---

Ζάλευκος, Σόλων, Ανάχαρσης, Energa

Είναι μοιραίο άραγε;

Παντελής Μπουκάλας

πηγή: Καθημερινή

Για τον Ζάλευκο γνωρίζουμε ελάχιστα πράγματα, κι αυτά δεν είναι απολύτως εξακριβωμένα. Δεν μπορούμε λοιπόν να συμπεράνουμε με ασφάλεια αν ήταν μορφή της ιστορίας ή των μύθων. Θρυλείται ότι έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ. στους Επιζεφύριους Λοκρούς της Κάτω Ιταλίας και ότι υπήρξε ο πατέρας των πρώτων γραπτών νόμων των Ελλήνων. Αυτός εισήγαγε την αρχή της ανταπόδοσης (του αντιπεπονθότος), αφαίρεσε δε από τους δικαστές την εξουσία να ορίζουν την ποινή για κάθε αδίκημα αυθαιρέτως, κατά βούληση. Ίσως είχε διακρίνει ότι η βούληση αυτή δεν ήταν πάντα καθαρή, αλλά επηρεαζόταν από φιλίες και δουλείες – με πρώτη και χειρότερη τη δουλεία του χρήματος. Ενδεχομένως γι’ αυτό του αποδίδεται (από τον Ιωάννη Στοβαίο) ο συσχετισμός των νόμων με τους ιστούς της αράχνης: πνίγουν τις μύγες και τα κουνούπια, πλην οι σφήκες και οι μέλισσες τους σπάνε και ξαναβρίσκουν την τερπνή ελευθερία τους: «Ζάλευκος ο των Λοκρών νομοθέτης τους νόμους έφησε τοις αραχνίοις ομοίους είναι· εάν μεν γαρ εμπέση μυία ή κώνωψ, κατέχεται· εάν δε σφηξ ή μέλιττα, διαρρήξασα αφίπταται· ούτω και επί τους νόμους».
Προφανής η αλληγορία, φαίνεται ότι συμπύκνωνε το κοινό περί αδικίας αίσθημα, που μάλλον το είχαν νιώσει οι άνθρωποι με τις πρώτες κιόλας νομοθετικές απόπειρες. Ακριβώς λοιπόν επειδή ο περί αραχνίων και νόμων λόγος κωδικοποιούσε τη συλλογική εμπειρία, θα μπορούσε να έχει οποιονδήποτε πατέρα. Ο Πλούταρχος λ.χ., στον Βίο του Σόλωνα, τον αποδίδει στον Ανάχαρση, τον Σκύθη σοφό: «Ο Ανάχαρσης περιγελούσε τις προσπάθειες του Σόλωνα, που πίστευε ότι θα περιορίσει τις αδικίες και την πλεονεξία των πολιτών με γραπτούς νόμους. Γιατί φρονούσε πως οι νόμοι μοιάζουν με τον ιστό της αράχνης. Πιάνουν τους αδύναμους και τους μικρούς, αλλά οι δυνατοί και οι πλούσιοι τους σπάζουν». «Υπό δε των δυνατών και πλουσίων διαρραγήσεσθαι...». Κάτι μάς θυμίζει; Κάτι θυμίζει σ’ εμάς, όπως και στους γονείς, τους παππούδες, τους προπαππούδες μας;
Είναι μοιραίο άραγε; Ο Σόλων, που πίστευε ότι οι συμπολίτες του θα συμμορφωθούν στους νόμους, εναντιώθηκε στην πικρόχολη γνώμη του Ανάχαρση. Πλην, αποφαίνεται ο Πλούταρχος, «ταύτα μεν ως Ανάχαρσις είκαζεν απέβη μάλλον ή κατ΄ελπίδα του Σόλωνος». Τα πράγματα πήγαν κατά την πρόβλεψη του Σκύθη, όχι κατά την ελπίδα του Αθηναίου. Το αποφυλακισθέν στέλεχος της Energa, που δεν το βαραίνουν λίγα, είναι ένας εκ των πολλών «δυνατών και πλουσίων» που μάλλον θα συμφωνούσαν με τον Ζάλευκο και τον Ανάχαρση.