Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΩΝ

ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΑ
Ο ΚΥΚΛΟΣ ΤΩΝ
ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΩΝ

Α/ ΕΛΛΑΔΑ
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΡΙΖΟΣ ΡΑΓΚΑΒΗΣ*

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΑ "ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ" ΤΟΥ
[ ΕΝ ΑΘΗΝΑΙΣ. ΤΥΠΟΙΣ "ΠΥΡΣΟΥ" Α.Ε. 1930]
1
[14/26 Απριλίου του 1869]
Η επίσκεψη του Ραγκαβή στο Υπουργείο
Εξωτερικών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
και στο Πατριαρχείο.

Κωνσταντινούπολη στα 1870. Ο οβελίσκος του Θεοδοσίου.

" [...] Καίτοι μη προσδοκών να ιδώ την πόλιν του Βύζαντος, εν τη παρούσα πολιτική θέσει, πρότυπον ευρυθμίας και καθαριότητος, εξεπλάγην, ουχ ήττον, εκ της ελεεινής καταστάσεως , ήν μοι παρίστα σχεδόν πανταχού. Αι οδοί , δι' ων διηρχόμεθα, πορευόμενοι προς το Υπουργείον, ήσαν σκολιαί, στεναί και ρυπαρόταται, αι οικίαι πολλαχού καταρρέουσαι, άνευ του ελαχίστου δείγματος προνοίας διοικητικής.
Πανταχού ακαθαρσίαι και ράκη. Αι οθωμανικαί συνοικίαι εφαίνοντο νεκραί, κατ' αντίθεσιν της μεγάλης ζωηρότητος, ήτις επεκράτει εις τας Χριστιανικάς του Γαλατά και του Σταυροδρομίου. Ουδαμού εβλέπομεν ίχνος επεμβάσεως αστυνομικής.
Ίσως όμως ως πρόοδον έπρεπε να θεωρήσω ότι, ουδ' εκείνο καν είδον, ό μοι είχεν έλθη εις μνήμην εκ των παιδικών ημερών μου, ότε, εκ του παραθύρου μου έβλεπον τους οθωμανούς δήθεν κλητήρας πηλόν και βρώμας σωρεύοντας προ του φυλακείου των, και βιάζοντας τους παρερχομένους χριστιανούς να καθαρίζωσι την οδόν διά σαρώθρου, ό τοις έθετον εις τας χείρας, τους δ' αρνουμένους, ή εφορολόγουν ή έδαιρον.
Άπαξ ηναγκάσθημεν ν' αναχαιτίσωμεν την πορείαν ημών, μέχρις ου διέλθη βραδυπόρον βωδάμαξον, παρέκει, διερχόμενοι, παρεσύραμεν την επί της οδού προέχουσαν εργαστηρίου σκηνήν. Ολίγον δ' αφ' ου προέβημεν, εβιάσθημεν ν' αλλάξωμεν διεύθυνσιν, ένεκα πυρκαϊάς, ήτις ην τότε εν των καθημερινών και συνηθεστάτων συμβάντων.
Μετ' ου πολύ δε διεκόπη και πάλιν ο δρόμος ημών υπό των τουλουμπατζήδων (1), των αντλιοφόρων, οίτινες , μικροσκοπικήν αντλίαν, ανεπαρκή και πύραυνον καν να σβέση, επί των ώμων φέροντες, έτρεχον εμπρός ημών, επειγόμενοι, ουχί υπό του καθήκοντος, αλλ' υπό της ελπίδος λεηλασίας.
Ούτως αφίχθημεν εις την υψηλήν Πύλην, καλουμένην κατ' ευφημισμόν, ως το lucus a non lucendo (2), διότι είν' εξ εναντίας ταπεινή οικία και ευτελής, περιστοιχιζομένη υπό κήπων καχεκτικών και ημελημένων μετά καταρρεόντων περιβόλων. Εις δωμάτιον δ' ολίγον περιποιημένον μας εδέχθη ο Πρωθυπουργός (Μέγας Βεζύρης) και συγχρόνως Υπουργός των Εξωτερικών (Ρεΐζ εφένδης) Ααλή Πασάς (3), βραχύς το σώμα, υποπρασίνους έχων και ευειδείς οφθαλμούς , βραδύς την λέξιν, αλλ' απταίστως την Γαλλικήν ομιλών, και, ως εφαίνετο, γλυκύς τον χαρακτήρα και σκεπτικός.
Περιεστράφη δ' η ομιλία ημών, κατά την πρώτην ταύτην συνέντευξιν, ιδίως περί τα αφορώντα τα Παρίσια και τον εκεί βίον΄και μοι ωμολόγησε προσέτι ο Υπουργός ότι ο πληθυσμός της Κωνσταντινουπόλεως ήν αραιός , και ηθικώς ουχί εκ των αρίστων. Αφ' ου τον παρεκάλεσα να ζητήση δι' εμέ την άδειαν να παρουσιασθώ εις τον Σουλτάνον, εξήλθομεν , και εις ιδιαίτερον αποσυρθέντες δωμάτιον ηλλάξαμεν ενδυμασίαν , και επί ιδιωτικής αμάξης μετέβημεν εις το Πατριαρχείον.
Μεγάλη σκοτεινή κλίμαξ, ουχί εκ των καθαριωτέρων, μάς έφερεν εις τα μάλλον ή αφελώς διασκευασμένα δωμάτια, εν οις περιέμενεν ημάς, και ότε εισήλθομεν ηγέρθη εκ της γωνίας, εις ην εκάθητο και ήλθεν εις προϋπάντησιν ημών, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Γ΄(4), ανήρ μικρόσωμος, πυρροπώγων, ισχνός, σχεδόν καχεκτικός και ισχνόφωνος, ως δε διά της περαιτέρω σχέσεως τον εγνώρισα, μέχρις υπερβολής λιτός τον βίον και εγκρατής, ενάρετος κατά πάντα, και δυσκάμπτου θελήσεως. Και κατ' αρχάς μεν μ' εδέχθη δι' επισήμου προσφωνήσεως΄έπειτα δε περί παντοίων συνδιελέχθημεν, τα συμφέροντα της εκκλησίας αφορώντων, και ιδίως περί των αξιώσεων των Βουλγάρων υπέρ ιδρύσεως ιδίας αυτών εκκλησίας (5), εις ην ήθελον ατόπως ευρέα να δώσωσιν όρια, περιορίζοντες την πατριαρχικήν εξουσίαν.[...].

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. τουλουμπατζήδες: οι πυροσβέστες. Ονομάζονταν έτσι λόγω την "τουλούμπας", της χειροκίνητης αντλίας κατάσβεσης του πυρός.
2. lucus a non lucendo: Λατινισμός. Ελ. απόδοση. : δασύλλιο δίχως φως.
3. Ααλή Πασάς (1815-1871)
Αν και αντιπαθέστατος εξαιτίας του κακού χαρακτήρα του,
ο αποκληθείς Πονηρός Βεζύρης κατόρθωσε να παρατείνει για μερικές δεκαετίες
την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Χάρη σ' αυτόν οι υπήκοοι του Σουλτάνου απέκτησαν στοιχειώδη δικαιώματα
και καλυτέρευσαν τις συνθήκες ζωής τους.
Οι σουλτανικοί νόμοι Χάτι Χουμαγιούν και Οργανικός Κανονισμός της Κρήτης
προετοίμασαν το έδαφος για τον ξεσηκωμό σημαντικών περιοχών
των Βαλκανίων.
4. Πατριάρχης Γρηγόριος Γ΄: Στο σημείο αυτό η μνήμη του Ραγκαβή τον απατά, διότι αναφέρεται στον Πατριάρχη Γρηγόριο Στ' και όχι στον Γρηγόριο Γ΄.
Ο Γρηγόριος Στ΄ανέβηκε στον Πατριαρχικό θρόνο δύο φορές ( α: 1835-1840 και β: 1867-1871).
5. Η απόσχιση της Βουλγαρικής Εκκλησίας από το Πατριαρχείο έγινε επί των ημερών του Γρηγορίου Στ΄ (1870) με σουλτανικό φιρμάνι.
*********

* ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΡΙΖΟΣ ΡΑΓΚΑΒΗΣ
(1809-1892)

Επιφανέστατη προσωπικότητα του 19ου αιώνα. Οξυνούστατος,κάτοχος σπουδαίας παιδείας και πολυγλωσσότατος, ο Φαναριώτης ποιητής και πεζογράφος Ραγκαβής υπηρέτησε το ελληνικό κράτος ασκήσας ευδοκίμως ποικίλα λειτουργήματα, λαμπρότερα των οποίων υπήρξαν εκείνα του καθηγητή Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών , του Υπουργού Εξωτερικών και του Διπλωμάτη καριέρας στις ΗΠΑ και σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες.
Η προσωπικότητά του δέσποσε επί πολλά έτη στα πνευματικά πράγματα της Ελλάδας και οι δεσμοί του με σημαίνουσες προσωπικότητες της ευρωπαϊκής πνευματικής ζωής επηρέασαν και την ελληνική πνευματική ζωή.
Έγραψε αφηγήματα ( Ο συμβολαιογράφος), ιστορικά μυθιστορήματα ( Ο αυθέντης του Μορέως), κωμωδίες ( Του Κουτρούλη ο γάμος) , ρομαντική ποίηση (Διονύσου πλους και Γοργός ιέραξ) και εξέδωσε δύο περιοδικά [ Χρυσαλλίς (1863-1866)- Παρθενών (1971-1973)].
Τα "Απομνημονεύματά" του είναι ο καθρέφτης μιας "δύσκολης" εποχής , κατά την οποία
ο ελληνικός λαός ψάχνει να διαμορφώσει την πολιτική , την κοινωνική και την πνευματική του ταυτότητα, έχοντας ως οδηγούς διανοούμενους που είναι πεπεισμένοι
ότι η κύρια αποστολή τους είναι να αναγεννήσουν εκ της τέφρας του το αρχαίο ελληνικό κλέος, φορώντας άλλοτε ευρωπαϊκά ρούχα και άλλοτε την παραδοσιακή φουστανέλα.