Ο Μυστικός Δείπνος του ντα Βίντσι
Το 1495, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι δημιούργησε ένα από τα πιο σημαντικά έργα στην Ιστορία της Τέχνης που έχει εμπνεύσει άπειρες εκδοχέςΚείμενο:Γιολάντα Γραμματικάκη
Το θέμα του Μυστικού Δείπνου ήταν συχνό στην
εκκλησιαστική απεικόνιση από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια (συναντάται ήδη
στις ρωμαϊκές κατακόμβες) λόγω της διπλής του σημασίας: είναι η
ανακοίνωση του Ιησού προς τους μαθητές του ότι κάποιος ανάμεσα τους θα
τον προδώσει αλλά και η εγκαθίδρυση του μυστηρίου της Θείας Κοινωνίας.
Από το 1495 έως το 1498, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι φτιάχνει την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου στους τοίχους της μονής Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο κατά παραγγελία του δούκα Λουντοβίκο ιλ ΜόροLudovico Sforza. Aποφασίζει να δοκιμάσει μια νέα τεχνική: αντί να δουλέψει την τοιχογραφία του σε υγρό τοίχο όπως απαιτεί το fresco, ζωγραφίζει με τέμπερα σε στεγνό τοίχο καθώς δεν θέλει να βιαστεί να τελειώσει πριν καν στεγνώσει η μπογιά και συγχρόνως θέλει να πετύχει μια λάμψη που δεν μπορεί να του δώσει η νωπογραφία. Όμως το πείραμα αποτυγχάνει και το έργο σε μερικές δεκαετίες αρχίζει να καταστρέφεται, ενώ μια πόρτα που ανοίχτηκε στη μονή το 1652 έφαγε τελείως τα πόδια του Ιησού. Το πέρασμα των χρόνων, οι σεισμοί και οι βομβαρδισμοί του Β’ΠΠ απαίτησαν να ξεκινήσει το 1980 μια 19χρονη αναπαλαίωση, που επανέφερε το διαστάσεων 4,4 Χ 8,8 μ. έργο σε καλή κατάσταση, αλλά με ελάχιστες πια πινελιές από το χέρι του ντα Βίντσι.
Ο ζωγράφος απαθανατίζει τη στιγμή που ο Ιησούς ανακοινώνει ότι ένας από τους μαθητές θα τον προδώσει. Η αγωνία και αναστάτωσή τους είναι φανερή. Πιστεύεται ότι ο ντα Βίντσι ζωγράφισε όλους τους μαθητές βασισμένος με υπαρκτά πρόσωπα. Για τον Ιούδα έψαξε πολύ στις φυλακές του Μιλάνου ώστε να βρει την τέλεια μορφή κακοποιού.
Προκειμένου να πετύχει την τέλεια προοπτική, κάρφωσε στον τοίχο ένα καρφί και τράβηξε από εκεί σκοινιά ακτινωτά στις θέσεις των μαθητών. Από το παράθυρο στο βάθος φαίνεται η θέα του ουρανού και της εξοχής.
Το έργο βρίθει κρυμμένων συμβολισμών: το χυμένο αλάτι που έχει σπρώξει ο Ιούδας με τον αγκώνα του μπορεί να σημαίνει κακοτυχία, απώλεια ή την προδοσία του Ιησού που είναι το Αλάτι της Γης. Και γιατί είναι ο μόνος με άδειο πιάτο; Προβληματισμός υπάρχει και για το τι ψάρι σερβίρεταιLeonardo Da Vinci's 'The Last Supper' reveals more secrets | EurekAlert! στο Δείπνο: αν είναι χέλι, η ιταλική λέξη aringa είναι κοντά στην arringa, που σημαίνει κατήχηση και υπεράσπιση, και κατ’ επέκταση πίστη στον Ιησού. Αν είναι ρέγκα, η λέξη renga στη βόρεια Ιταλία, κατά κάποιους ερευνητές, σημαίνει αυτόν που απαρνιέται την πίστη, όπως ο Πέτρος απαρνήθηκε τον Ιησού.
Στα αριστερά του Ιησού, ο Θωμάς σηκώνει το δάχτυλό του στον αέρα. Είναι πιθανό ο ντα Βίντσι να το τονίζει επειδή αργότερα ο Θωμάς δεν πίστεψε τα νέα για την Ανάσταση και ήθελε να ψηλαφίσει «με τα ίδια του τα χέρια» τις πληγές στο σώμα του Ιησού.
Στα δεξιά του Ιησού κάθεται ο Ιωάννης. Λόγω του ευγενικού παρουσιαστικού και των μακριών μαλλιών του, πολλοί ιστορικοί τέχνης (και ο Νταν Μπράουν στον Κώδικα ντα Βίντσι) υποστηρίζουν ότι είναι η συγκεκαλυμμένη εικόνα της Μαρίας Μαγδαληνής.
Στο σύνολό του, ο Μυστικός Δείπνος είναι μια σύνθεση γεμάτη δραματουργία, κίνηση και θεατρικότητα. Η προδοσία, ο φόβος, και η βεβαιότητα του θανάτου είναι διάχυτα, σαν να βλέπουμε ταινία στο σινεμά. Είναι σταθμός στην ιστορία της τέχνης και ένα έργο πάνω στο οποίο βασίστηκαν πολλοί καλλιτέχνες για να εκφράσουν δικές τους ιδέες.
Στα μισά της ζωής του, ο Σαλβαντόρ Νταλί έχει πλέον αφήσει πίσω του τον σουρεαλισμό και επικεντρώνεται στον υπαρξισμό. Η στροφή του στην Καθολική Εκκλησία είναι εμφανής από το 1946, όταν ζωγραφίζει τον Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου. Το 1955 ολοκληρώνει το μνημειώδες The Sacrament of the Last SupperΣτο dalipaintings.com.
Eίναι περισσότερο μια απεικόνιση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας παρά του ιστορικού γεγονότος του ίδιου του Δείπνου. Ο Νταλί παρουσιάζει τον Ιησού σαν μια σχεδόν άυλη μορφή, πνευματική, σε αντίθεση με τους μαθητές που έχουν ξεκάθαρη φυσική υπόσταση. Δεν δείχνουν τα πρόσωπά τους καθώς τα κεφάλια τους είναι σε υπόκλιση, όχι προς τον Ιησού, αλλά προς το μυστήριο της Κοινωνίας. Ο Ιησούς έχει μπροστά του μόνο ένα καρβέλι μοιρασμένο στα δύο και ένα ποτήρι κρασί. Από πάνω του υπάρχει μια ακέφαλη φιγούρα ακριβώς ίδια με αυτόν, ο Θεός Πατέρας –ο Νταλί απεικονίζει την παρουσία του Ιησού και του Θεού κάθε φορά που τελείται το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Από το 1956, ο πίνακας εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον και –εκτοπίζοντας το Κορίτσι με Ποτιστήρι του Ρενουάρ– αποτελεί το πιο σημαντικό έργο της συλλογής της, παρά την οξεία κριτική που έχει δεχτεί για την υποτιθέμενη μετριότητα του, αλλά και για τη μορφή του Ιησού, που απεικονίζεται νέος και ωραίος, σαν αθλητής του μπέιζμπολ, ενώ κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα χαρακτηριστικά του είναι εκείνα της Γκαλά.
Το 1984, ο Αλέξανδρος Ιόλας από την γκαλερί του στο Μιλάνο, προτείνει στον Άντι Γουόρχολ να κάνει ένα έργο με θέμα τον Μυστικό Δείπνο του ντα Βίντσι. Ο Γουόρχολ ενθουσιάζεται. Ήδη από το Campbell’s Soup CansΗ συναρπαστική ιστορία πίσω από τα Campbell’s Soup Cans | inside story έχει θέσει το καίριο ερώτημα, τι είναι αυθεντικό και τι όχι στην τέχνη; Το 1986, φτιάχνει το Sixty Last SuppersThe Last Supper | Museo del Novecento χρησιμοποιώντας όχι το ίδιο το έργο του ντα Βίντσι, αλλά μια εικόνα του από μια εγκυκλοπαίδεια τέχνης του 1913.
Εξήντα πανομοιότυπα αντίγραφα βρίσκονται σε τέλεια οριζόντια και κάθετη στοίχιση δημιουργώντας ένα τεράστιο έργο 11 X 4 μ. Οι ασπρόμαυρες εικόνες έχουν μια μαλακή λάμψη σαν την οθόνη της τηλεόρασης. Η σύνδεση μεταξύ θρησκείας και καταναλωτισμού είναι προφανής. Η επανάληψη του προσώπου του Χριστού τον κάνει σούπερσταρ.
Από την ίδια εικόνα ο Γουόρχολ έφτιαξε 100 εκδοχές του έργου του ντα Βίντσι.
Ο Γουόρχολ αποκαλύπτει την πίστη του, έως τότε άγνωστη όχι μόνο στους θαυμαστές, αλλά και τους φίλους του. Η εικόνα του Μυστικού Δείπνου τού θυμίζει τη Βίβλο της μητέρας του ενώ το θέμα αποτελεί αποδοχή της θνητότητας του: είναι η τελική σκηνή της κοινωνίας και της συγχώρεσης. Λίγο μετά την περάτωση του έργου, ο Γουόρχολ πεθαίνει. Ο Μυστικός Δείπνος, το τελευταίο γεύμα του Χριστού, αποτελεί την τελευταία λέξη του.
To 1997, o Βραζιλιάνος Βικ Μουνίζvikmuniz.net αντιγράφει τον Γουόρχολ που αντιγράφει τον ντα Βίντσι και φτιάχνει τον Μυστικό Δείπνο από σοκολατένιο σιρόπι. Το έργο στη συνέχεια πιθανότητα φαγώνεται. Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί υλικά εφήμερα, όπως τρόφιμα, σκόνη, απορρίμματα, παιχνίδια, χώμα και αέρα. Τα έργα δημιουργούνται μόνο για να φωτογραφηθούν και μετά καταστρέφονται καθώς το τέλος τους είναι αναπόσπαστο κομμάτι τους.
Το 2001, ο Κινέζος Ζενγκ ΦανζίZeng Fanzhi φτιάχνει τη δική του εκδοχήZeng Fanzhi, The Last Supper | Sotheby’s, ένα μανιφέστο ενάντια στο κομουνιστικό καθεστώς της πατρίδας του και τον ψυχολογικό αντίκτυπο που είχαν οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στους πολίτες.
Το έργο, μέρος της σειράς «ΜάσκεςThe man behind China's million-dollar masks cares about art, not auctions | CNN», επικεντρώνεται στις έννοιες της ατομικότητας και της εξαπάτησης στη μοντέρνα Κίνα. Στη θέση των θρησκευτικών μορφών, ο Φανζί τοποθετεί 12 μασκοφόρους που τρώνε καρπούζι. Όλοι φορούν τα κόκκινα μαντίλια της νεολαίαςYoung Pioneers of China του κομουνιστικού κόμματος, εκτός από τον νεαρό καπιταλιστή «Ιούδα» που φοράει κίτρινη γραβάτα που συμβολίζει το χρήμα, καθώς από τη δεκαετία του 1990 η χώρα απομακρύνθηκε από τα συλλογικά κομουνιστικά ιδεώδη προς τον εξατομικευμένο πλούτο του ενός. Το 2013 το έργο πουλήθηκε σε δημοπρασία του Sotheby’s στο Χονγκ Κονγκ για 23,3 εκατ. δολάρια, ποσό ρεκόρ για τη σύγχρονη ασιατική τέχνη.
Στην θέση του Ιησού βρίσκεται μια Αβορίγινη, οι υπόλοιπες είναι των διαφόρων εθνικοτήτων που συναντά κανείς στην Αυστραλία. Η μοναδική λευκή βρίσκεται στη θέση του Ιούδα, τρώει μπέργκερ, πίνει Coca-Cola και κρατάει ένα πουγκί παραδοσιακής αβορίγινης τέχνης, όπως στην εικόνα του ντα Βίντσι ο Ιούδας κρατάει ένα πουγκί με τα χρήματα της προδοσίας. Το 1988, χρονιά που δημιουργήθηκε το έργο, οι Αυστραλοί γιόρτασαν τα 200 χρόνια από την άφιξη των πρώτων Βρετανών αποικιοκρατών στο νησί.
O Μυστικός Δείπνος του ντα Βίντσι έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον στην ποπ κουλτούρα, κυρίως από τον «Νονό της street art», Ρον ΊνγκλιςΤο σάιτ του. Εδώ βάζει στη θέση του Ιησού τον Μίκυ Μάους, ενώ οι συνδαιτυμόνες μοιράζονται σε δύο ομάδες, αριστερά οι ήρωες της Disney, δεξιά της Warner Bros. Εκείνος που κρατά το πουγκί με τα δηνάρια είναι ο εκπρόσωπος της Disney.
Ο εικονογράφος Τζέιμς Σιούαρτjameslseward.com φτιάχνει έναν Μυστικό Δείπνο γεμάτο αστέρες της ροκ, από τον Μπομπ Ντίλαν (Ιησούς) και τον Tζέρι Γκαρσία, μέχρι τον Τζον Λένον (πολύ πιθανά στο ρόλο του Ιούδα), τον Μπομπ Μάρλεϊ, τον Τζίμι Χέντριξ, τον Μικ Τζάγκερ.
Το 1985 ο καλλιτέχνης Nέιτ Τζόρτζιοnategiorgio.com συμφωνεί με τον Μάικλ Τζάκσον να φτιάξει 50 έργα με θέμα τον ποπ σταρ. Αυτή η εκδοχή του Μυστικού Δείπνου βάζει τον Τζάκσον στη θέση του Ιησού, ενώ στη θέση των μαθητών είναι ο Λίνκολν, ο JFK, ο Έντισον, ο Αϊνστάιν, ο Ντίσνεϊ, ο Τσάπλιν, ο Πρίσλεϊ και ο Tσακ Μπέρι. Το έργο ήταν κρεμασμένο πάνω από το κρεβάτι του Τζάκσον στη Neverland.
Κάποτε, όχι και τόσο παλιά, σε έναν γαλαξία όχι και τόσο μακριά από τον δικό μας, ο καλλιτέχνης Έρικ Ντεσάμ στήνει για το περιοδικό Giant τους πρωταγωνιστές των Star Wars γύρω από το τραπέζι του Μυστικού Δείπνου.
Πριν λίγα χρόνια, o Guardian έκανε αφιέρωμα στους Βρετανούς σεφ με αστέρια Michelin. Η εικονογράφηση βάζει τον Γκόρντον Ράμσεϊ στη θέση του Ιησού, ενώ ο φωτογράφος συλλαμβάνει το ιπτάμενο μπρι την ώρα που βρίσκεται ακριβώς επάνω από το κεφάλι του διάσημου σεφ, ως φωτοστέφανο. (Παρεμπιπτόντως, από το 2014 έως το 2016 ο Guardian ζητούσε από σεφ από όλον τον κόσμο να ετοιμάσουν το δικό τους τελευταίο δείπνο. Η συλλογήMy Last Supper | The Guardian είναι εντυπωσιακή).
Το 1970, στο σατιρικό M.A.S.H. του Ρόμπερτ Άλτμαν για τον πόλεμο του Βιετνάμ, το καστ μαζεύεται γύρω από το τραπέζι του πιο αιρετικού δείπνου προκειμένου να αποχαιρετήσει τον Βαλντόφσκι που έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει απογοητευμένος από την ερωτική του επίδοση με μια νοσοκόμα. Ο Χόκαϊ τον βεβαιώνει ότι ο καλύτερος τρόπος είναι το μαύρο χάπι, το οποίο και ο γιατρός καταπίνει στο δείπνο. Έχουμε αίσιο τέλος καθώς το χάπι είναι ένα κοινό ηρεμιστικό, ενώ η άφιξη μιας καινούριας νοσοκόμας ανεβάζει ξανά το πεσμένο ερωτικό ηθικό του.
Το επεισόδιο Thank God It's Doomsday από την 16η σεζόν των Simpsons κατακλύζεται από θρησκευτικές –κυρίως βλάσφημες– αναφορές. Στο τέλος, η τάξη επανέρχεται στο Σπρίνγκφιλντ και στου Moe’s επικρατεί η γνωστή ρουτίνα.
Το επεισόδιο Margaritaville της 13ης σεζόν του South Park σατιρίζει τη συνεχιζόμενη παγκόσμια κρίση παρουσιάζοντας τον καπιταλισμό ως θρησκεία και τον Κάιλ Σωτήρα της.
Οι Sopranos του Ντέιβιντ Τσέις δεν άλλαξαν απλώς για πάντα την τηλεόραση, αλλά και τις διαφημιστικές καμπάνιες για τις σειρές του 21ου αιώνα. Η θρυλική Άνι Λίμποβιτς φωτογραφίζει τη διαβόητη οικογένεια λίγο πριν την έναρξη της δεύτερης σεζόν. Στο κέντρο του τραπεζιού κάθεται ο Τόνι, δεξιά του η πραγματική του οικογένεια και αριστερά του η «Οικογένεια».
Μια ευφυής εκδοχή του Μυστικού Δείπνου προέρχεται από την καμπάνια του House M.D. Το καστ βρίσκεται γύρω από ένα χειρουργικό τραπέζι και ο Δρ Χάουζ φορά τα γάντια του. Στη θέση του Ιούδα βρίσκεται ο Τσέις, τον οποίο ο Χάουζ απολύει στον τρίτο κύκλο. Στα δεξιά διακρίνονται τρεις μάλλον αδιάφοροι νοσηλευτές, ενώ οι τρεις νοσηλευτές στα αριστερά κάτι να σκαρώνουν, απεικονίζοντας το γενικότερο κλίμα της σειράς.
Οι παραγωγοί του Lost δημιούργησαν το Lost Supper για την προώθηση του έκτου κύκλου. Αντί για τραπέζι, έχουμε το φτερό ενός αεροπλάνου. Ο Τζον Λοκ κάθεται στο κέντρο, ο Τζακ γίνεται άπιστος Θωμάς, Ιούδας ο Σαΐντ και η Κέιτ παίρνει τη θέση του Ιωάννη (ή της Μαρίας της Μαγδαληνής αν δεχτούμε τη θεωρία του Νταν Μπράουν). Τα τρόφιμα φέρουν την επωνυμία Dharma Initiative, ενώ στο φόντο βλέπουμε το λογότυπο της Swan. Η αφίσα βγήκε σε τρεις διαφορετικές εκδοχές και η φαντασία των φαν οργίασε: Γιατί βρίσκεται η Ιλάνα στην άκρη του τραπεζιού; Είναι ο Λόκε ο Ιησούς; Γιατί Ιούδας ο Σαΐντ; Δυστυχώς, δεν πήραν ποτέ καμία αξιοπρεπή απάντηση.
Η διαφημιστική καμπάνια της τέταρτης σεζόν του Battleship Galactica ήταν γεμάτη κρυμμένα στοιχεία στοιχεία για το τι θα βλέπαμε στον τελευταίο κύκλο. Στις δύο άκρες του τραπεζιού κάθονται ο κυβερνήτης Άνταμα και η πρόεδρος Ρόσλιν, συμβολίζοντας ότι το καθήκον να τους κρατά μακριά, όμως κοιτιούνται στα μάτια λόγω έρωτα. Εκείνη καίει κάτι, θα μάθουμε τι στο τέλος. Η άδεια θέση με το δισκοπότηρο προμηνύει την αποκάλυψη του τελευταίου Σάιλον.
Οι εκδοχές του Μυστικού Δείπνου είναι ατελείωτες 55 Pop Culture Parodies Of "The Last Supper" | Buzzfeed . Το έργο έχει αντιγραφεί σε δημιουργίεςThe Last Supper, in Ten Unusual Mediums | The Jesus Question από αλάτι, καρούλια κλωστής, ψωμί του τοστ, λαχανικά. Υπάρχει η εκδοχή
του Game of Thrones,
της Φρίνκα Κάλο,
των τροφίμων,
του Χόλιγουντ.
Και όλα αυτά δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να ενισχύουν τη μεγαλοφυΐα του πολυμαθούς Αναγεννησιακού καλλιτέχνη και επιστήμονα που το πρωτοεμπνεύστηκε.
Από το 1495 έως το 1498, ο Λεονάρντο ντα Βίντσι φτιάχνει την αναπαράσταση του Μυστικού Δείπνου στους τοίχους της μονής Santa Maria delle Grazie στο Μιλάνο κατά παραγγελία του δούκα Λουντοβίκο ιλ ΜόροLudovico Sforza. Aποφασίζει να δοκιμάσει μια νέα τεχνική: αντί να δουλέψει την τοιχογραφία του σε υγρό τοίχο όπως απαιτεί το fresco, ζωγραφίζει με τέμπερα σε στεγνό τοίχο καθώς δεν θέλει να βιαστεί να τελειώσει πριν καν στεγνώσει η μπογιά και συγχρόνως θέλει να πετύχει μια λάμψη που δεν μπορεί να του δώσει η νωπογραφία. Όμως το πείραμα αποτυγχάνει και το έργο σε μερικές δεκαετίες αρχίζει να καταστρέφεται, ενώ μια πόρτα που ανοίχτηκε στη μονή το 1652 έφαγε τελείως τα πόδια του Ιησού. Το πέρασμα των χρόνων, οι σεισμοί και οι βομβαρδισμοί του Β’ΠΠ απαίτησαν να ξεκινήσει το 1980 μια 19χρονη αναπαλαίωση, που επανέφερε το διαστάσεων 4,4 Χ 8,8 μ. έργο σε καλή κατάσταση, αλλά με ελάχιστες πια πινελιές από το χέρι του ντα Βίντσι.
Ο ζωγράφος απαθανατίζει τη στιγμή που ο Ιησούς ανακοινώνει ότι ένας από τους μαθητές θα τον προδώσει. Η αγωνία και αναστάτωσή τους είναι φανερή. Πιστεύεται ότι ο ντα Βίντσι ζωγράφισε όλους τους μαθητές βασισμένος με υπαρκτά πρόσωπα. Για τον Ιούδα έψαξε πολύ στις φυλακές του Μιλάνου ώστε να βρει την τέλεια μορφή κακοποιού.
Προκειμένου να πετύχει την τέλεια προοπτική, κάρφωσε στον τοίχο ένα καρφί και τράβηξε από εκεί σκοινιά ακτινωτά στις θέσεις των μαθητών. Από το παράθυρο στο βάθος φαίνεται η θέα του ουρανού και της εξοχής.
Το έργο βρίθει κρυμμένων συμβολισμών: το χυμένο αλάτι που έχει σπρώξει ο Ιούδας με τον αγκώνα του μπορεί να σημαίνει κακοτυχία, απώλεια ή την προδοσία του Ιησού που είναι το Αλάτι της Γης. Και γιατί είναι ο μόνος με άδειο πιάτο; Προβληματισμός υπάρχει και για το τι ψάρι σερβίρεταιLeonardo Da Vinci's 'The Last Supper' reveals more secrets | EurekAlert! στο Δείπνο: αν είναι χέλι, η ιταλική λέξη aringa είναι κοντά στην arringa, που σημαίνει κατήχηση και υπεράσπιση, και κατ’ επέκταση πίστη στον Ιησού. Αν είναι ρέγκα, η λέξη renga στη βόρεια Ιταλία, κατά κάποιους ερευνητές, σημαίνει αυτόν που απαρνιέται την πίστη, όπως ο Πέτρος απαρνήθηκε τον Ιησού.
Στα αριστερά του Ιησού, ο Θωμάς σηκώνει το δάχτυλό του στον αέρα. Είναι πιθανό ο ντα Βίντσι να το τονίζει επειδή αργότερα ο Θωμάς δεν πίστεψε τα νέα για την Ανάσταση και ήθελε να ψηλαφίσει «με τα ίδια του τα χέρια» τις πληγές στο σώμα του Ιησού.
Στα δεξιά του Ιησού κάθεται ο Ιωάννης. Λόγω του ευγενικού παρουσιαστικού και των μακριών μαλλιών του, πολλοί ιστορικοί τέχνης (και ο Νταν Μπράουν στον Κώδικα ντα Βίντσι) υποστηρίζουν ότι είναι η συγκεκαλυμμένη εικόνα της Μαρίας Μαγδαληνής.
Στο σύνολό του, ο Μυστικός Δείπνος είναι μια σύνθεση γεμάτη δραματουργία, κίνηση και θεατρικότητα. Η προδοσία, ο φόβος, και η βεβαιότητα του θανάτου είναι διάχυτα, σαν να βλέπουμε ταινία στο σινεμά. Είναι σταθμός στην ιστορία της τέχνης και ένα έργο πάνω στο οποίο βασίστηκαν πολλοί καλλιτέχνες για να εκφράσουν δικές τους ιδέες.
Στα μισά της ζωής του, ο Σαλβαντόρ Νταλί έχει πλέον αφήσει πίσω του τον σουρεαλισμό και επικεντρώνεται στον υπαρξισμό. Η στροφή του στην Καθολική Εκκλησία είναι εμφανής από το 1946, όταν ζωγραφίζει τον Πειρασμό του Αγίου Αντωνίου. Το 1955 ολοκληρώνει το μνημειώδες The Sacrament of the Last SupperΣτο dalipaintings.com.
Eίναι περισσότερο μια απεικόνιση του Μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας παρά του ιστορικού γεγονότος του ίδιου του Δείπνου. Ο Νταλί παρουσιάζει τον Ιησού σαν μια σχεδόν άυλη μορφή, πνευματική, σε αντίθεση με τους μαθητές που έχουν ξεκάθαρη φυσική υπόσταση. Δεν δείχνουν τα πρόσωπά τους καθώς τα κεφάλια τους είναι σε υπόκλιση, όχι προς τον Ιησού, αλλά προς το μυστήριο της Κοινωνίας. Ο Ιησούς έχει μπροστά του μόνο ένα καρβέλι μοιρασμένο στα δύο και ένα ποτήρι κρασί. Από πάνω του υπάρχει μια ακέφαλη φιγούρα ακριβώς ίδια με αυτόν, ο Θεός Πατέρας –ο Νταλί απεικονίζει την παρουσία του Ιησού και του Θεού κάθε φορά που τελείται το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας.
Από το 1956, ο πίνακας εκτίθεται στην Εθνική Πινακοθήκη της Ουάσιγκτον και –εκτοπίζοντας το Κορίτσι με Ποτιστήρι του Ρενουάρ– αποτελεί το πιο σημαντικό έργο της συλλογής της, παρά την οξεία κριτική που έχει δεχτεί για την υποτιθέμενη μετριότητα του, αλλά και για τη μορφή του Ιησού, που απεικονίζεται νέος και ωραίος, σαν αθλητής του μπέιζμπολ, ενώ κάποιοι ισχυρίζονται ότι τα χαρακτηριστικά του είναι εκείνα της Γκαλά.
Το 1984, ο Αλέξανδρος Ιόλας από την γκαλερί του στο Μιλάνο, προτείνει στον Άντι Γουόρχολ να κάνει ένα έργο με θέμα τον Μυστικό Δείπνο του ντα Βίντσι. Ο Γουόρχολ ενθουσιάζεται. Ήδη από το Campbell’s Soup CansΗ συναρπαστική ιστορία πίσω από τα Campbell’s Soup Cans | inside story έχει θέσει το καίριο ερώτημα, τι είναι αυθεντικό και τι όχι στην τέχνη; Το 1986, φτιάχνει το Sixty Last SuppersThe Last Supper | Museo del Novecento χρησιμοποιώντας όχι το ίδιο το έργο του ντα Βίντσι, αλλά μια εικόνα του από μια εγκυκλοπαίδεια τέχνης του 1913.
Εξήντα πανομοιότυπα αντίγραφα βρίσκονται σε τέλεια οριζόντια και κάθετη στοίχιση δημιουργώντας ένα τεράστιο έργο 11 X 4 μ. Οι ασπρόμαυρες εικόνες έχουν μια μαλακή λάμψη σαν την οθόνη της τηλεόρασης. Η σύνδεση μεταξύ θρησκείας και καταναλωτισμού είναι προφανής. Η επανάληψη του προσώπου του Χριστού τον κάνει σούπερσταρ.
Από την ίδια εικόνα ο Γουόρχολ έφτιαξε 100 εκδοχές του έργου του ντα Βίντσι.
Ο Γουόρχολ αποκαλύπτει την πίστη του, έως τότε άγνωστη όχι μόνο στους θαυμαστές, αλλά και τους φίλους του. Η εικόνα του Μυστικού Δείπνου τού θυμίζει τη Βίβλο της μητέρας του ενώ το θέμα αποτελεί αποδοχή της θνητότητας του: είναι η τελική σκηνή της κοινωνίας και της συγχώρεσης. Λίγο μετά την περάτωση του έργου, ο Γουόρχολ πεθαίνει. Ο Μυστικός Δείπνος, το τελευταίο γεύμα του Χριστού, αποτελεί την τελευταία λέξη του.
To 1997, o Βραζιλιάνος Βικ Μουνίζvikmuniz.net αντιγράφει τον Γουόρχολ που αντιγράφει τον ντα Βίντσι και φτιάχνει τον Μυστικό Δείπνο από σοκολατένιο σιρόπι. Το έργο στη συνέχεια πιθανότητα φαγώνεται. Ο καλλιτέχνης χρησιμοποιεί υλικά εφήμερα, όπως τρόφιμα, σκόνη, απορρίμματα, παιχνίδια, χώμα και αέρα. Τα έργα δημιουργούνται μόνο για να φωτογραφηθούν και μετά καταστρέφονται καθώς το τέλος τους είναι αναπόσπαστο κομμάτι τους.
Το 2001, ο Κινέζος Ζενγκ ΦανζίZeng Fanzhi φτιάχνει τη δική του εκδοχήZeng Fanzhi, The Last Supper | Sotheby’s, ένα μανιφέστο ενάντια στο κομουνιστικό καθεστώς της πατρίδας του και τον ψυχολογικό αντίκτυπο που είχαν οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις στους πολίτες.
Το έργο, μέρος της σειράς «ΜάσκεςThe man behind China's million-dollar masks cares about art, not auctions | CNN», επικεντρώνεται στις έννοιες της ατομικότητας και της εξαπάτησης στη μοντέρνα Κίνα. Στη θέση των θρησκευτικών μορφών, ο Φανζί τοποθετεί 12 μασκοφόρους που τρώνε καρπούζι. Όλοι φορούν τα κόκκινα μαντίλια της νεολαίαςYoung Pioneers of China του κομουνιστικού κόμματος, εκτός από τον νεαρό καπιταλιστή «Ιούδα» που φοράει κίτρινη γραβάτα που συμβολίζει το χρήμα, καθώς από τη δεκαετία του 1990 η χώρα απομακρύνθηκε από τα συλλογικά κομουνιστικά ιδεώδη προς τον εξατομικευμένο πλούτο του ενός. Το 2013 το έργο πουλήθηκε σε δημοπρασία του Sotheby’s στο Χονγκ Κονγκ για 23,3 εκατ. δολάρια, ποσό ρεκόρ για τη σύγχρονη ασιατική τέχνη.
Ο φεμινιστικός/αντιαποικιοκρατικός δείπνος
Το The First SupperThe First Supper της Αυστραλής Σούζαν Ντορόθεα Γουάιτ είναι το πρώτο έργο όπου γύρω από το τραπέζι του Μυστικού Δείπνου κάθονται μόνο γυναίκες.Στην θέση του Ιησού βρίσκεται μια Αβορίγινη, οι υπόλοιπες είναι των διαφόρων εθνικοτήτων που συναντά κανείς στην Αυστραλία. Η μοναδική λευκή βρίσκεται στη θέση του Ιούδα, τρώει μπέργκερ, πίνει Coca-Cola και κρατάει ένα πουγκί παραδοσιακής αβορίγινης τέχνης, όπως στην εικόνα του ντα Βίντσι ο Ιούδας κρατάει ένα πουγκί με τα χρήματα της προδοσίας. Το 1988, χρονιά που δημιουργήθηκε το έργο, οι Αυστραλοί γιόρτασαν τα 200 χρόνια από την άφιξη των πρώτων Βρετανών αποικιοκρατών στο νησί.
O Μυστικός Δείπνος του ντα Βίντσι έχει χρησιμοποιηθεί κατά κόρον στην ποπ κουλτούρα, κυρίως από τον «Νονό της street art», Ρον ΊνγκλιςΤο σάιτ του. Εδώ βάζει στη θέση του Ιησού τον Μίκυ Μάους, ενώ οι συνδαιτυμόνες μοιράζονται σε δύο ομάδες, αριστερά οι ήρωες της Disney, δεξιά της Warner Bros. Εκείνος που κρατά το πουγκί με τα δηνάρια είναι ο εκπρόσωπος της Disney.
Ο εικονογράφος Τζέιμς Σιούαρτjameslseward.com φτιάχνει έναν Μυστικό Δείπνο γεμάτο αστέρες της ροκ, από τον Μπομπ Ντίλαν (Ιησούς) και τον Tζέρι Γκαρσία, μέχρι τον Τζον Λένον (πολύ πιθανά στο ρόλο του Ιούδα), τον Μπομπ Μάρλεϊ, τον Τζίμι Χέντριξ, τον Μικ Τζάγκερ.
Το 1985 ο καλλιτέχνης Nέιτ Τζόρτζιοnategiorgio.com συμφωνεί με τον Μάικλ Τζάκσον να φτιάξει 50 έργα με θέμα τον ποπ σταρ. Αυτή η εκδοχή του Μυστικού Δείπνου βάζει τον Τζάκσον στη θέση του Ιησού, ενώ στη θέση των μαθητών είναι ο Λίνκολν, ο JFK, ο Έντισον, ο Αϊνστάιν, ο Ντίσνεϊ, ο Τσάπλιν, ο Πρίσλεϊ και ο Tσακ Μπέρι. Το έργο ήταν κρεμασμένο πάνω από το κρεβάτι του Τζάκσον στη Neverland.
Κάποτε, όχι και τόσο παλιά, σε έναν γαλαξία όχι και τόσο μακριά από τον δικό μας, ο καλλιτέχνης Έρικ Ντεσάμ στήνει για το περιοδικό Giant τους πρωταγωνιστές των Star Wars γύρω από το τραπέζι του Μυστικού Δείπνου.
Πριν λίγα χρόνια, o Guardian έκανε αφιέρωμα στους Βρετανούς σεφ με αστέρια Michelin. Η εικονογράφηση βάζει τον Γκόρντον Ράμσεϊ στη θέση του Ιησού, ενώ ο φωτογράφος συλλαμβάνει το ιπτάμενο μπρι την ώρα που βρίσκεται ακριβώς επάνω από το κεφάλι του διάσημου σεφ, ως φωτοστέφανο. (Παρεμπιπτόντως, από το 2014 έως το 2016 ο Guardian ζητούσε από σεφ από όλον τον κόσμο να ετοιμάσουν το δικό τους τελευταίο δείπνο. Η συλλογήMy Last Supper | The Guardian είναι εντυπωσιακή).
Το 1970, στο σατιρικό M.A.S.H. του Ρόμπερτ Άλτμαν για τον πόλεμο του Βιετνάμ, το καστ μαζεύεται γύρω από το τραπέζι του πιο αιρετικού δείπνου προκειμένου να αποχαιρετήσει τον Βαλντόφσκι που έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει απογοητευμένος από την ερωτική του επίδοση με μια νοσοκόμα. Ο Χόκαϊ τον βεβαιώνει ότι ο καλύτερος τρόπος είναι το μαύρο χάπι, το οποίο και ο γιατρός καταπίνει στο δείπνο. Έχουμε αίσιο τέλος καθώς το χάπι είναι ένα κοινό ηρεμιστικό, ενώ η άφιξη μιας καινούριας νοσοκόμας ανεβάζει ξανά το πεσμένο ερωτικό ηθικό του.
Το επεισόδιο Thank God It's Doomsday από την 16η σεζόν των Simpsons κατακλύζεται από θρησκευτικές –κυρίως βλάσφημες– αναφορές. Στο τέλος, η τάξη επανέρχεται στο Σπρίνγκφιλντ και στου Moe’s επικρατεί η γνωστή ρουτίνα.
Το επεισόδιο Margaritaville της 13ης σεζόν του South Park σατιρίζει τη συνεχιζόμενη παγκόσμια κρίση παρουσιάζοντας τον καπιταλισμό ως θρησκεία και τον Κάιλ Σωτήρα της.
Οι Sopranos του Ντέιβιντ Τσέις δεν άλλαξαν απλώς για πάντα την τηλεόραση, αλλά και τις διαφημιστικές καμπάνιες για τις σειρές του 21ου αιώνα. Η θρυλική Άνι Λίμποβιτς φωτογραφίζει τη διαβόητη οικογένεια λίγο πριν την έναρξη της δεύτερης σεζόν. Στο κέντρο του τραπεζιού κάθεται ο Τόνι, δεξιά του η πραγματική του οικογένεια και αριστερά του η «Οικογένεια».
Μια ευφυής εκδοχή του Μυστικού Δείπνου προέρχεται από την καμπάνια του House M.D. Το καστ βρίσκεται γύρω από ένα χειρουργικό τραπέζι και ο Δρ Χάουζ φορά τα γάντια του. Στη θέση του Ιούδα βρίσκεται ο Τσέις, τον οποίο ο Χάουζ απολύει στον τρίτο κύκλο. Στα δεξιά διακρίνονται τρεις μάλλον αδιάφοροι νοσηλευτές, ενώ οι τρεις νοσηλευτές στα αριστερά κάτι να σκαρώνουν, απεικονίζοντας το γενικότερο κλίμα της σειράς.
Οι παραγωγοί του Lost δημιούργησαν το Lost Supper για την προώθηση του έκτου κύκλου. Αντί για τραπέζι, έχουμε το φτερό ενός αεροπλάνου. Ο Τζον Λοκ κάθεται στο κέντρο, ο Τζακ γίνεται άπιστος Θωμάς, Ιούδας ο Σαΐντ και η Κέιτ παίρνει τη θέση του Ιωάννη (ή της Μαρίας της Μαγδαληνής αν δεχτούμε τη θεωρία του Νταν Μπράουν). Τα τρόφιμα φέρουν την επωνυμία Dharma Initiative, ενώ στο φόντο βλέπουμε το λογότυπο της Swan. Η αφίσα βγήκε σε τρεις διαφορετικές εκδοχές και η φαντασία των φαν οργίασε: Γιατί βρίσκεται η Ιλάνα στην άκρη του τραπεζιού; Είναι ο Λόκε ο Ιησούς; Γιατί Ιούδας ο Σαΐντ; Δυστυχώς, δεν πήραν ποτέ καμία αξιοπρεπή απάντηση.
Η διαφημιστική καμπάνια της τέταρτης σεζόν του Battleship Galactica ήταν γεμάτη κρυμμένα στοιχεία στοιχεία για το τι θα βλέπαμε στον τελευταίο κύκλο. Στις δύο άκρες του τραπεζιού κάθονται ο κυβερνήτης Άνταμα και η πρόεδρος Ρόσλιν, συμβολίζοντας ότι το καθήκον να τους κρατά μακριά, όμως κοιτιούνται στα μάτια λόγω έρωτα. Εκείνη καίει κάτι, θα μάθουμε τι στο τέλος. Η άδεια θέση με το δισκοπότηρο προμηνύει την αποκάλυψη του τελευταίου Σάιλον.
Οι εκδοχές του Μυστικού Δείπνου είναι ατελείωτες 55 Pop Culture Parodies Of "The Last Supper" | Buzzfeed . Το έργο έχει αντιγραφεί σε δημιουργίεςThe Last Supper, in Ten Unusual Mediums | The Jesus Question από αλάτι, καρούλια κλωστής, ψωμί του τοστ, λαχανικά. Υπάρχει η εκδοχή
της Φρίνκα Κάλο,των τροφίμων, του Χόλιγουντ.Και όλα αυτά δεν κάνουν τίποτα άλλο από το να ενισχύουν τη μεγαλοφυΐα του πολυμαθούς Αναγεννησιακού καλλιτέχνη και επιστήμονα που το πρωτοεμπνεύστηκε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου