Ε, εσείς οι δάσκαλοι, ακούστε!

«Σεβάσου με για να σε σεβαστώ!», «Δώστε στα παιδιά αγάπη. Δεν κοστίζει τίποτα!», «Η θετική ενέργεια μεταδίδεται με μια ματιά. Είστε ψυχολογικά έτοιμοι;», «Δέξου με όπως είμαι», «Να εκφράζω την άποψή μου χωρίς επιπτώσεις», «Ο διάλογος βοηθά πάντα», «Εκπαιδευθείτε για να μας εκπαιδεύσετε», «Σχολείο=μαθητές+καθηγητές μαζί!», «Ο διευθυντής πρέπει να παίρνει θέση». Είναι κάποια από τα αιτήματα που διατυπώνουν οι Ελληνες μαθητές στο Συνήγορο του Παιδιού στο πλαίσιο του προγράμματος «Εκφράζομαι, Ακούγομαι, Συμμετέχω» του Συνηγόρου του Παιδιού, που απλώθηκε σε περισσότερα από 170 σχολεία και συνεχίζει τη δημοφιλή πορεία του, αναφέρει σε άρθρο της η Καθημερινή (15/7/2007).

Μέσα από επισκέψεις και συζητήσεις των ανθρώπων του Συνηγόρου του Παιδιού στις σχολικές αίθουσες, τα παιδιά εκφράζουν τις απόψεις τους για τους κανόνες του ενήλικου κόσμου, αναγνωρίζουν τις δικές τους ευθύνες και επιβεβαιώνουν ότι πανανθρώπινες αξίες όπως αγάπη, σεβασμός του άλλου, υπευθυνότητα και δικαιοσύνη έχουν πάντα ξεχωριστή θέση. «Θέλουμε να υπενθυμίσουμε στους ενήλικες ότι εάν δώσουν λίγο χρόνο να ακούσουν τη φωνή των παιδιών, θα μάθουν πολύ περισσότερα. Τα παιδιά δεν μπορούν να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Εμείς πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας και να πάρουμε μέτρα», σημειώνει ο Συνήγορος του Παιδιού κ. Γιώργος Μόσχος.

Οι προτάσεις που θα προκύψουν από το διάλογο με τα παιδιά θα αποτελέσουν το περιεχόμενο ενός υπομνήματος προς το υπ. Παιδείας, εξηγεί ο κ. Μόσχος. «Προσπαθούμε να βρούμε τρόπους να μεγεθύνουμε τη φωνή των παιδιών προς τα ώτα των ενηλίκων», σημειώνει και συνεχίζει: «Όπως είδαμε από τα φύλλα αξιολόγησης, όλα τα παιδιά θέλουν να βοηθήσουν προς αυτή την κατεύθυνση, να συνεχίσουν τη συνδρομή τους στο πρόγραμμα. Πρόθεσή μας είναι να συμπεριλάβουμε μελλοντικά στην προσπάθεια και παιδιά από πιο δύσκολους χώρους, όπως ορφανοτροφεία, ιδρύματα, φυλακές ανηλίκων, σχολεία για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Θέλουμε να εντάξουμε στο πρόγραμμα και τα παιδιά με σωματική αναπηρία. Το ξέρετε ότι στην περιφέρεια τα ανάπηρα παιδιά δεν πάνε στο σχολείο, διότι ντρέπονται; Όμως, όταν στην αντιπροσωπευτική ομάδα συζήτησης από τα σχολεία που συγκεντρώθηκε στα γραφεία του Συνηγόρου υπήρξε και ένα παιδί με σωματική αναπηρία, όλα τα παιδιά ήταν χαρούμενα. Το μεν διότι το αποδέχτηκαν, τα άλλα διότι μπόρεσαν να εκδηλώσουν την τρυφερότητά και τη φροντίδα τους».

Τα παιδιά θέλουν οι καθηγητές να λειτουργούν ως διαμεσολαβητές στην επίλυση συγκρούσεων μεταξύ τους και ως συνδετικός κρίκος με την πραγματική αποστολή και λειτουργία του σχολείου. «Θα θέλαμε οι καθηγητές να μας βοηθούν ώστε να τα βρίσκουμε μεταξύ μας και να συνδεόμαστε καλύτερα με το νόημα του σχολείου». Η προσδοκία, όμως, απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Τα παιδιά επαναλαμβάνουν συνέχεια ότι «δεν μπορούμε να εμπιστευθούμε τους καθηγητές μας».

Οι μαθητικές κοινότητες έχουν δυστυχώς απαξιωθεί στα μάτια μαθητών και καθηγητών. Αντί τα μαθητικά συμβούλια να συμμετέχουν στην καθημερινότητα του σχολείου ή να παίρνουν θέσεις σε ζητήματα που σχετίζονται με έκφραση γνώμης, εξαντλούνται σε αποφάσεις για εκδρομές, πάρτι ή καταλήψεις.

Ο σεβασμός της προσωπικότητάς τους απασχολεί πολύ τους μαθητές. Διότι υπάρχουν καθηγητές, λένε οι μαθητές, που τους προσβάλλουν ή τους παρενοχλούν. «Μας μειώνουν. Μας προσβάλλουν αντί να μας βάλουν να σκεφτούμε τι λάθος έχουμε κάνει». Ή, έχει συμβεί «καθηγητές να την πέφτουν σε μαθητές και μαθήτριες» και αναρωτιούνται εάν υπάρχουν επαρκή πειθαρχικά μέτρα ή έλεγχος απέναντι σε τέτοιους εκπαιδευτικούς.

Τα παιδιά ζητούν η αξιολόγησή τους να βασίζεται στην προσπάθεια που καταβάλλει το καθένα και όχι στην απόδοση. «Γιατί να μένουν παιδιά στην ίδια τάξη; Μήπως πρέπει να υπάρχει διαβάθμιση στην αξιολόγηση και να προάγονται όλα τα παιδιά όσο η εκπαίδευση είναι υποχρεωτική;», σημειώνει ο κ. Μόσχος. «Εμείς ετοιμάζουμε ένα πόρισμα στο θέμα αυτό, με αφορμή περιστατικά που αφορούν παιδιά με οριακή νοημοσύνη ή σοβαρά οικογενειακά προβλήματα. Τα παιδιά αυτά δεν μπορούν να αποδώσουν στις εξετάσεις και δεν υπάρχει ειδική υπηρεσία αξιολόγησης του προβλήματός τους ώστε να εξαιρούνται από τις εξετάσεις, όπως τα δυσλεκτικά ή όσα έχουν πάρει διάγνωση από τα ΚΔΑΥ (Κέντρα Διάγνωσης, Αξιολόγησης και Υποστήριξης)».

Ένα άλλο θέμα που απασχολεί πολύ τα παιδιά είναι αυτό των φροντιστηρίων, το οποίο συνδέουν άμεσα με την απαξίωση του σχολείου. «Πώς μπορεί να σεβόμαστε το σχολείο, όταν όλοι μας λένε ότι πρέπει να πάμε φροντιστήριο για να βγάλουμε σωστά την ύλη; Δηλαδή, το σχολείο δεν μπορεί να βγάλει την ύλη;», αναρωτιούνται τα παιδιά και προσθέτουν ότι πάρα πολλές φορές όταν δεν καταλαβαίνουν κάτι στο μάθημα, οι καθηγητές τους λένε: «Καλά εσύ πας και φροντιστήριο. Τι θέλεις και ρωτάς τώρα;».

Το πρόβλημα είναι πολύ σοβαρό στα Λύκεια, σημειώνει ο κ. Μόσχος και προσθέτει ότι «ένα από τα σχολεία όπου συνάντησα τη μεγαλύτερη απαξίωση του θεσμού και όπου όλοι οι μαθητές είχαν την αντίληψη «Ε! Εντάξει. Τι να μας μάθει το σχολείο; Εχουμε το φροντιστήριο το απόγευμα. Στο σχολείο ερχόμαστε επειδή πρέπει και για να κάνουμε χαβαλέ», ήταν το σχολείο της Αμαρύνθου στην Εύβοια, όπου βιάστηκε η αλλοδαπή μαθήτρια».

Ο Συνήγορος του Παιδιού επισκέφθηκε το σχολείο, όταν συνέβη το περιστατικό και τρεις μήνες αργότερα. Τους εντυπωσίασε ότι όλη η κοινωνία -γονείς, εκπαιδευτικοί, μαθητές- έχει σιωπηρά συμφωνήσει πως το Λύκειο έχει μικρή δυνατότητα να ετοιμάσει τα παιδιά για την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Διάχυτη μάλιστα ήταν η φήμη ότι οι καθηγητές του σχολείου έκαναν το απόγευμα φροντιστηριακό μάθημα. «Οταν η απάντηση στην παρατήρηση ότι το σχολείο δεν έχει εργαστήρια ήταν «ναι, όντως δεν έχουμε. Αλλά και τι έγινε... Το εργαστήριο θέλει προετοιμασία τρεις ώρες. Πού να το κάνω τώρα...» τότε υποθέτεις ότι σε τέτοια σχολεία προφανώς γεννιούνται και άλλα», σημειώνει ο κ. Μόσχος. «Γι' αυτό σας λέω ότι τα φροντιστήρια είναι τεράστια πληγή. Καθιστούν το παιδί «εργαζόμενο» από το πρωί ώς το βράδυ, πλήττουν οικονομικά τις οικογένειες και απαξιώνουν το θεσμό του σχολείου».

Πρωτεύον ζήτημα για τα παιδιά μέσα στο σχολείο είναι η έλλειψη επικοινωνίας και δευτερεύον η βία, που είναι κυρίως ψυχολογική και λιγότερο φυσική. Ο καθορισμός κανόνων με βάση τον αλληλοσεβασμό είναι κύριο αίτημά τους.

Τα παιδιά προτείνουν, σε ό,τι αφορά τους καθηγητές τους:

1. Να εκπαιδεύονται στη διάρκεια των σπουδών τους και να επιμορφώνονται σε θέματα ψυχολογίας του παιδιού και του εφήβου και διεξαγωγής διαλόγου στην τάξη.

2. Να καθιερωθεί σε όλες τις τάξεις του Γυμνασίου και του Λυκείου τακτική ώρα επικοινωνίας με την ευθύνη ενός καθηγητή, που θα έχει ειδική εκπαίδευση σε αυτό - ο υπεύθυνος καθηγητής στην αρχή της σχολικής χρονιάς να βλέπει ατομικά κάθε μαθητή για 10 λεπτά τουλάχιστον.

3. Να υπάρχει, πέραν των εκπαιδευμένων καθηγητών και ειδικός ψυχολόγος. «Οι ψυχολόγοι να βοηθούν τους καθηγητές να μας προσεγγίσουν ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για πιο ειδικά θέματα», λένε, και ο κ. Μόσχος τονίζει στην «Κ» ότι πολύ συχνά τα παιδιά καταφεύγουν στους ανθρώπους του Συνηγόρου και τους μιλούν για προβλήματα ασυνεννοησίας, καταπίεσης ή κακοποίησης στο σπίτι.

Η στάση των γονέων απασχολεί πολύ τα παιδιά. Στο σχολείο πηγαίνουν, βοηθούν και συμμετέχουν οι πιο καλλιεργημένοι και ευασθητοποιημένοι γονείς. Οι γονείς που ασκούν βία στο σπίτι ή παραμελούν τα παιδιά τους, δεν εμφανίζονται ποτέ στο σχολείο. Τα παιδιά, λοιπόν, προτείνουν, σε ό,τι αφορά τους γονείς τους:

1. Να γίνει εκπαίδευση γονέων στους χώρους εργασίας.

2. Να δεσμευθεί χρόνος στην τηλεόραση, ιδιωτική και δημόσια, για προσεγμένα εκπαιδευτικά προγράμματα που θα απευθύνονται σε γονείς και εκπαιδευτικούς.

3. Να υπάρξει μάθημα εκπαίδευσης νέων γονέων στις μεγάλες τάξεις του Λυκείου, για να καταλάβουν από νεαρή ηλικία τι σημαίνει γονιός.