ΠΡΑΞΗ ΔΕΞΙΟΤΑΤΟΥ ΝΟΜΟΘΕΤΙΚΟΥ ΑΥΤΑΡΧΙΣΜΟΥ

"Ήταν αδιανόητο αριστεροί τους οποίους είχαμε διορίσει

εμείς στην ΕΡΤ να στρέφονται και να δαγκώνουν τα χέρια

των δεξιών  ευεργετών τους.

Ε, λοιπόν, κι εγώ αποφάσισα να κλείσω την ΕΡΤ και να 

την ξανανοίξω χωρίς τα λάθη του παρελθόντος.

Η ανεξάρτητη διοίκηση της νέας δημόσιας τηλεόρασης

θα αναλάβει το τιτάνιο έργο να την ξαναλειτουργήσει

χωρίς ...τους αριστερούς!"
*******************************************

Μοιραία λάθη στο κλείσιμο της ΕΡΤ

Της ΣΟΦΙΑΣ ΚΑΪΤΑΤΖΗ-ΓΟΥΙΤΛΟΚ*

Πηγή: Ελευθεροτυπία, 16/7/2013

Καθ' όλη τη μεταπολιτευτική περίοδο η ΕΡΤ αποτέλεσε διαφιλονικούμενο μήλον της Εριδος, λόγω των διαβόητων κυβερνητικών παρεμβάσεων. Οι δυσλειτουργίες της ραδιοτηλεόρασης δημόσιου χαρακτήρα (ΡΤΔΧ) απηχούν πολλαπλές διελκυστίνδες αντικρουόμενων συμφερόντων.

Ωστόσο, παρά τα παράπονα των πολιτών, η πράξη νομοθετικού περιεχομένου (ΠΝΠ), που κατάργησε την ΕΡΤ, σόκαρε το πανελλήνιο. Οι αθρόες αντιδράσεις του κόσμου είναι πολλαπλώς ενδιαφέρουσες, μεταξύ άλλων και διότι αιφνιδίασαν ορισμένους κυβερνώντες. Οσο αναμενόμενα ήταν, όμως, το σοκ και η αντίδραση του λαού, τόσο δυσοίωνο είναι το σοκ των συντακτών της ΠΝΠ από τη λαϊκή οργή.

Η μονομερής απόφαση για ΠΝΠ από τη νεοδημοκρατική κυβερνητική συνιστώσα προσέβαλε το θεσμό της κυβέρνησης, διχάζοντας τη συμμαχία. Διακύβευσε την πολιτική σταθερότητα, οδηγώντας τελικά στην αποχώρηση της ΔΗΜΑΡ και διέσυρε τη χώρα παγκοσμίως. Οι υπεύθυνοι της ΠΝΠ σοκαρίστηκαν από τα επιγενόμενα της κρίσης που οι ίδιοι προκάλεσαν. Σοκ που υποδηλώνει δημοκρατικό έλλειμμα και ροπή «μεταδημοκρατίας» [Crouch Colin (2004), «Post-democracy», Cambridge, Polity]. Οσο παράδοξο και αν φαίνεται, οι κυβερνητικοί ιθύνοντες «εξεπλάγησαν» από το τσουνάμι των λαϊκών αντιδράσεων που πυροδότησε η ΠΝΜ. Η αμηχανία/αδράνειά τους ενώπιον της χιονοστιβάδας των λαϊκών αντιδράσεων και των δικαστηριακών αποφάνσεων αποκαλύπτει υποτίμηση θεσμών. Μαρτυρά ότι οι κυβερνώσες ελίτ είτε ποτέ δεν «αντελήφθησαν» είτε ποτέ δεν αποδέχτηκαν την ΕΡΤ ως θεσμικό πυλώνα της δημοκρατίας.

Εξάλλου, η ΕΡΤ στοχοποιήθηκε από ανταγωνιστικά επιχειρηματικά συμφέροντα που εποφθαλμιούν τα συμβόλαια-φιλέτα δημοφιλών μεταδόσεων (ποδοσφαιρικοί αγώνες κ.ο.κ.) και επιδιώκουν αυξημένα μερίδια από τη συρρικνούμενη διαφημιστική πίτα. De facto, η νεοδημοκρατική κυβερνητική συνιστώσα συνέδραμε αυτά τα συμφέροντα. Οι νεοδημοκράτες «στρατηγοί» της αδιανόητης ΠΝΠ λογάριασαν, όμως, «χωρίς τον ξενοδόχο»: τον ελληνικό λαό, τους κυβερνητικούς εταίρους, τη Δικαιοσύνη.

Θεσμικά κατοχυρωμένη αποστολή της ΡΤΔΧ είναι η πολιτική ενημέρωση, ο πολιτισμός και η επιμόρφωση του λαού· αποστολή που καθιστά τη ΡΤΔΧ sui generis πυλώνα του πολιτεύματος. Εξ ου και η δέουσα προστασία της ΡΤΔΧ/PSB στο Πρωτόκολλο του Αμστερνταμ (Συνθ.-ΕΟΚ 1997). Μεταξύ των ΜΜΕ, η ΡΤΔΧ κατέχει εξέχουσα θέση. Ως μαζικό μέσο «οικουμενικής λήψης» (universal access) διασφαλίζει το αγαθό της πολιτικής ενημέρωσης-επικοινωνίας και γενικότερα της επιμόρφωσης του λαού, ακριβώς επειδή δεν υπόκειται σε αγοραίους καταναγκασμούς. Αντίθετα, ενόψει κερδοσκοπικής δυσπραγίας, τα εμπορικά κανάλια μπορεί να κλείσουν «αύριο», όπως έχουν όντως κλείσει μερικά, απεμπολώντας την «αποστολή» ενημέρωσης. Τουναντίον, η ΡΤΔΧ λειτουργεί εφ' όσον κύριος χρηματοδότης της παραμένει ο λαός.

Αυτή η κρίσιμη αντιδιαστολή εξηγεί γιατί εκατομμύρια Ελλήνων έσπευσαν να καταδικάσουν την αυθαιρεσία της ΠΝΠ, χαρακτηρίζοντάς την «πραξικόπημα». Οι ρητές και γραπτές διαμαρτυρίες εναντίον της κυβέρνησης ήταν αναπάντεχα οξείες, μαζικές και παγκόσμιου βεληνεκούς. Ακαδημαϊκοί, καλλιτέχνες αλλά και διακεκριμένοι θεσμικοί φορείς (Ευρωκοινοβούλιο, ΕΕΡ/EBU, ΔΕΕΜΕ/IAMCR και πάμπολλα έγκυρα διεθνή ΜΜΕ) κάλεσαν την κυβέρνηση να επανορθώσει άμεσα. Παρομοίως, το ΣτΕ εξέτασε την υπόθεση κατεπειγόντως και αποφάνθηκε για την αντισυνταγματικότητα της ΠΝΠ, διατάζοντας άμεση αποκατάσταση της ροής προγράμματος της ΡΤΔΧ.

Το βασικό και μοιραίο λάθος συνίσταται στο ότι, αψηφώντας συνετές ενδοκυβερνητικές διαφωνίες, οι νεοδημοκράτες περιφρόνησαν το δημόσιο συμφέρον και το δημόσιο αίσθημα για το ρόλο της ΕΡΤ. Παραγνώρισαν ότι η κατάργηση της ΕΡΤ εμπεριείχε πανεθνικό διακύβευμα. Οτι δεν έπληξαν μόνο τους απολυθέντες της ΕΡΤ, έστω και αν μόνο σ' αυτό απέβλεπαν, αλλά συνολικά τους μετέχοντες στην πολιτική επικοινωνία.

Αγνοώντας υποχρεώσεις λογοδοσίας, οι εισηγητές της ΠΝΠ πλήττουν κρισιμότατα ατομικά και συλλογικά έννομα συμφέροντα των μετόχων (stake-holders) της ΕΡΤ, τόσο συμβολικά-θεσμικά όσο και εμπράγματα.

Πρώτον, στο συμβολικό-πολιτικό επίπεδο, οι πολίτες στερήθηκαν την πλουραλιστική συγκριτική πολιτική ενημέρωση. Στερήθηκαν υψηλή στάθμη ψυχαγωγικών παραγωγών της ΕΡΤ που υπερτερούν, μακράν, των εμπορικών σταθμών. Στερήθηκαν πολυποικιλία προγράμματος, τόσο με την έννοια των πολλαπλών προσεγγίσεων στα επίμαχα θέματα όσο και των πολλαπλών ειδών (genres) προγράμματος.

Δεύτερον, οι Ελληνες πολίτες στερήθηκαν ένα περιουσιακό τους στοιχείο και μέρισμα και μάλιστα αιφνιδιαστικά, αυθαίρετα και αδικαιολόγητα. Μέτοχοι συμφερόντων και ιδιοκτήτες της ΕΡΤ είναι οι πολίτες· τα ελληνικά νοικοκυριά που τη χρηματοδοτούν υποχρεωτικά. Ετσι, εσκεμμένα ή ατυχώς η ΠΝΠ αγνόησε ότι στη ΡΤΔΧ οι πολίτες μετέχουμε καίριων έννομων συμφερόντων. Διερωτάται, λοιπόν, κάποιος πώς και γιατί η νεοδημοκρατική κυβερνητική συνιστώσα νομοθέτησε ερήμην των μετόχων-πολιτών, αντιμετωπίζοντας τους Ελληνες ως «εχθρό λαό»; Επιπλέον, με την κατάργηση της ΕΡΤ η χώρα στερήθηκε πλέον των μοναδικών νόμιμων καναλιών που διέθετε. Ετσι, η ΠΝΠ της νεοδημοκρατικής κυβερνητικής συνιστώσας κατόρθωσε το ακατόρθωτο: να εισαγάγει το επικοινωνιακό πεδίο της χώρας, ολοσχερώς, στην παρανομία.

*Καθηγήτρια Πολιτικής Επιστήμης και Πολιτικής Επικοινωνίας στο ΑΠΘ