Η "στοιχειωμένη" φύση που μιλά στη γερμανική ψυχή
Παναγόπουλος Θάνος
Του ΘΑΝΟΥ ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΥ
Απρίλιος 1815. Η έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες είναι η ισχυρότερη που παρατηρείται μετά από εκείνην του 535-536, τα δραματικά αποτελέσματα της οποίας είχε καταγράψει και ο Βυζαντινός ιστορικός Πορφύριος. Είναι δε τόσο ισχυρή ώστε αλλάζει το κλίμα στο βόρειο ημισφαίριο. Ο “ηφαιστειακός χειμώνας” θα προκαλέσει την επόμενη χρονιά το λεγόμενο “Έτος χωρίς καλοκαίρι”.
Ιούνιος 1816. Εξαιτίας της ασταμάτητης βροχής που προκάλεσε ο ηφαιστειακός χειμώνας, ο Λόρδος Βύρων, η Μαίρη Σέλεϊ, ο Πέρσι Σέλεϊ και ο Τζον Ουίλιαμ Πολιντόρι θα περάσουν τις διακοπές τους στη λίμνη της Γενεύης κλεισμένοι στη Βίλα Ντιοντάτι. Επηρεασμένοι από τον πολυήμερο εγκλεισμό και ενώ η Ευρώπη γνωρίζει εξαιτίας του αλλοπρόσαλλου καιρού τον χειρότερο λιμό του 19ου αιώνα, λεηλασίες και εξεγέρσεις, οργανώνουν έναν διαγωνισμό, ποιος θα συγγράψει το τρομακτικότερο διήγημα.
Η Μαίρη Σέλεϊ θα εκδώσει το 1818 το “Frankenstein”, ο Μπάιρον τον Ιούλιο του 1816 το «αποκαλυπτικό» ποίημα “Darkness” και το 1819 το «Fragment of a Novel», που είναι και η πρώτη ιστορία με βαμπίρ στα αγγλικά, και ο Πολιντόρι το 1819 το “The Vampyre”, έργα από τα οποία θα ξεπηδήσει η γοτθική μυθοπλασία. Και οι τρεις επηρεάζονται από το ίδιο βιβλίο. Το “Tales of the Dead”, μια αγγλική μετάφραση αποσπασμάτων του “Fantasmagoriana” από τη Σάρα Άρετσον. Και αυτό όμως με τη σειρά του είναι η γαλλική μετάφραση από τον Ζαν Μπατίστ Μπενουά Αϊρίς αποσπασμάτων του “Gespensterbuch”.
1811. Δύο 40χρονοι συγγραφείς, οι Γιόχαν Αουγκούστ Άπελ από τη Λειψία και Φρίντριχ Λάουν από τη Δρέσδη, εκδίδουν την ανθολογία τρόμου «Gespensterbuch», το "Βιβλίο των Φαντασμάτων", με πρώτη ιστορία τον “Freischütz”.
Ο θρύλος του “Ελεύθερου σκοπευτή” ήταν γνωστός στους Γερμανούς από τον 14ο αιώνα. Ο σκοπευτής συνάπτει συμβόλαιο με τον Διάβολο. Του παραδίδει την ψυχή του με αντάλλαγμα έξι σφαίρες οι οποίες κατευθύνονται με ακρίβεια στους στόχους που έχει επιλέξει ο σκοπευτής. Αυτές οι Freikulgen, οι «ελεύθερες σφαίρες», υπακούουν στη βούληση του σκοπευτή, όμως υπάρχει και μια έβδομη, η οποία στρέφεται στον στόχο που επιλέγει ο ίδιος ο διάβολος.
Ο Βέμπερ θα συνθέσει τον «Ελεύθερο σκοπευτή», την πρώτη όπερα του γερμανικού ρομαντισμού, πάνω στο λιμπρέτο του Γιόχαν Φρίντριχ Κιντ, ιδέα του οποίου ήταν η μεταφορά της νουβέλας των Άπελ και Λάουν.
Τόσο λοιπόν οι φίλοι του αγγλικού γκόθικ διηγήματος όσο και οι φίλοι της γερμανικής ρομαντικής όπερας χρωστούν πολλά στις ιστορίες του Άπελ, και ειδικά τις «Die Bilder der Ahnen» και Die Ahnen» που θα επηρεάσουν τους Μπάιρον, Μαίρη Σέλεϊ, Πέρσι Σέλεϊ και Πολιντόρι να συγγράψουν τα διάσημα έργα τους γοτθικού τρόμου και τον “Freischütz” που θα συνθέσει ο Βέμπερ.
18 Ιουνίου 1821. Στο Βερολίνο η όπερα «Der Freischütz» εγκαινιάζει το μέγαρο συναυλιών Königliches Schauspielhaus, το νέο κόσμημα της πρωτεύουσας της Πρωσίας στην Gendarmenmarkt, την ωραιότερη βερολινέζικη πλατεία.
1961. Ο Γερμανός φιλόσοφος και συνθέτης Τέοντορ Αντόρνο, γεννημένος στην Πρωσία, θα χαρακτηρίσει τον «Ελεύθερο Σκοπευτή» ως την εθνική γερμανική όπερα. Θα εντοπίσει χαρακτηριστικά της γερμανικής ψυχής μοναδικά στον κόσμο. Θα επισημάνει ότι το δάσος στην υπόθεση του έργου δεν είναι απλώς ένα δάσος. Είναι ένα πλήθος. Πλήθος στρατιωτών, εκπαιδευμένων και άκαμπτων όπως τα δένδρα.
«La rigidité et le parallélisme des arbres dressés, leur densité et leur nombre remplissent le cœur de l’Allemand d’une joie profonde et mystérieuse» θα προσθέσει. Ότι δηλαδή "η ακαμψία και ο παραλληλισμός των εκπαιδευμένων δένδρων, η πυκνότητα και το πλήθος τους γεμίζουν την καρδιά του Γερμανού με μια μυστηριώδη χαρά». Σε αυτήν ακριβώς την ιδιαιτερότητα θα αποδώσει την επιτυχία του Freischütz κατά την περίοδο πριν από την επανάσταση του 1830, η οποία θα οδηγήσει Γερμανούς αστούς και ριζοσπάστες διανοούμενους να απαιτήσουν φιλελευθερισμό και ενοποίηση.
Όταν ξεσπά το 1830 η Ιουλιανή Επανάσταση κατά του Καρόλου Ι’ στη Γαλλία με κοινωνικό και φιλελεύθερο περιεχόμενο, ένα επαναστατικό κύμα εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη με εθνικιστικό περιεχόμενο, όπως η ανεξαρτητοποίηση του Καθολικού Βελγίου από την Προτεσταντική Ολλανδία, ο ξεσηκωμός των Πολωνών κατά του τσάρου, εξεγέρσεις στην Ιταλία και με τη Γερμανία όχι μόνο να μην αποτελεί εξαίρεση, αλλά να αναδεικνύεται σε μείζον κέντρο έντονων ταραχών.
Η μεν όπερα στη Γερμανία, όπως ακόμη το μπαλέτο και το θέατρο, θα προσελκύσει τους μεγαλοαστούς και την αριστοκρατία, ενώ τα Sinhspiele απευθύνονται στους μικρομεσαίους και ιδιαίτερα στην επαρχία.
Μεσαίωνας, φύση, υπερφυσικό, παράδοση, λαϊκοί θρύλοι είναι μερικά από τα αγαπημένα θέματα της ρομαντικής όπερας. Τα παραδοσιακά τραγούδια εξακολουθούν να αποτελούν πηγή εμπνεύσεως, όπως εξακολουθούν και οι διάλογοι ανάμεσα στα μουσικά μέρη. Το είδος θα αναπτυχθεί και θα φθάσει στο αποκορύφωμά του με τον Ρίχαρντ Βάγκνερ, ειδικά με τον «Ιπτάμενο Ολλανδό», τον «Τανχόιζερ», τις «Νεράιδες» και την «Απαγόρευση της αγάπης».
Οι καινοτομίες που εισάγει με τον «Ελεύθερο σκοπευτή» ο Καρλ Μαρία Φον Βέμπερ είναι και σημαντικές και πολλές, ώστε δικαιωματικά χαρακτηρίζεται ο θεμελιωτής της γερμανικής ρομαντικής όπερας.
Η πρωτοποριακή ενορχήστρωση, οι πρωτότυπες χρωματικές αρμονίες και η ανάκληση των μύθων και του υπερφυσικού στοιχείου, προκειμένου να επικυρωθούν ηθικές αξίες και φιλοσοφικά μηνύματα, είναι αυτά στα οποία θα «πατήσει» αργότερα για να τα αναπτύξει στο έπακρο ο Ρίχαρντ Βάγκνερ.
Η συγγραφή του λιμπρέτου από τον Κιντ ολοκληρώνεται το 1817 και από το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς έως την άνοιξη του 1820, συν κάποιες τελευταίες προσθήκες τον Μάιο του 1821, έναν μήνα πριν από τη θριαμβευτική πρεμιέρα στο Βερολίνο, ο Βέμπερ μελοποιεί το έργο.
Πράξη Πρώτη
Πεδίο βολής, Βοημία, τέλος του Τριακονταετούς Πολέμου (1648)
Ο νεαρός βοηθός δασονόμου Μαξ, καλύτερος σκοπευτής της χώρας, είναι ερωτευμένος με την κόρη του δασονόμου Κούνο, την Αγκάτε. Ο Κούνο υπόσχεται στον νεαρό ότι θα του δώσει την κόρη του και το αξίωμά του εάν νικήσει στον αυριανό διαγωνισμό σκοποβολής. Σε φιλικό αγώνα σκοποβολής που προηγείται, ο νεαρός χωρικός Κίλιαν κατατροπώνει τον Μαξ. Οι χωρικοί τον επευφημούν αναγορεύοντάς τον «βασιλιά των σκοπευτών» και περιγελώντας τον Μαξ.
Ο βοηθός δασονόμος, με πεσμένο ηθικό, είναι απαρηγόρητος, καθώς έχει χάσει την ευστοχία του. «Weh mir! Mich verließ das Glück!», μονολογεί. «Αλίμονό μου! Η τύχη με εγκατέλειψε!».
Ο Κάσπαρ, επίσης επίδοξος μνηστήρας, τον οποίον είχε απορρίψει παλαιότερα η Αγκάτε, βλέποντας απελπισμένο τον Μαξ, του αποκαλύπτει ένα μυστικό. Γνωρίζει τον τρόπο να αποκτήσει επτά μαγικές σφαίρες οι οποίες βρίσουν τον στόχο που επιλέγει ο κάτοχός τους. Για να τον πείσει, του δίνει ένα όπλο με μαγικές σφαίρες, με το οποίο ο Μαξ πετυχαίνει έναν αετό από αφύσικα μεγάλη απόσταση.
Ο Κάσπαρ όμως δεν του αποκαλύπτει όλη την αλήθεια. Του αποκρύπτει και ότι έχει προσφέρει την ψυχή του στον Διάβολο και ότι μόνο οι έξι σφαίρες βρίσκουν τον στόχο που επιλέγει ο κάτοχος, με την έβδομη να την κατευθύνει ο Διάβολος. Όπως και ότι εκείνη την στιγμή τους κρυφακούει ο δαίμονας Σάμιελ και ότι προτείνοντάς του συμφωνία με τον Σάμιελ απαλλάσσεται για τρία χρόνια ο ίδιος ο Κάσπαρ από την υποχρέωση να παραδώσει την ψυχή του στον δαίμονα, αφού με την συμφωνία θα έχει παραχωρήσει τη δική του ο Μαξ.
Ο Κάσπαρ τον πείθει να πάνε μαζί τα μεσάνυχτα στο Φαράγγι του Λύκου, όπου θα κατασκευάσει τις σφαίρες.
Τη στιγμή που ο Μαξ ρίχνει την πρώτη μαγική σφαίρα, πέφτει από τον τοίχο το πορτρέτο ενός προγόνου της και την τραυματίζει ελαφρά, κάτι που εκλαμβάνεται ως μήνυμα. Η ξαδέλφη και φίλη της Αγκάτε, η Άννα, προσπαθεί να διασκεδάσει τους φόβους της.
Εμφανίζεται ο Μαξ και τους ανακοινώνει πως έχει χτυπήσει ένα ελάφι στο Φαράγγι του Λύκου και θα πάει να το φέρει. Οι δύο κοπέλες τον εξορκίζουν να μην πάει φοβούμενες ότι θα πάθει κακό, εκείνος όμως είναι αποφασισμένος.
Ο Μαξ και ο Κάσπαρ μοιράζονται τις σφαίρες. Ο Κάσπαρ χρησιμοποιεί τις τρεις. Ο Μαξ έχει χρησιμοποιήσει μόνο τις δύο και ζητά από τον Κάσπαρ την έκτη για τον τελικό. Ο Κάσπαρ αρνείται και πυροβολεί μια αλεπού, οπότε απομένει στον Μαξ η έβδομη σφαίρα, η οποία όμως καθοδηγείται από το Πνεύμα του Κακού.
Ο Ότοκαρ διατάζει να ριχτεί το πτώμα στο Φαράγγι του Λύκου και ζητά εξηγήσεις από τον Μαξ. Μόλις πληροφορείται τι έχει συμβεί, ζητάει από τον Μαξ να εγκαταλείψει την χώρα. Τότε εμφανίζεται ο ερημίτης και εξηγεί πως ό,τι έκανε ο Μαξ το έκανε από την αγάπη του για την Αγκάτε. Ωστόσο, καταδικάζει την πράξη του Μαξ και ζητά ως τιμωρία του έναν χρόνο μετάνοια και προσευχή, κάτι που αποδέχεται ο Ότοκαρ και υπόσχεται πως εκείνος θα παντρέψει μετά την μετάνοια του Μαξ το ζευγάρι.
Η όπερα κλείνει με τον θίασο να τραγουδά ευχαριστήριους ύμνους.
«Ναι! Ας υψώσουμε το βλέμμα μας στον παράδεισο/
Και στήριγμα στην καθοδήγηση του Αιώνιου ας βρούμε/
Πάντα τη χάρη του πατρός να εμπιστευόμαστε!
Όποιου καθαρή είναι η καρδιά και είναι στη ζωή αθώος,/
μπορεί τη Χάρη του Πατρός σαν παιδί να εμπιστευθεί!».
Απρίλιος 1815. Η έκρηξη του ηφαιστείου Ταμπόρα στις Ολλανδικές Ανατολικές Ινδίες είναι η ισχυρότερη που παρατηρείται μετά από εκείνην του 535-536, τα δραματικά αποτελέσματα της οποίας είχε καταγράψει και ο Βυζαντινός ιστορικός Πορφύριος. Είναι δε τόσο ισχυρή ώστε αλλάζει το κλίμα στο βόρειο ημισφαίριο. Ο “ηφαιστειακός χειμώνας” θα προκαλέσει την επόμενη χρονιά το λεγόμενο “Έτος χωρίς καλοκαίρι”.
Ιούνιος 1816. Εξαιτίας της ασταμάτητης βροχής που προκάλεσε ο ηφαιστειακός χειμώνας, ο Λόρδος Βύρων, η Μαίρη Σέλεϊ, ο Πέρσι Σέλεϊ και ο Τζον Ουίλιαμ Πολιντόρι θα περάσουν τις διακοπές τους στη λίμνη της Γενεύης κλεισμένοι στη Βίλα Ντιοντάτι. Επηρεασμένοι από τον πολυήμερο εγκλεισμό και ενώ η Ευρώπη γνωρίζει εξαιτίας του αλλοπρόσαλλου καιρού τον χειρότερο λιμό του 19ου αιώνα, λεηλασίες και εξεγέρσεις, οργανώνουν έναν διαγωνισμό, ποιος θα συγγράψει το τρομακτικότερο διήγημα.
Η Μαίρη Σέλεϊ θα εκδώσει το 1818 το “Frankenstein”, ο Μπάιρον τον Ιούλιο του 1816 το «αποκαλυπτικό» ποίημα “Darkness” και το 1819 το «Fragment of a Novel», που είναι και η πρώτη ιστορία με βαμπίρ στα αγγλικά, και ο Πολιντόρι το 1819 το “The Vampyre”, έργα από τα οποία θα ξεπηδήσει η γοτθική μυθοπλασία. Και οι τρεις επηρεάζονται από το ίδιο βιβλίο. Το “Tales of the Dead”, μια αγγλική μετάφραση αποσπασμάτων του “Fantasmagoriana” από τη Σάρα Άρετσον. Και αυτό όμως με τη σειρά του είναι η γαλλική μετάφραση από τον Ζαν Μπατίστ Μπενουά Αϊρίς αποσπασμάτων του “Gespensterbuch”.
1811. Δύο 40χρονοι συγγραφείς, οι Γιόχαν Αουγκούστ Άπελ από τη Λειψία και Φρίντριχ Λάουν από τη Δρέσδη, εκδίδουν την ανθολογία τρόμου «Gespensterbuch», το "Βιβλίο των Φαντασμάτων", με πρώτη ιστορία τον “Freischütz”.
Ο θρύλος του “Ελεύθερου σκοπευτή” ήταν γνωστός στους Γερμανούς από τον 14ο αιώνα. Ο σκοπευτής συνάπτει συμβόλαιο με τον Διάβολο. Του παραδίδει την ψυχή του με αντάλλαγμα έξι σφαίρες οι οποίες κατευθύνονται με ακρίβεια στους στόχους που έχει επιλέξει ο σκοπευτής. Αυτές οι Freikulgen, οι «ελεύθερες σφαίρες», υπακούουν στη βούληση του σκοπευτή, όμως υπάρχει και μια έβδομη, η οποία στρέφεται στον στόχο που επιλέγει ο ίδιος ο διάβολος.
Ο Βέμπερ θα συνθέσει τον «Ελεύθερο σκοπευτή», την πρώτη όπερα του γερμανικού ρομαντισμού, πάνω στο λιμπρέτο του Γιόχαν Φρίντριχ Κιντ, ιδέα του οποίου ήταν η μεταφορά της νουβέλας των Άπελ και Λάουν.
Τόσο λοιπόν οι φίλοι του αγγλικού γκόθικ διηγήματος όσο και οι φίλοι της γερμανικής ρομαντικής όπερας χρωστούν πολλά στις ιστορίες του Άπελ, και ειδικά τις «Die Bilder der Ahnen» και Die Ahnen» που θα επηρεάσουν τους Μπάιρον, Μαίρη Σέλεϊ, Πέρσι Σέλεϊ και Πολιντόρι να συγγράψουν τα διάσημα έργα τους γοτθικού τρόμου και τον “Freischütz” που θα συνθέσει ο Βέμπερ.
18 Ιουνίου 1821. Στο Βερολίνο η όπερα «Der Freischütz» εγκαινιάζει το μέγαρο συναυλιών Königliches Schauspielhaus, το νέο κόσμημα της πρωτεύουσας της Πρωσίας στην Gendarmenmarkt, την ωραιότερη βερολινέζικη πλατεία.
1961. Ο Γερμανός φιλόσοφος και συνθέτης Τέοντορ Αντόρνο, γεννημένος στην Πρωσία, θα χαρακτηρίσει τον «Ελεύθερο Σκοπευτή» ως την εθνική γερμανική όπερα. Θα εντοπίσει χαρακτηριστικά της γερμανικής ψυχής μοναδικά στον κόσμο. Θα επισημάνει ότι το δάσος στην υπόθεση του έργου δεν είναι απλώς ένα δάσος. Είναι ένα πλήθος. Πλήθος στρατιωτών, εκπαιδευμένων και άκαμπτων όπως τα δένδρα.
«La rigidité et le parallélisme des arbres dressés, leur densité et leur nombre remplissent le cœur de l’Allemand d’une joie profonde et mystérieuse» θα προσθέσει. Ότι δηλαδή "η ακαμψία και ο παραλληλισμός των εκπαιδευμένων δένδρων, η πυκνότητα και το πλήθος τους γεμίζουν την καρδιά του Γερμανού με μια μυστηριώδη χαρά». Σε αυτήν ακριβώς την ιδιαιτερότητα θα αποδώσει την επιτυχία του Freischütz κατά την περίοδο πριν από την επανάσταση του 1830, η οποία θα οδηγήσει Γερμανούς αστούς και ριζοσπάστες διανοούμενους να απαιτήσουν φιλελευθερισμό και ενοποίηση.
Όταν ξεσπά το 1830 η Ιουλιανή Επανάσταση κατά του Καρόλου Ι’ στη Γαλλία με κοινωνικό και φιλελεύθερο περιεχόμενο, ένα επαναστατικό κύμα εξαπλώνεται σε ολόκληρη την Ευρώπη με εθνικιστικό περιεχόμενο, όπως η ανεξαρτητοποίηση του Καθολικού Βελγίου από την Προτεσταντική Ολλανδία, ο ξεσηκωμός των Πολωνών κατά του τσάρου, εξεγέρσεις στην Ιταλία και με τη Γερμανία όχι μόνο να μην αποτελεί εξαίρεση, αλλά να αναδεικνύεται σε μείζον κέντρο έντονων ταραχών.
«Ρομαντική όπερα»
Στα πρώτα χρόνια του 19ου αιώνα εμφανίζεται ένα νέο είδος μουσικοδράματος, η «ρομαντική όπερα» ή Romantische Oper, όπως θα την ονομάσουν οι Γερμανοί, οι οποίοι είναι και εκείνοι που θα την αναπτύξουν. Το συγκεκριμένο είδος θα δανειστεί περισσότερα στοιχεία από τη γαλλική Opéra Comique, που εμφανίστηκε μετεπαναστατικά στα θέατρα του Παρισιού, παρά από τους τραγουδιστούς διαλόγους του Singspiel.Η μεν όπερα στη Γερμανία, όπως ακόμη το μπαλέτο και το θέατρο, θα προσελκύσει τους μεγαλοαστούς και την αριστοκρατία, ενώ τα Sinhspiele απευθύνονται στους μικρομεσαίους και ιδιαίτερα στην επαρχία.
Από τον Βέμπερ στον Βάγκνερ
Η Romantische Oper θα υπερτονίσει τον ρόλο της ορχήστρας και θα χρησιμοποιήσει το Reminiszenmotiv ως μουσικό σχήμα μιας ανάμνησης ενός τόπου, ενός ανθρώπου, μιας καταστάσεως. Πρώτο έργο αυτού τους είδους όπερας είναι ο «Ελεύθερος σκοπευτής" του Καρλ Μαρία Φον Βέμπερ και το ύφος του θα αποτελέσει πρότυπο για συνθέτες όπως ο Χάινριχ Αουγκούστ Μάρσνερζ με τη δίπρακτη ρομαντική όπερα «Der Vampyr» και την τρίπρακτη «Hans Heiling». Ή όπως ο Άλμπερτ Λόρτσινγκ με την τετράπρακτη «Undine» ή ο Λούντβιχ Σπορ με την περίφημη «Jessonda».Μεσαίωνας, φύση, υπερφυσικό, παράδοση, λαϊκοί θρύλοι είναι μερικά από τα αγαπημένα θέματα της ρομαντικής όπερας. Τα παραδοσιακά τραγούδια εξακολουθούν να αποτελούν πηγή εμπνεύσεως, όπως εξακολουθούν και οι διάλογοι ανάμεσα στα μουσικά μέρη. Το είδος θα αναπτυχθεί και θα φθάσει στο αποκορύφωμά του με τον Ρίχαρντ Βάγκνερ, ειδικά με τον «Ιπτάμενο Ολλανδό», τον «Τανχόιζερ», τις «Νεράιδες» και την «Απαγόρευση της αγάπης».
Οι καινοτομίες που εισάγει με τον «Ελεύθερο σκοπευτή» ο Καρλ Μαρία Φον Βέμπερ είναι και σημαντικές και πολλές, ώστε δικαιωματικά χαρακτηρίζεται ο θεμελιωτής της γερμανικής ρομαντικής όπερας.
Η πρωτοποριακή ενορχήστρωση, οι πρωτότυπες χρωματικές αρμονίες και η ανάκληση των μύθων και του υπερφυσικού στοιχείου, προκειμένου να επικυρωθούν ηθικές αξίες και φιλοσοφικά μηνύματα, είναι αυτά στα οποία θα «πατήσει» αργότερα για να τα αναπτύξει στο έπακρο ο Ρίχαρντ Βάγκνερ.
Η συγγραφή του λιμπρέτου από τον Κιντ ολοκληρώνεται το 1817 και από το καλοκαίρι εκείνης της χρονιάς έως την άνοιξη του 1820, συν κάποιες τελευταίες προσθήκες τον Μάιο του 1821, έναν μήνα πριν από τη θριαμβευτική πρεμιέρα στο Βερολίνο, ο Βέμπερ μελοποιεί το έργο.
Η πλοκή του "Ελεύθερου Σκοπευτή"
«Αλίμονό μου! Η τύχη με εγκατέλειψε!»Πράξη Πρώτη
Πεδίο βολής, Βοημία, τέλος του Τριακονταετούς Πολέμου (1648)
Ο νεαρός βοηθός δασονόμου Μαξ, καλύτερος σκοπευτής της χώρας, είναι ερωτευμένος με την κόρη του δασονόμου Κούνο, την Αγκάτε. Ο Κούνο υπόσχεται στον νεαρό ότι θα του δώσει την κόρη του και το αξίωμά του εάν νικήσει στον αυριανό διαγωνισμό σκοποβολής. Σε φιλικό αγώνα σκοποβολής που προηγείται, ο νεαρός χωρικός Κίλιαν κατατροπώνει τον Μαξ. Οι χωρικοί τον επευφημούν αναγορεύοντάς τον «βασιλιά των σκοπευτών» και περιγελώντας τον Μαξ.
Ο βοηθός δασονόμος, με πεσμένο ηθικό, είναι απαρηγόρητος, καθώς έχει χάσει την ευστοχία του. «Weh mir! Mich verließ das Glück!», μονολογεί. «Αλίμονό μου! Η τύχη με εγκατέλειψε!».
Ο Κάσπαρ, επίσης επίδοξος μνηστήρας, τον οποίον είχε απορρίψει παλαιότερα η Αγκάτε, βλέποντας απελπισμένο τον Μαξ, του αποκαλύπτει ένα μυστικό. Γνωρίζει τον τρόπο να αποκτήσει επτά μαγικές σφαίρες οι οποίες βρίσουν τον στόχο που επιλέγει ο κάτοχός τους. Για να τον πείσει, του δίνει ένα όπλο με μαγικές σφαίρες, με το οποίο ο Μαξ πετυχαίνει έναν αετό από αφύσικα μεγάλη απόσταση.
Ο Κάσπαρ όμως δεν του αποκαλύπτει όλη την αλήθεια. Του αποκρύπτει και ότι έχει προσφέρει την ψυχή του στον Διάβολο και ότι μόνο οι έξι σφαίρες βρίσκουν τον στόχο που επιλέγει ο κάτοχος, με την έβδομη να την κατευθύνει ο Διάβολος. Όπως και ότι εκείνη την στιγμή τους κρυφακούει ο δαίμονας Σάμιελ και ότι προτείνοντάς του συμφωνία με τον Σάμιελ απαλλάσσεται για τρία χρόνια ο ίδιος ο Κάσπαρ από την υποχρέωση να παραδώσει την ψυχή του στον δαίμονα, αφού με την συμφωνία θα έχει παραχωρήσει τη δική του ο Μαξ.
Ο Κάσπαρ τον πείθει να πάνε μαζί τα μεσάνυχτα στο Φαράγγι του Λύκου, όπου θα κατασκευάσει τις σφαίρες.
Πράξη Δεύτερη
Στο διαμέρισμα της Αγκάτε
Η Αγκάτε είναι αναστατωμένη, καθώς ο Μαξ δεν έχει εμφανιστεί. Το τραγούδι της αναφέρεται σε έναν ερημίτη στο δάσος που την είχε προειδοποιήσει ότι απειλείται από κίνδυνο και ότι θα την έσωζε το γαμήλιο στεφάνι της.Τη στιγμή που ο Μαξ ρίχνει την πρώτη μαγική σφαίρα, πέφτει από τον τοίχο το πορτρέτο ενός προγόνου της και την τραυματίζει ελαφρά, κάτι που εκλαμβάνεται ως μήνυμα. Η ξαδέλφη και φίλη της Αγκάτε, η Άννα, προσπαθεί να διασκεδάσει τους φόβους της.
Εμφανίζεται ο Μαξ και τους ανακοινώνει πως έχει χτυπήσει ένα ελάφι στο Φαράγγι του Λύκου και θα πάει να το φέρει. Οι δύο κοπέλες τον εξορκίζουν να μην πάει φοβούμενες ότι θα πάθει κακό, εκείνος όμως είναι αποφασισμένος.
Νύχτα
Φαράγγι του Λύκου
Ο Κάσπαρ καλεί τον Σάμιελ για βοήθεια και τον ενημερώνει για την επιτυχία του με τον Μαξ. Ο τελευταίος προειδοποιείται από το πνεύμα της μητέρας του να ακυρώσει τη συμφωνία και να κάνει πίσω. Ο Σάμιελ όμως του εμφανίζει σε όραμα την Αγκάτε να πνίγεται, απελπισμένη με την αποτυχία του στον διαγωνισμό, με αποτέλεσμα ο Μαξ να μπει στο φαράγγι, όπου ανάμεσα σε αστραπές και τρομακτικά φυσικά φαινόμενα κατασκευάζονται οι επτά μαγικές σφαίρες.Πράξη Τρίτη
Διαμερίσματα της Αγκάτε
Η Αγκάτε προσεύχεται και ακούγεται η άρια «Und ob die Wolke sie verhülle» («Ανάμεσα από τα σκοτεινά σύννεφα, ο ήλιος λάμπει ακόμη στον φωτεινό ουρανό»). Φθάνουν οι παράνυμφες με τα νυφικά στέφανα. Όταν όμως η Άννα ανοίγει το κουτί, βρίσκει μέσα ένα νεκρικό στεφάνι, κάτι που θορυβεί ακόμη περισσότερο την Αγκάτε. Ωστόσο ηρεμεί καθώς θυμάται την υπόσχεση του γέρου ερημίτη.Ο Μαξ και ο Κάσπαρ μοιράζονται τις σφαίρες. Ο Κάσπαρ χρησιμοποιεί τις τρεις. Ο Μαξ έχει χρησιμοποιήσει μόνο τις δύο και ζητά από τον Κάσπαρ την έκτη για τον τελικό. Ο Κάσπαρ αρνείται και πυροβολεί μια αλεπού, οπότε απομένει στον Μαξ η έβδομη σφαίρα, η οποία όμως καθοδηγείται από το Πνεύμα του Κακού.
Η βολή του τροπαίου
Στο στρατόπεδο, ο πρίγκιπας Ότοκαρ διατάζει τον Μαξ να ρίξει σε ένα περιστέρι. Καθώς όμως αυτός σημαδεύει, ο Σάμιελ, που καθοδηγεί την έβδομη σφαίρα, τη στρέφει στην Αγκάτε. Αυτή όμως εξοστρακίζεται στο γαμήλιο στεφάνι της και χτυπά τον Κάσπαρ. Η Αγκάτε συνέρχεται και συνειδητοποιεί πως σώθηκε ακριβώς όπως είχε προφητεύσει ο ερημίτης, ο οποίος στέκεται δίπλα της. Βλέποντας ο Κάσπαρ τον ερημίτη, συνειδητοποιεί ότι έχει αποτύχει και, ενώ έρχεται ο Σάμιελ να τον αρπάξει, ξεστομίζει κατάρες προτού εκπνεύσει.Ο Ότοκαρ διατάζει να ριχτεί το πτώμα στο Φαράγγι του Λύκου και ζητά εξηγήσεις από τον Μαξ. Μόλις πληροφορείται τι έχει συμβεί, ζητάει από τον Μαξ να εγκαταλείψει την χώρα. Τότε εμφανίζεται ο ερημίτης και εξηγεί πως ό,τι έκανε ο Μαξ το έκανε από την αγάπη του για την Αγκάτε. Ωστόσο, καταδικάζει την πράξη του Μαξ και ζητά ως τιμωρία του έναν χρόνο μετάνοια και προσευχή, κάτι που αποδέχεται ο Ότοκαρ και υπόσχεται πως εκείνος θα παντρέψει μετά την μετάνοια του Μαξ το ζευγάρι.
Η όπερα κλείνει με τον θίασο να τραγουδά ευχαριστήριους ύμνους.
«Ναι! Ας υψώσουμε το βλέμμα μας στον παράδεισο/
Και στήριγμα στην καθοδήγηση του Αιώνιου ας βρούμε/
Πάντα τη χάρη του πατρός να εμπιστευόμαστε!
Όποιου καθαρή είναι η καρδιά και είναι στη ζωή αθώος,/
μπορεί τη Χάρη του Πατρός σαν παιδί να εμπιστευθεί!».
*Καρλ Μαρία φον Βέμπερ - Βικιπαίδεια
**Ο Ελεύθερος Σκοπευτής του Βέμπερ – Than Pan
**************************************
Der Freischutz Carl Maria Von Weber (με αγγλικούς υπότιτλους)
Hamburg, 1968CAST:
Max - Ernst Kozub
Agathe - Arlene Saunders
Kaspar - Gottlob Frick
Ännchen - Edith Mathis
Ottokar - Tom Krause
Kuno - Toni Blankenheim
Kilian - Franz Grundheber
Hermit - Hans Sotin
Zamiel - Bernard Minetti
Hamburg Philarmonic Orchestra
Conductor / musical director: Leopold Ludwig
director: Gyula Trebitsch,
TV adaptation: Joachim Hess
Producer: Rolf Liebermann
Production design: Herbert Kirchhoff
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου