη στον μυχό του Ερμαϊκού Κόλπου, ο οποίος εξυπηρετούσε το εμπόριο της κοιλάδας του Έρμου. Ο Έρμος ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της περιοχής μετά τον Μαίανδρο και μνημονεύεται ήδη στην «Ιλιάδα» (Υ 392). Τον αναφέρει ακόμη ο περίφημος χρησμός που ο Κροίσος έλαβε από το μαντείο των Δελφών όταν ρώτησε αν η βασιλεία του θα διαρκούσε πολλά χρόνια. Ας θυμηθούμε τον χρησμό (Ηρόδ. 1.55): Για τον Έρμο ο Ηρόδοτος παραδίδει ότι πηγάζει από το φρυγικό βουνό της Δινδυμήνης Μητέρας, δηλαδή της θεάς Κυβέλης, και εκβάλλει στη θάλασσα κατά τη Φώκαια (1.80). Όντως ο Gediz Nehri, όπως ονομάζεται σήμερα ο Έρμος, είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος ποταμός της δυτικής Τουρκίας· πηγάζει από τα όρη Μουράτ της Κιουτάχειας και εκβάλλει βόρεια της Σμύρνης. Η παλαιά Σμύρνη βρισκόταν στα βορειοανατολικά του κόλπου, κοντά στο σημερινό προάστιο Μπαϊρακλί· ιδρύθηκε από Έλληνες γύρω στο 1000 π.Χ.
Ένας ελληνικός οικισμός των «Σκοτεινών Χρόνων» έχει έρθει στο φως, ο οποίος τον 7o αι. π.Χ. αντικαταστάθηκε από μια όμορφα οχυρωμένη πόλη με καλή ρυμοτομία και με έναν περίπτερο ναό που έμεινε ατελείωτος. Μεγάλη ήταν η λατρεία της θεάς Αθηνάς. Η πόλη ανέπτυξε εμπορικές συναλλαγές με Χίο, Λέσβο, Κόρινθο και Αθήνα, εισάγοντας κρασί και αγγεία.
Οι διεκδικητές
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο (1150 π.Χ.), η Σμύρνη ήταν κτίσμα των Αιολέων, αλλά τους την άρπαξαν οι Ίωνες με τον ακόλουθο τρόπο: κάποτε ξέσπασε μια επανάσταση στην Κολοφώνα και οι νικημένοι διώχτηκαν από την πόλη, βρίσκοντας καταφύγιο στη Σμύρνη.
Κατά τη διάρκεια μιας γιορτής προς τιμήν του Διονύσου, την οποία οι ντόπιοι
τελούσαν έξω από τα τείχη, οι φυγάδες Κολοφώνιοι βρήκαν την ευκαιρία και κατέλαβαν την πόλη. Όταν έσπευσαν σε βοήθεια των αδικημένων συμπατριωτών τους οι Αιολείς της γύρω περιοχής, οι Κολοφώνιοι δεσμεύτηκαν να επιστρέψουν στους Αιολείς τα κινητά τους υπάρχοντα, με τον όρο οι τελευταίοι να εγκαταλείψουν την πόλη.
Σύμφωνα με άλλη εκδοχή, μια Αμαζόνα από την Έφεσο που την έλεγαν Σμύρνα ίδρυσε την ομώνυμη πόλη εγκαθιστώντας Εφεσίους, τους οποίους αργότερα έδιωξαν οι Αιολείς. Οι διωγμένοι κατέφυγαν στην Κολοφώνα, απ’ όπου με τη βοήθεια των Κολοφωνίων ξαναπήραν τη Σμύρνη.
Γι’ αυτό ο ποιητής Μίμνερμος λέει στη «Ναννώ» αναφερόμενος στους Ίωνες της Κολοφώνας: «Με τη θέληση των θεών πήραμε την αιολίδα Σμύρνη».
Και ο Στράβων (14.1.4), που διασώζει τη δεύτερη εκδοχή, σχολιάζει ότι ανέκαθεν η ποθητή Σμύρνη αποτελούσε αντικείμενο διεκδίκησης. Η αιολική Σμύρνη περιτριγυριζόταν από ιωνικές πόλεις (στα βόρεια ήταν η Φώκαια, στα νότια οι Κλαζομενές, Κολοφώνα και Έφεσος). Επειδή δηλαδή βρισκόταν μέσα στην ιωνική σφαίρα δραστηριοτήτων, η παρουσία των Αιολέων ενοχλούσε.
Κατά καιρούς δέχτηκε ισχυρές επιθέσεις από τους βασιλιάδες της Λυδίας. Ο Μίμνερμος έχει υμνήσει στη «Σμυρνηΐδα» του τη γενναία αντίσταση των κατοίκων εναντίον του Γύγη το 660 π.Χ., προκρίνοντας ιδιαίτερα έναν γενναίο Σμυρνιό πολεμιστή (απ. 14): «Κανείς δεν είχε την ορμή και την ατρόμητη ψυχή εκείνου, όπως ακούω από παλαιότερους που τον είδαν να κλονίζει με το δόρυ του τις πυκνές φάλαγγες των καβαλάρηδων Λυδών στην πεδιάδα του Έρμου.
Ούτε έψεξε ποτέ η Αθηνά Παλλάδα το δριμύ μένος του όταν έσπευδε μεταξύ των προμάχων, στην πρώτη γραμμή του φονικού πολέμου, κι ας τον πίεζαν τα πικρά βέλη των εχθρών. Κανείς εχθρός δεν αποδεικνυόταν ανώτερός του όταν εκείνος ορμούσε φωτεινός σαν τις αχτίδες του γρήγορου ήλιου». Το 600 π.Χ. ο Λυδός βασιλιάς Αλυάττης κατάφερε να εκπορθήσει τη Σμύρνη καταστρέφοντάς την ολοσχερώς.
Από τότε και για πολλά χρόνια ο πληθυσμός της κατοικούσε σε κώμες (Στράβ. 14.1.37)· κάποια απ’ αυτές το πρώτο μισό του 4ου αι. π.Χ. αναπτύχθηκε ξανά σε ακμάζουσα πόλη, όπως δείχνουν τα αρχαιολογικά δεδομένα.
«Mα όταν ένας ημίονος γίνει βασιλιάς των Μήδων, τότε, Λυδέ μου αβροπόδαρε, στον Έρμο που το ρέμα του πλήθος χαλίκια παρασέρνει, να φεύγεις τρέχοντας, χωρίς ν’ αντισταθείς κι ούτε να αισθανθείς ντροπή επειδή φάνηκες δειλός».
Η επανίδρυση
Η Σμύρνη επανιδρύθηκε στη σημερινή της τοποθεσία από τον Μέγα Αλέξανδρο ή από
τους διαδόχους του Αντίγονο και Λυσίμαχο. Η παράδοση λέει τα εξής: «Κάποτε ο Αλέξανδρος κυνηγούσε στο όρος Πάγος και κουρασμένος έγειρε να κοιμηθεί κοντά στο ιερό των Νεμέσεων, κάτω από ένα πλατάνι. Στον ύπνο του ήρθαν οι Νεμέσεις και του παρήγγειλαν να χτίσει εκεί μια πόλη, μεταφέροντας τους Σμυρναίους από τον παλαιό τους οικισμό». Οι Σμυρναίοι δέχτηκαν να μετοικήσουν, αφού πρώτα ρώτησαν το μαντείο του Απόλλωνα στη γειτονική Κλάρο, λαμβάνοντας τον ακόλουθο χρησμό: «Τρεις και τέσσερις φορές ευτυχισμένοι θα είναι όσοι εγκατασταθούν στον Πάγο, αντίκρυ από τον ιερό ποταμό Μέλητα» (Παυσ. 7.5.2-2). Οι Σμυρναίοι ισχυρίζονταν ότι ο Όμηρος γεννήθηκε στις όχθες του Μέλητα και ότι κοντά στις πηγές του υπήρχε μια σπηλιά όπου ο ποιητής αποσυρόταν για να συνθέσει τα έπη του.
«Το στολίδι της Ιωνίας»
Κατά τη διάρκεια των ρωμαϊκών χρόνων, η πόλη φημιζόταν για τον πλούτο της, τα ωραία οικοδομήματα, για την αγάπη των κατοίκων προς τις επιστήμες και ιδιαίτερα την Ιατρική. Η Σμύρνη, «το στολίδι της Ιωνίας» σύμφωνα με τον επίσημο τίτλο της, ήταν από τα μεγαλύτερα κέντρα της Δεύτερης Σοφιστικής και έδρα του ρήτορα Αίλιου Αριστείδη· αυτός έπεισε τον αυτοκράτορα Μάρκο Αυρήλιο να αποκαταστήσει την πόλη μετά τους σεισμούς του 178 και 180 μ.Χ. Σύμφωνα με τον Στράβωνα (14.1.37-38), ένα τμήμα της πόλης ήταν χτισμένο στο όρος Πάγος (επρόκειτο για την οχυρωμένη ακρόπολη), αλλά το μεγαλύτερο μέρος της απλωνόταν προς την πεδιάδα και το λιμάνι. Η ρυμοτομία ήταν εξαιρετική, υπήρχαν μεγάλες στοές (ισόγειες ή διώροφες), βιβλιοθήκη και το Ομήρειον, μία τετράγωνη στοά με ναό και άγαλμα του Ομήρου. Παρ’ όλα αυτά, ένα σημαντικό αρχιτεκτονικό σφάλμα ήταν, κατά τον Στράβωνα, η έλλειψη υπονόμων, με αποτέλεσμα η βρομιά να παραμένει στην επιφάνεια των δρόμων· η κατάσταση γινόταν αφόρητη όποτε έβρεχε.
Η Σμύρνη αποτελεί μία από τις Επτά Εκκλησίες της «Αποκάλυψης», στις οποίες ο Ιωάννης γνωστοποίησε το όραμά του (1.10 κ.ε.): «Μέρα Κυριακή γέμισα ολόκληρος από Πνεύμα και άκουσα πίσω μου μια φωνή βροντερή σαν σάλπιγγα, που έλεγε: “Γράψε αυτό που βλέπεις σε βιβλίο και στείλε το στις εφτά εκκλησίες, δηλαδή στην Έφεσο, Σμύρνη, Πέργαμο, Θυάτειρα, Σάρδεις, Φιλαδέλφεια και Λαοδίκεια”. Γύρισα προς τα εκεί να δω ποιος μου μιλούσε· και καθώς γύρισα, είδα εφτά χρυσούς λυχνοστάτες. Ανάμεσα στους εφτά λυχνοστάτες είδα κάποιον που έμοιαζε με τον Υιό του Ανθρώπου...
Στο δεξί του χέρι κρατούσε εφτά αστέρια, κι από το στόμα του εκπορευόταν μια δίκοπη, κοφτερή ρομφαία. Το πρόσωπό του έλαμπε σαν τον απαστράπτοντα ήλιο». Με τη μοίρα της Σμύρνης συνδέεται άρρηκτα ο βράχος που δακρύζει στο κοντινό όρος Σίπυλο. Πρόκειται για έναν φυσικό σχηματισμό που στάζει νερό και θυμίζει γυναίκα. Είναι η μαρμαρωμένη Νιόβη, που θρηνεί τα αδικοχαμένα της παιδιά· «Τ’ άφθονα δάκρυά της βρέχουν αδιάκοπα τον τραχύ βράχο του Σίπυλου, ενώ τα νερά του πολύβουου Έρμου την παραστέκουν στους στεναγμούς της» (Κόιντος Σμυρναίος, 1.294 κ.ε.).
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου