Αριστοτέλης για όλους
του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου
Πηγή: oanagnostis.gr
Πώς να διανοηθεί κανείς τη βιβλιογραφία που συσσωρεύεται επί πολλούς αιώνες για τον Αριστοτέλη; Πώς να συλλάβουμε ένα τέτοιο μέγεθος, το οποίο εκτινάχθηκε σε καινούργια ύψη πριν από δύο μόλις χρόνια με το επετειακό έτος που ήταν αφιερωμένο στην πολυσχιδή μορφή του Σταγειρίτη; Υπάρχει, άραγε, έστω και ένας κόκκος άμμου που θα μπορούσε να προστεθεί στο αριστοτελικό corpus, ιδίως όταν δεν σκοπεύει να το προσεγγίσει κανείς σε αυστηρά φιλοσοφικό ή επιστημονικό πλαίσιο; Τα ερωτήματα προκύπτουν αμέσως μόλις ξεφυλλίσουμε τον κομψό τόμο μελετών του Θεοδόση Π. Τάσιου με τον εύλογα ερωτηματικό τίτλο Ξανά ο Αριστοτέλης; (εκδόσεις Άτων). Ο Τάσιος είναι πολιτικός μηχανικός, ακαδημαϊκός, αλλά και μια διανοητική προσωπικότητα που μετακινείται συχνά προς τον χώρο της πολιτικής και της φιλοσοφίας, εκφράζοντας με εξαιρετικά σαφή, οργανωμένο και συμπυκνωμένο τρόπο τις αδογμάτιστες απόψεις του. Αυτά είναι, θα έλεγα, και τα εύσημα που του δίνουν το ελεύθερο να μιλήσει και να γράψει εκ νέου για τον Αριστοτέλη, χωρίς να κινδυνεύει να παρεξηγηθεί η ελευθερία του από τον οποιονδήποτε.
Ο Αριστοτέλης του Τάσιου δεν είναι ο φιλόσοφος της πολιτικής, της ηθικής και της ευδαιμονίας ούτε ο επιστήμονας που μελετά τα φωτεινά ουράνια σώματα, τον κύκλο του ύδατος, την κίνηση και την ακινησία, τους ποταμούς, τις θάλασσες, τους ανέμους και τους σεισμούς, καταγράφοντας εκ παραλλήλου τον αριθμό των μηχανικών ιδιοτήτων, διατυπώνοντας τους νόμους της θραύσης ή εκθέτοντας τις ευρύτερες ιδέες του για τη χρησιμότητα ή μη της σπαργανώδους τεχνολογίας της εποχής του. Ο Αριστοτέλης του Τάσιου είναι όλα αυτά ταυτοχρόνως και μαζί κάτι άλλο: ένας Αριστοτέλης για όλους, ένας Αριστοτέλης που μπορεί να φτάσει χωρίς καμία δυσκολία στον γενικό μορφωμένο αναγνώστη, ο οποίος συνιστά και τον τελικό αποδέκτη του μελετητή.
Ανήκοντας κι ίδιος στους τελικούς αποδέκτες του Τάσιου, θα κρατήσω από τις φιλοσοφικές αναφορές του στον Αριστοτέλη τις έννοιες της αυτογνωσίας και της ευδαιμονίας. Η πρώτη συνδέεται με τον Σωκράτη, η δεύτερη με τον Επικουρο. Η αυτογνωσία δεν είναι άλλη από την επιμέλεια εαυτού, όπως την έχει ορίσει ο Αλέξανδρος Νεχαμάς. Πρόκειται για έναν εαυτό που αντί να παραμείνει στραμμένος στο εσωτερικό του, σπεύδει να συναντήσει τον άλλο, χωρίς, βεβαίως, και να τον εναγκαλιστεί ή να τον ενστερνιστεί κατά τη χριστιανική έννοια. Πηγαίνοντας στην άλλη πλευρά, την ευδαιμονία, ο Τάσιος θα μας ξεναγήσει στα χωράφια του ωφελιμισμού, που μολονότι κατά πολύ μεταγενέστερος του Αριστοτέλη (γεννιέται στα μέσα το 19ου αιώνα), δεν μοιάζει να απομακρύνεται ιδιαιτέρως από τις θέσεις του για την ευδαιμονία. Ενεργώντας για την εξασφάλιση της επιτυχίας του εαυτού, ενεργώ (εκών άκων) και για τη εξασφάλιση της υπόστασης και της ευτυχίας των άλλων – κι αυτό συνιστά μια παράμετρο η οποία μας ξαναβάζει στην αγκαλιά της σωκρατικής ηθικής.
Ως προς την κοσμολογική έρευνα που διεξάγει και τις επιστήμες που διακονεί ο Αριστοτέλης, νομίζω πω ο Τάσιος μας λέει για άλλη μια φορά το σημαντικότερο: ‘ότι ο Σταγειρίτης δεν έψαξε ποτέ τη φυσική πραγματικότητα (του ανθρώπου και των ζώων εννοείται συμπεριλαμβανομένων) επί τη βάσει κάποιου μεταφυσικού κριτηρίου. Γνώμονάς του δεν υπήρξε ποτέ η θεϊκή θέληση – του αρκούσαν όσα συνέβαιναν (και ήταν πάρα πολλά) επί της γης.
info
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου