ΑΠΟ ΠΟΥ ΞΕΚΙΝΑ ΕΝΑΣ ΕΜΦΥΛΙΟΣ;

Protagon / Κώστας Σπυρόπουλος / 22-7-2013

 

 

«Τον Δεκέμβρη, ήμασταν…»

Οι εμφύλιοι, σε αντίθεση με τους άλλους πολέμους, πρώτα γίνονται, κατόπιν κηρύσσονται και αργότερα, πολύ αργότερα, αναγνωρίζονται ως εμφύλιοι. Για το ΚΚΕ οι ένοπλες συγκρούσεις 46-49 ήταν στην αρχή «αυτοάμυνα», κατόπιν το «δεύτερο αντάρτικο» και, τέλος, «αντιιμπεριαλιστικός αντιμοναρχικός αγώνας.». Για τις αστικές πολιτικές δυνάμεις ήταν «συμμοριτοπόλεμος». Οι κληρονόμοι των δύο παρατάξεων συμπίπτουν στην ονοματολογία «εμφύλιος», μόνο μετά το 1981. Προηγήθηκαν οι κομμουνιστές, αλλά για να γίνει αυτό χρειάστηκε η καθαίρεση του Ζαχαριάδη και, 20 χρόνια αργότερα, το ΚΚΕ εσωτερικού να αποκηρύξει τον εμφύλιο πόλεμο.

Ωστόσο, στην ηγεσία του ΚΚΕ υπήρχε συνείδηση η -ίσως λανθάνουσα- συνείδηση των ολέθριων συνεπειών της εμφύλιας διάστασης ήδη από τα Δεκεμβριανά. Ο Φίλιππος Ηλιού έχει διασώσει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό. Είναι στα 1956, λίγους μήνες μετά την καθαίρεση του Ζαχαριάδη και στην έδρα του ΚΚΕ στο Βουκουρέστι έρχονται με ασύρματο τα αποτελέσματα των δημοτικών εκλογών στην Ελλάδα. Η ατμόσφαιρα είναι πανηγυρική, καθώς τα ψηφοδέλτια της Αριστεράς, σε σύμπραξη με κεντρώες δυνάμεις, πετυχαίνουν εντυπωσιακά ποσοστά. Ο Μιλτιάδης Πορφυρογέννης, ο μοναδικός από τη Ζαχαριαδική ηγεσία, τον οποίο δεν αποτόλμησαν να καθαιρέσουν από την ΚΕ οι αντιΖαχαριαδικοί, παρακολουθεί σιωπηλός. Όταν έρχονται τα αποτελέσματα της Αθήνας ο Πορφυρογέννης λέει : «Δε μου λέτε, ρε σύντροφοι. Δε σας κάνουν εντύπωση τα 25άρια και τα 30άρια που παίρνουμε στον Λυκαβηττό και στο Κολωνάκι, ενώ στην πλατεία Αγάμων και στα Πατήσια παίρνουμε τεσσαράκια και πενταράκια; Να σας πω εγώ γιατί. Διότι τον Δεκέμβρη δεν ήμασταν στο Κολωνάκι και στον Λυκαβηττό, ενώ ήμασταν στην Αγάμων και στα Πατήσια και κατεβάζαμε τον κόσμο από τις πολυκατοικίες και τον σέρναμε όμηρο με καμιόνια στις Ιωνίες και στα Περιστέρια. Γι’ αυτό παίρνουμε 4άρια και 5άρια εκεί». Ο Πορφυρογέννης, ούτε κανένας άκαπνος ήταν, ούτε κάποιος περιθωριακός. Ήταν ο πιο έμπιστος συνεργάτης του Ζαχαριάδη, αλλά και ο μοναδικός -όπως αναγνώρισε λίγο πριν αυτοκτονήσει ο αρχηγός του ΚΚΕ- που τόλμαγε και έλεγε τη γνώμη του στον Ζαχαριάδη. Δικηγόρος, πολύγλωσσος, παρών σε Λίβανο-Καζέρτα και Βάρκιζα- για τους προσωρινούς διαδόχους του Ζαχαριάδη ήταν το μάτι του φυλακισμένου αρχηγού στις κρίσιμες αποφάσεις. Σε αυτόν ανέθεσε ο Ζαχαριάδης την επίσημη ανακοίνωση για τη δημιουργία της Προσωρινής Κυβέρνησης, στο Στρασβούργο, τον Ιούνιο του '47, αφήνοντας σύξυλους ακόμα και τους οικοδεσπότες Γάλλους κομμουνιστές. Αυτόν όρισε ο Ζαχαριάδης υπουργό-γραμματέα Εσωτερικών για να εκδώσει τα διατάγματα επιστράτευσης στις υπό κομμουνιστικό έλεγχο περιοχές. Αυτός ο άνθρωπος μιλούσε, ήδη από το 1956, για τα καμιόνια και τις ομηρίες.

Αναρωτιέται κανείς αν όσοι κραυγάζουν σήμερα το ανήκουστο ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΜΕΛΙΓΑΛΑΣ έχουν συνείδηση όχι μόνο τι λένε, αλλά και τι πίστευαν οι αυτουργοί του Μελιγαλά και οι πρωταγωνιστές των Δεκεμβριανών για τις συνέπειες της πράξης τους. Το σύνθημα είναι ανήκουστο, όχι μόνο γιατί είναι αποκρουστικό, αλλά και γιατί ποτέ δεν έχει εκφωνηθεί από τους κομμουνιστές. Από αντικομμουνιστές, ναι, έχει ακουστεί.

Είναι, επίσης, πολύ πιθανό, ο άλλος που μίλησε για τα γουναράδικα, να αγνοεί ότι ο Βελουχιώτης, μετά την αυτοκτονία του, αποκλήθηκε από το κόμμα του «Μιζέριας» ή απλώς Κλάρας, μέχρι να αποκατασταθεί «μερικώς» από τη σημερινή ηγεσία, μετά από 70 σχεδόν χρόνια.

Τι είναι η επίκληση του παρελθόντος; Είναι η αδυναμία να αυτοπροσδιοριστούν σήμερα. Όσο αγνοούν το παρελθόν, άλλο τόσο αδυνατούν να δουν το μέλλον. Ας διαβάσουν τη μελέτη του Άντονι Μπίβορ για τον εμφύλιο στην Ισπανία - αν δεν εμπιστεύονται Έλληνες για τον ελληνικό εμφύλιο. Θα δουν πώς από τις συμπλοκές, τις ενέδρες, τις βεντέτες και τις αντεκδικήσεις άρχισε να μαίνεται ο γενικευμένος εμφύλιος.

ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΙΚΟ ΚΑΨΟΥΡΙΚΟ

Της καρδιάς το τικ - τακ 

(Δίσκος ODEON Ελλάδος GA-7036 / 1937)
 Συνθέτης.: Κώστας Σκαρβέλης
Τραγούδι: Γ. Κάβουρας & Σοφία Καρίβαλη


Σ' αγαπώ και σε λατρεύω μα εσύ με τυραννείς,
την καρδιά μου που χτυπάει τικι-τάκ δεν την πονείς,

Όταν στο ζητώ, θυμώνεις, το γλυκό σου το φιλί,
τικι-τακ τότε αρχίζει και χτυπάει πιο πολύ.

Να το πάρω δεν μ' αφήνεις που χτυπάει δυνατά,
ολοένα η καρδιά μου τικι-τακ δεν σταματά.

Αφού ξέρεις που υποφέρω τόσο και το λαχταρώ,
δωσ' μου το για να μου πάψει το τικ-τακ και να χαρώ.

ΖΩΓΡΑΦΟΙ ΠΟΥ ΑΓΑΠΩ

Η εκκεντρική ζωή του Λούσιαν Φρόιντ

ΒΑΛΕ ΚΑΙ ΚΑΤΙ ΑΠΟ ΑΥΤΑ ...ΤΑ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΑ...

Έτσι γράφεται σήμερα ένα ιστορικό δοκίμιο

 

Ο Ηγεμόνας εφώναξε τον Σαμουήλ,

τον μορφωμένο του αυλικό, και του είπε:

«Γράψε μου σε δέκα μέρες το πολύ

ένα δοκίμιο που να φιλοσοφεί περί την Ιστορία.

Κι αφού λοιπόν ξέρεις πολύ καλά τι πρέσβευα

και εξακολουθώ να θέλω

και προπαντός τι είναι αυτό που πρόκειται

ευθύς αμέσως να εκτελέσω,

φρόντισε περισπούδαστα με όσα πεις να με καλύψεις.

Κι εγώ στο ωραίο σου δοκίμιο θα παραπέμπω.

Τις φράσεις του

(ιδίως σελίδα 20 στο τέλος και 73 στην αρχή)

καλά θα αποστηθίσω.

Στα μάτια μου το έχω το δοκίμιο

σα να ’ναι κιόλας τυπωμένο.

Και σ’ όποιον με αμφισβητεί,

τις φράσεις του αυτές, σαν θεωρία δήθεν προϋπάρχουσα,

θα λέω.»

Κι ενώ στον αυλικό ερχότανε

σαν θεία φώτιση η Ιστορία

και έφευγε μέσα στην έκσταση πισωπατώντας,

ο Ηγεμόνας τού συμπλήρωσε:

«Βάλε και κάτι από αυτά

που μου ’χεις πει κατά καιρούς,

τα συμβουλευτικά.

Κεφάλαιο ξεχωριστό.

Να φαίνεται πως είναι για το Κράτος

αλλά να αφορούν προσωπικά εμένα.

Μπας και όσο με άλλους θα συγκρούομαι,

να κατακτώ, έτσι σαν αντιστάθμισμα,

με τις ωραίες σου τις συμβουλές,

αυτό που ακόμα λέω εαυτό μου.»

Σπύρος Βρεττός, Ποιήματα που τώρα γράφονται, Η Αυγή, 22/5/11.

ΟΙ ΒΛΑΚΕΣ ΠΛΗΡΩΝΟΥΝ ΤΟ ΜΑΡΜΑΡΟ

Κοινωνικός ρεφενές

 Του Γιώργου Μαρνέλλου

Πηγή: Ελευθεροτυπία, 22/7/2013

Το καλοκαίρι του 2009, πριν ακόμη προκηρυχθούν οι εκλογές, η νέα πρόκληση του εύκολου εγγυημένου κέρδους αντιστοιχούσε στη μαγική λέξη «φωτοβολταϊκά». Περίπου συνωμοτικά κυκλοφορούσε στα χείλη των προχωρημένων, που ρύθμιζαν τις κομματικές άκρες και αντάλλασσαν(Ελευθεροτυπία, 22/7/2013) υποσχέσεις για παροχή ψήφων με τις πολυπόθητες προνομιούχες άδειες του προγράμματος των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

Αμέσως μετά τις εκλογές, όσοι είχαν μεριμνήσει, έλαβαν ης πρώτες άδειες και εγκαινίασαν το πράσινο πανηγύρι των μακροχρόνιων συμβάσεων με τις εγγυημένες τιμές, τις σίγουρες αποσβέσεις και τα προϋπολογισμένα κέρδη. Άρχισαν οι θριαμβολογίες στα καφενεία από μικρούς παραγωγούς, που γέμισαν με πάνελ τις στέγες ή το αμπελάκι που ξερίζωσαν. Για μας τώρα δουλεύει ο ήλιος, έλεγαν, και αποσβόλωναν τους αμύητους, που έχασαν το εφάπαξ στα ομόλογα.

Τεχνογνωσία, από φυσικομαθηματικούς, ηλεκτρολόγους, μηχανικούς, μέχρι τραπεζίτες, πρωταγωνίστησαν στο παρτάκι της ανακύκλωσης και της μόχλευσης του χρήματος, σε μια εποχή που οι περισσότερες άλλες επιχειρηματικές δράσεις έσβηναν σαν τα παιχνίδια που τους σώνεται η μπαταρία.

Μια φρενίτιδα ανάλογη των ημερών της χρηματιστηριακής δόξας εξαπλώθηκε και, παρά τα στενέματα, οι τράπεζες έσπρωχναν αβίαστα το χρήμα στην πράσινη ανάπτυξη. Τα υπουργικά, βουλευτικά γραφεία αναστέναζαν από το κορυφαίο ρουσφέτι της εποχής, που κυλούσε παράλληλα με την επιδεινούμενη μορφή της κρίσης.

Φυσικά, ούτε λόγος για τους καρχαρίες της αγοράς, που έχοντας εσωτερική πληροφόρηση προαγόρασαν εκτάσεις 10 και 20 στρεμμάτων με ιδεώδεις προσανατολισμούς στην τροχιά του ήλιου για τη μέγιστη υφαρπαγή της ακτινοβολίας. Κάπως έτσι στήθηκαν αυτές οι περιστρεφόμενες πλατφόρμες των 100 και 200 τετραγωνικών, που στηριζόμενες σε πυλώνες αναζητούν αυτομάτως την καλύτερη γωνία ακτινοβόλησης, όπως οι μέλισσες το ανθισμένο θυμάρι, ακριβώς δίπλα τους.

Όμως ο κορεσμός είναι φυσικό φαινόμενο και να που δεν μπορεί να πληρωθεί το πανάκριβο ρεύμα των φωτοβολταϊκών από τον ειδικό λογαριασμό που συγκροτήθηκε με μια σύνθεση εισφορών, ποινών και τελών. Τα συμβόλαια τρέχουν, όπως και οι νέες επενδύσεις, παρά το ανασχετικό μέτρο της επιβολής τέλους στους επιχειρηματίες της στέγης, που τα βάζουν κάτω και βλέπουν πως, ακόμη κι έτσι, συμφέρει. Ακριβώς  έτσι όμως ο ειδικός λογαριασμός έγινε ελλειμματικός και τώρα καλούνται οι πολίτες άπαντες να επιβαρυνθούν με 50 -60 ευρώ στους λογαριασμούς του ρεύματος, ετησίως, για να καλυφθεί το έλλειμμα και να πληρωθούν τα συμβόλαια των επενδυτών του ήλιου με κοινωνικό ρεφενέ.

Αλήθεια, και του παραχρόνου πόσο έλλειμμα θα 'χει ο λογαριασμός και πώς θα το πληρώσουν τα αιώνια θύματα, η σιωπηρή πλειοψηφία των ουδέποτε επιτηδείων Φαίνεται πως οι εντόπιοι επαγγελματίες της πολιτικής δεν έμαθαν τίποτα από το ισπανικό κραχ της ηλιενέργειας. Είναι ηλίου φαεινότερο πως έρχεται κατ κατά δω, αλλά προέχει η δουλειά των τραπεζών και η τέρψη των πελατών.

************************************** 

 

-Είναι πολύ άδικο, ρε συ Νώντα, να κάνει το κράτος συμβόλαια με όσους βάζουν φωτοβολταϊκά και , όταν βλέπει ότι δεν μπορεί να τους πληρώσει, επιβαρύνει τα εκατομμύρια των απλών καταναλωτών  ρεύματος .

- Τώρα πήρες χαμπάρι, ρε Φώτη, ότι αυτοί που μας κυβερνούν είναι σαν τους ανθρώπους του υποκόσμου; Ότι εκτελούν συμβόλαια  για λογαριασμό τρίτων;

Σας κόβει την ανάσα!

Meet the world in Greece

Στην Ελλάδα μπορείτε να βρείτε όλον τον πλανήτη σε ένα μικρό πακέτο. Αυτό είναι το μήνυμα που περνάει η ευφάνταστη καμπάνια που ξεκίνησε ο φωτογράφος Άρης Καλογερόπουλος, χρησιμοποιώντας φωτογραφίες πολλών φωτογράφων από όλον τον κόσμο.

"Δεν χρειάζεται να πάτε στις Μπαχάμες για να βρείτε αυτές τις θάλασσες, ελάτε απλώς στην Ελλάδα" λέει στην λεζάντα και το αποδεικνύσει με εικόνες.
 Η καμπάνια ξεκίνησε στο Facebook με τον τίτλο Meet the world in Greece

 https://www.facebook.com/MeetTheWorldInGreece

  It takes your breathe away!

Σας κόβει την ανάσα!

http://www.thessalonikiartsandculture.gr/kosmos/art-salad/meet-the-world-in-greece

ΠΑΛΙΟΙ ΚΑΛΟΙ ΚΑΙΡΟΙ...

Οι 7 νάνοι στο Ss Cyrenia
 
Στίχοι: Νίκος Καββαδίας
Μουσική: Θάνος Μικρούτσικος*.

[ ΓΡΑΜΜΕΣ ΤΩΝ ΟΡΙΖΟΝΤΩΝ ]

..Εφτά. Σε παίρνει αριστερά, μην το ζορίζεις.
Μάτσο χωράνε σε μια κούφιαν απαλάμη.
Θυμίζεις κάμαρες κλειστές, στεριά μυρίζεις.
Ο πιο μικρός αχολογάει μ' ένα καλάμι.

Γυαλίζει ο Σημ της μηχανής τα δυο ποδάρια.
Ο Ρεκ λαδώνει στην ανάγκη το τιμόνι.
Μ' ένα φτερό ξορκίζει ο Γκόμπυ τη μαλάρια
κι ο στραβοκάνης ο Χαράμ πίτες ζυμώνει.

Απ' το ποδόσταμο πηδάνε ως τη γαλέτα.
-Μπορώ ποτέ να σου χαλάσω το χατήρι;
Κόρη ξανθή και γαλανή που όλο εμελέτα
ποιος ρήγα γιός θε να την πιεί σ' ένα ποτήρι.

Ραμάν αλλήθωρε, τρελέ, που λύνεις μάγια,
κατάφερε το σταυρωτό του νότου αστέρι
σωρός να πέσει να σκορπίσει στα σπιράγια,
και πες του κάτω από ένα δέντρο να με φέρει.

Ο Τοτ, του λείπει το ένα χέρι μα όλο γνέθει,
τούτο το απίθανο σινάφι να βρακώσει.
Εσθήρ, ποια βιβλική σκορπάς περνώντας μέθη;
Ρούθ, δε μιλάς; Γιατί τρεκλίζουμε οι διακόσιοι;

Κουφός ο Σάλαχ το κατάστρωμα σαρώνει.
- Μ' ένα ξυστρι καθάρισέ με απ' τη μοράβια.
Μα είναι κάτι πιο βαθύ που με λερώνει.
- Γιέ μου πού πας; Μάνα, θα πάω στα καράβια.

Κι έτσι μαζί με τους εφτά κατηφοράμε.
Με τη βροχή, με τον καιρό που μας ορίζει.
Τα μάτια σου ζούνε μια θάλασσα, θυμάμαι...
Ο πιο στερνός μ΄έναν αυλό με νανουρίζει.

Κουφός ο Σάλαχ το κατάστρωμα σαρώνει.
- Μ' ένα ξυστρι καθάρισέ με απ' τη μοράβια.
Μα είναι κάτι πιο βαθύ που με λερώνει.
- Γιέ μου πού πας; Μάνα, θα πάω στα καράβια.




*"Στα 37 χρόνια που δισκογραφώ, έχω τραγουδήσει μόνο 15 τραγούδια. Και είναι μόνο αυτά που τα ίδια απαιτούν να τραγουδηθούν από τον δημιουργό. Ένα τρανταχτό παράδειγμα είναι οι "Εφτά νάνοι". Με τους "Εφτά νάνους" έχει ταυτιστεί το εντός μου και και η ρυθμική μου αγωγή, όταν το παίζω στο πιάνο.." 

ΘΑΝΟΣ ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΣ

Η διαστρέβλωση των λέξεων επί Μνημονίου

 **************************

Γλωσσάρι της κρίσης

Του Νίκου Ξυδάκη

Η Καθημερινή, 21/7/2013

Η κρίση έφερε στην επιφάνεια με πρωτόγνωρη ένταση τις συγκρούσεις και τις αντιθέσεις που εμφιλοχωρούσαν πάντα στο πολιτικό σώμα, αλλά δεν ήσαν εμφανείς. Η ανισότητα στην κατανομή πλούτου, π.χ., βάθυνε: οι φτωχοί πολλαπλασιάζονται γεωμετρικά, ενόσω ο πλούτος συγκεντρώνεται σε όλο και λιγότερους. Η μεσαία τάξη αποδεκατίζεται, τα μέλη της ξεπέφτουν οικονομικά, και την οικονομική καχεξία συνοδεύουν η κατάρρευση του φρονήματος και η σύγχυση περί την ταυτότητα και την αυτοσυνείδηση. Οι υποτελείς τάξεις εξασθενούν όχι μόνο οικονομικά, αλλά και πολιτικά: συρρικνώνονται τα κοινωνικά δικαιώματα, δυσχεραίνεται η πρόσβαση στα, ήδη μειούμενα, δημόσια αγαθά. Κυρίως όμως μένουν έρμαια σε έναν διανοητικό κυκλώνα όπου οι έννοιες και οι λέξεις σημαίνουν άλλα από ό,τι γνώριζαν οι πολίτες ώς τώρα.

Σε αυτή την κούρσα αντιστροφών και ανανοηματοδοτήσεων, ο πολίτης δεν μπορεί να λάβει βοήθεια από το λεξικό. Είναι κουρασμένος, φτωχότερος, ανασφαλής και εντελώς μόνος απέναντι σε έναν καταιγισμό νέας γλώσσας: Μεταρρυθμίσεις, ανταγωνιστικότητα, επενδύσεις, η κρίση ως ευκαιρία, αλλαγή νοοτροπίας, ατομική ευθύνη, προσαρμογή.

Το σοκ της πτώχευσης συνοδεύεται σταθερά από το σοκ των λέξεων. Η κρίση ντύνεται με λέξεις, και οι λέξεις εξηγούν και χειραγωγούν, οδηγούν σε συμπεράσματα αβίαστα με ισχύ φυσικών νόμων, οικοδομούν ένα νέο εννοιακό σύμπαν, όπου όλα έχουν μια προφανέστατη ερμηνεία, και για όλα δεν υπάρχει παρά μία μόνο εναλλακτική οδός: η πτώση. Με την αμυδρή υπόσχεση της οψέποτε ανάστασης.

Η μεταρρύθμιση είναι η πιο πολυχρησιμοποιημένη και ταλαιπωρημένη. Την ακούμε από την εποχή του εκσυγχρονισμού των κυβερνήσεων Σημίτη, εξακολουθήσαμε να την ακούμε αμείωτα τον πρώτο καιρό των κυβερνήσεων Καραμανλή, την επανέφερε φουριόζα μεταμοντέρνα ο Γ. Α. Παπανδρέου. Είναι η καρδιά των Μνημονίων, είναι το μαγικό εργαλείο και η υπόσχεση παραδείσου, το θαυματουργό ραβδί που θα αξιοποιήσει τις αναγκαίες θυσίες. Ομως, αν σκαλίσεις την πρόσοψη των περισσότερων μεταρρυθμίσεων, βρίσκεις συνήθως περικοπές, φόρους, ευελφάλεια... Ωστε, όταν ακούει ο συνταξιούχος ή ο υποδιπλασιασμένος εργαζόμενος την επαναλαμβανόμενη «μάντρα» «αναγκαίες μεταρρυθμίσεις - μεταρρυθμίσεις - μεταρρυθμίσεις», ψάχνει το άδειο πορτοφόλι του να δει αν υπάρχει ακόμη.

Παρομοίως, η «ανταγωνιστικότητα» συμπαραδηλώνει μείωση κόστους εργασίας, δηλαδή μείωση μισθών, μείωση ασφαλιστικού κόστους, δηλαδή μείωση παροχών πρόνοιας, αλλά με ποιο στόχο; Ποιοι τομείς ακριβώς της ελληνικής οικονομίας θα γίνουν ανταγωνιστικοί λόγω μειωμένου εργατικού κόστους; Την περασμένη Κυριακή, μιλώντας στην «Κ», ο διάσημος οικονομολόγος Τζ. Γκαλμπρέιθ επισήμανε ότι οι δύο ισχυρότεροι παραγωγικοί τομείς της Ελλάδας δεν εξαρτώνται από τους εθνικούς μισθούς: η μεν ναυτιλία είναι εντελώς διεθνοποιημένη, ο δε τουρισμός εξαρτάται πρωτίστως από το αν έχουν χρήματα να ξοδέψουν οι ξένοι τουρίστες.

Οι επενδύσεις είναι επίσης μια αφορμή κωμικών παρεξηγήσεων. Επενδύσεις, ας πούμε, βαφτίζονται οι πωλήσεις δημοσίων εταιρειών ή οικοπέδων, οι οποίες γίνονται αποκλειστικά για ταμειακούς λόγους, για να αποπληρώνεται το χρέος.

Αλλά το μεγαλύτερο ενδιαφέρον για τη γλωσσοψυχολογία της κρίσης προσφέρουν τα νεόκοπα κλισέ, «η κρίση ως ευκαιρία», «αλλαγή νοοτροπίας», «ατομική ευθύνη», τα οποία συνήθως εκφέρονται μαζί, σε συνδυασμό. Η «κρίση ως ευκαιρία» ακουγόταν πολύ στην αρχή του σοκ, και ευλόγως πολλοί άνθρωποι πίστευαν ότι μέσα από τις θυσίες και τον πόνο, τουλάχιστον θα ανανεωθεί το πολιτικό σύστημα, θα αναγεννηθεί το κράτος. Εις μάτην. Οι μόνοι που κερδίζουν από τις πολλές ευκαιρίες ενός πτωχευμένου κράτους είναι οι δικηγορικοί οίκοι, οι εταιρείες συμβούλων και τα vulture funds.

Η «αλλαγή νοοτροπίας», εν μέρει ορθώς ζητουμένη, ακούστηκε εντούτοις ως πανάκεια διά πάσαν νόσον από τα χείλη ποικίλων Κοέλιο, εντοπιζόμενη χαριτωμένα άλλοτε στην «ευνουχιστική Ελληνίδα μάνα», άλλοτε στο πρoδιαφωτιστικό και άνομο DNA και άλλοτε στη ζοφερή κληρονομιά της φιλοκαλίας και της καθ’ ημάς Ανατολής. Ως μείγμα βουντού κοινωνιολογίας και self therapy, οι τέτοιες προσεγγίσεις έχουν το γούστο τους.

Και αποζητούν βεβαίως την τελευταία λέξη-κλειδί, την «ατομική ευθύνη». Κι εδώ, μια μερική ορθή διαπίστωση ξεγλιστράει εντέχνως από την ιστορία και τη σύνθετη σχέση ατομικού - συλλογικού, αξιώνοντας να γίνει καθολική εξήγηση για κάθε πρόβλημα. Για τη χρεοκοπία ευθύνονται όλοι, δηλαδή κανείς. Κακοχωνεμένος φιλελευθερισμός για τις μάζες και ταυτοχρόνως εισπήδηση στους στοχασμούς των πατέρων της Εκκλησίας, όσων επάσχισαν να ορίσουν τη σχέση του κτιστού ανθρώπου με τη Θεία Πρόνοια και τις κτιστές ενέργειες ακτίστου φύσεως.

Προσαρμογή, η τελευταία λέξη. Προσαρμοζόμαστε.