Τρίτη, Ιουλίου 10, 2007

Θανάσης Φωτιάδης, ο αγνοημένος... (μικρό αφιέρωμα)

ΘΑΝΑΣΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ
(1921-1989)

1946. Ο Θανάσης Φωτιάδης (τέταρτος απ' τα αριστερά
προς τα δεξιά) με μια παρέα Επονιτών στο Σέιχ-Σου.


Ο Θανάσης Φωτιάδης ανήκει στην κατηγορία των
πολυτάλαντων πνευματικών ανθρώπων για τους
οποίους το πνευματικό κατεστημένο επιφύλαξε

τη μοίρα των απροσκύνητων, δηλαδή τη σιωπή.
Διαθέτοντας σπάνια παιδεία και χαρισματική προσωπικότητα,
διακρίθηκε από την Κατοχή ακόμη για την ενεργή συμβολή του

στους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες της Αριστεράς
αλλά και για τις λογοτεχνικές του ανησυχίες , που εκδηλώθηκαν
αρχικά με πέντε ποιητικές συλλογές , για να αποκρυσταλλωθούν τελικά
σε εκδόσεις που αφορούσαν τον Καραγκιόζη, το λαϊκό πολιτισμό
και τη σάτιρα της απερίγραπτης παιδείας του νεοέλληνα,

έτσι όπως αποτυπώνεται αυτή στο γραπτό κυρίως λόγο.
Σε δύο μνημειώδη βιβλία που αφορούν την τελευταία κατηγορία
των ενασχολήσεών του και φέρουν τους εύγλωττους
τίτλους "Το λιβάδι με τους μαργαρίτες" (1965) και
"Το περιβόλι με τους μαργαρίτες" , ο Θανάσης Φωτιάδης

συγκέντρωσε σωρεία γλωσσικών βαρβαρισμών
από διάφορα κείμενα, που κάλυπταν όλες τις πτυχές
της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής της χώρας.

Τα "μαργαριτάρια" αυτά δείχνουν το ύφος και το ήθος μιας εποχής
που, αντίθετα με όσα πιστεύουμε, δεν είναι τόσο μακρινή απ' τη δική μας.

Τα λαμπρά αυτά έργα έγιναν έκτοτε σημεία αναφοράς για όσους
πνευματικούς ανθρώπους (διανοούμενους, εκπαιδευτικούς,
συγγραφείς κλπ.) έβαλαν ως στόχο ζωής την αναβάθμιση της
Παιδείας του τόπου , μέσω της συστηματικής διδασκαλίας της γλώσσας μα
ς.
Ο Θανάσης Φωτιάδης, φεύγοντας απ' τη ζωή,
άφησε πίσω του ως άξιο αντικαταστάτη

το γιο του Χρήστο Φωτιάδη, ο οποίος εξέδωσε πρόσφατα,
ως συνέχεια των δύο βιβλίων του πατέρα του,

το ξεκαρδιστικό "Ο Μπαχτσές με τους μαργαρίτες", αποδεικνύοντας
ότι από την καλή μηλιά πέφτουν μόνο καλά μήλα...


***
ΕΝΘΥΜΗΜΑΤΑ

Ο ΘΑΝΑΣΗΣ ΦΩΤΙΑΔΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΟΧΗ

"Στο Πανεπιστήμιο γνώρισα τον Θανάση Φωτιάδη, συμφοιτητή μου στη Νομική Σχολή, και άρχισα να κάνω παρέα μαζί του. Η γνωριμία αυτή έμελλε να εξελιχθεί σε μια πολύ στενή φιλία, που κράτησε μέχρι το θάνατό του, το καλοκαίρι του 1989. Δηλαδή, πενήντ
α ολόκληρα χρόνια! Τον Θανάση τον χαρακτήριζαν εξυπνάδα και ευρυμάθεια. Κι ακόμη, ένα έμφυτο χιούμορ. Είχε μιαν αξιόλογη βιβλιοθήκη σε σχέση με τη δική μου, που τότε άρχιζε να δημιουργείται. Πολύ συχνά βρισκόμουν στο δωμάτιό του, που συγχρόνως ήταν βιβλιοθήκη, χώρος ύπνου, σνακ-μπαρ- έτσι θα το λέγαμε , αν γνωρίζαμε αυτήν τη λέξη τότε- και αποθηκευτικός, εν γένει χώρος. Έρχονταν εκεί και άλλοι φίλοι και φίλες. Πολύ συχνά μαζευόμασταν εφτά κι οχτώ άτομα σ’ έναν μικρό χώρο, τρία επί τέσσερα περίπου. Εκείνον τον καιρό καπνίζαμε κάτι φοβερά τσιγάρα, τα « Ποιότ» του Χατζηγεωργίου, κι όταν ντουμάνιαζε ο χώρος, φορούσαμε τα παλτά μας κι ανοίγαμε τα παράθυρα. [……] Το θαυμάσιο περιοδικό Ξεκίνημα, που έβγαλε η ενθουσιώδης
Επονίτικη φοιτητική συντροφιά του Α.Π.Θ. των Αναγνωστάκη, Κύρου,
Παπαδόπουλου, Θασίτη κ.α., το 1945, είχε
ως αρχισυντάκτη το Θανάση Φωτιάδη.


Ο Θανάσης από παιδί ακόμη, διάβαζε με πάθος. Το ένα βιβλίο κατόπιν του άλλου. Διάβαζε λογοτεχνία, ιστορία, αργότερα μαρξιστικά, φιλοσοφία. Πνεύμα ανήσυχο, έψαχνε πάντοτε με σκοπό να βρει την αιτία των πραγμάτων. Όταν πρωταντίκρισα τη βιβλιοθήκη του, τα έχασα. Άγνωστοι τίτλοι αναγράφονταν στις ράχες των βιβλίων που πυργώνονταν γύρω μου ως τ
ην οροφή. Βρίσκονταν εκεί Γάλλοι υπερρεαλιστές, ο Έλιοτ, ο Κορδάτος, ο Κορνάρος, η Ρόζα Λούξεμπουργκ, η Ρόζα Ιμβριώτη. Περιοδικά, τόμοι ολόκληροι, δεμένοι, που αγνοούσα ως και την ύπαρξή τους. Νέα Γράμματα, Φιλική Εταιρεία, Ο Κύκλος, Το Τρίτο Μάτι. Βιβλία που πρωτοσυναντούσα, όπως η Οδύσσεια του Καζαντζάκη, βιβλία του Ελύτη, του Ρίτσου, του Εμπειρίκου, το μοναδικού Κοσμά Πολίτη και τόσων , μα τόσων άλλων. Μου διάβαζε στίχους δικούς του ή ξένους, μου διάβαζε θέατρο με μια βαθιά, υποβλητική φωνή. Συχνά μου μιλούσε για ζωγραφική, καθώς και για τις νεότερες τεχνοτροπίες, επειδή πειραματίζονταν και ο ίδιος. Ή, για να εκφραστώ καλύτερα, προσπαθούσε να ζωγραφίσει και ο ίδιος. Και μερικές φορές αρχίζαμε συζητήσεις πάνω σε κείμενα του Ματξ, του Ένγκελς ή και του Πλεχάνωφ. Και όταν βγαίναμε, κάναμε πάντοτε φάρσες για να ξεδώσουμε. Πειράζαμε τον κόσμο και πουλούσαμε ουτσκουσουσούμ, κάτι μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, κατάλληλο για όλες τις εποχές, τις καταστάσεις και τις ηλικίες. Υλικό θαυματουργό. Έμπαινε παντού. Από σαλάτα του φαγητού μέχρι κινητήρα αεροπλάνου. Το ουτσκουσουσούμ εξελίχθηκε σε λέξη μαγική που σήμαινε το καθετί. Τα πάντα. Και την προσφέραμε με μια τέτοια σοβαρότητα, που ο άλλος δίσταζε να σε ρωτήσει. Ήταν πλέον κάτι το δεδομένο! Κι ο Θανάσης Φωτιάδης, αγνοημένος, παραγνωρισμένος, σχεδόν αποδιοπομπαίος από συστήματα σιωπής και σκοπιμότητας, αναζητεί μετά θάνατον μια δικαίωση. Τη δικαίωση εκείνη που την αξίζει επειδή τη δικαιούται.»
Κλείτος Κύρου, «Οπισθοδρομήσεις- Αναδρομή ζωής», Εκδ. Άγρα, σ. 81-84
***
ΔΕΙΓΜΑΤΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΩΝ
ΣΥΛΛΕΓΕΝΤΩΝ ΥΠΟ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΦΩΤΙΑΔΟΥ, ΛΟΓΙΟΥ

-Εγκατελείφθη ερμάριο (=έρμαιο) της τύχης του...
-Σύσσωμο όλο το ελληνικό έθνος ετορπίλησε τον τουρκικόν ζυγόν.
-Σ' αγαπώ κι όταν το κλήμα
Της ψυχής μου μόνο ανθεί
Σ' αγαπώ κι όταν η λίμα
Τη σαρκός μου σε ποθεί...
-Η βασιλική πομπή πλησιάζει, προχωρεί, προχωρεί εν είδει πομπής...
-Προκείμενε νεκρέ, βαθιά είναι η υποχρέωσιίς μας και η συγκίνησις, όταν ιστάμεθα μπροστά στην νεκρικήν σας εκδήλωσιν...
-ΚΡΕΟΠΩΛΕΙΟΝ Ο ΥΙΟΣ ΜΟΥ ΠΕΤΡΟΣ
-ΦΕΡΕΤΡΟΠΟΙΕΙΟΝ Η ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΙΣ
-Σήμερα ο ήλιος είναι πολύ καυστικός...
-Δεν με αγαπά όπως πρώην...
-...Η μητέρα μου τότε εβιάσθη τόσον πολύ, ώστε από την βίαν έκοψεν το δάκτυλόν της εις αιματηρόν σημείον.
-Κρούουσι τον κίνδυνον του θανάτου...
***
ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΘΑΝΑΣΗ ΦΩΤΙΑΔΗ

1943: ΝΟΤΙΕΣ
1945: ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ
1945: ΠΑΝΟΠΛΙΕΣ
1957: ΝΑΥΤΙΚΟ ΦΥΛΛΑΔΙΟ
1964: ΔΙΑΔΡΟΜΗ
1965: ΤΟ ΛΙΒΑΔΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΕΣ
1965: ΕΝΑΣ ΘΑΥΜΑΣΙΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ
1966: ΤΟ ΠΕΡΙΒΟΛΙ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΡΓΑΡΙΤΕΣ
1970: Ο ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΜΑΚΡΥΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙ Ο ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΛΑΟΣ

Σημείωση : Σύμφωνα με το ενημερωτικό σημείωμα που είχε την καλοσύνη να μου στείλει ο γιος του , Χρήστος , ο Θανάσης Φωτιάδης τα τελευταία του χρόνια:
- ασχολήθηκε περισσότερο με την Λαογραφία, συμμετείχε σε Συνέδρια, διαλέξεις κλπ, συνέγραψε την «Γυναικοκρατία» (που εξακολουθεί να επανεκδίδεται!) και άλλα 5 βιβλία: «΄Οφις γυρεύει σπήλαιο», «Νύφη, γαμπρός και συγγενολόι», «Πώς να δημιουργήσουμε Λαογραφικό Μουσείο», «Η νοημοσύνη των φυτών» και «Ρήγας-Καραϊσκάκης-Κόχραν».
- δε σταμάτησε να ασχολείται με το θέατρο σκιών, μετά και την έκδοση του μνημειώδους λευκώματος (520 σελίδες, 1500 εικόνες- Βραβείο Ιπεκτσί ελληνοτουρκικής φιλίας) «Καραγκιόζης ο Πρόσφυγας» και έγραψε σειρά άρθρων πάνω στο θέμα αυτό , ενώ έκανε περιοδείες με τους κορυφαίους καραγκιοζοπαίχτες Σπαθάρη και Σπυρόπουλο και στήριξε το Σωματείο των Καραγκιοζοπαιχτών .

2 σχόλια:

Νίκος Λαγκαδινός είπε...

gerontako, χαίρε! Διαβάζω το αφιέρωμά σου στον Θανάση Φωτιάδη και πραγματικά μ' ευχαριστεί το γεγονός ότι παρά τη σιωπή που κι εσύ αναφέρεις, πάντα θα υπάρχουν (συν)άνθρωποι με μνήμη - στην προκειμένη περίπωση, εσύ! Και καλά έκανες, διότι ο αείμνηστος Φωτιάδης ήταν αγωνιστής κι εγώ προσωπικά τον γνώρισα μέσα από τη δουλειά του για τον Καραγκιόζη (είναι θησαυρός το εξαιρετικό βιβλίο-λεύκωμά του από τον Δαρδανό, αν δεν λαθεύω). Ωστόσο, θυμάμαι με συγκίνηση ένα περιστατικό που ήμουν εγώ ο ίδιος "υπαίτιος". Τον γνώρισα όταν ήμουν αρχισυντάκτης στο περιοδικό "Τετράδιο" (του Φώντα Λάδη), όπου ερχόταν συχνά ο Φωτιάδης και τα λέγαμε. Κάποτε έγραψα (ανωνύμως)σε ένα άλλο περιοδικό κάτι για τον Καραγκιόζη κι έκρινα αρνητικά ορισμένους ενασχολούμενους με τον λαϊκό μας ήρωα, και κατά κάποιο τρόπο "φωτογράφιζα" (αδίκως) τον Φωτιάδη. Ήρθε, λοιπόν, ο Φωτιάδης στο "Τετράδιο" και μου έκανε παράπονα διότι κάποιοι νεότεροι δεν αναγνωρίζουν τη δουλειά του κ.λπ. κι εγώ ο δυστυχής δεν είχα το θάρρος να του ομολογήσω την... αμαρτία μου, ότι δηλ. εγώ ήμουν ο "ασεβής" δημοσιογράφος! Αυτά - για να μου φύγει ένα βάρος... Αν έφυγε!

Sting είπε...

Αμαρτία εξομολογημένη ουκ έστιν αμαρτία, Νικόλα! Όμως ο Θανάσης Φωτιάδης δεν υπέφερε από κάποια νεανικά ξαστοχημένα βόλια, αλλά από την επίμονη σιωπή της πνευματικής ιντελιγκέντσιας της εποχής του, η οποία είχε περί πολλού κάποιους λησμονημένους σήμερα συγγραφείς και αρνιόταν να πει ένα λόγο (καλό ή κακό , αδιάφορο...)για ένα διανοούμενο που μόχθησε , αν μη τι άλλο, για το λαϊκό πολιτισμό. Ξέρεις τι είναι το πρωί να τον χαιρετούν στα δικαστήρια, να χαριεντίζονται μαζί του, και το βράδυ να γράφουν κριτικές για μια στοίβα βιβλία και να προσπερνούν τον Καραγκιόζη του; Έτσι απλά, σαν να μην υπήρχε!