Ποιητικός χρόνος και ιστορία

• H Aυγή, 29.11.2015

ΤΗΣ ΣΑΡΑΣ ΘΗΛΥΚΟΥ*

Με ποιους τρόπους θεάται ο άνθρωπος τον εαυτό του ως ιστορικό υποκείμενο; Ένας τρόπος: η νοσταλγία. Άλλος τρόπος: το μίσος. Οι νοσταλγοί του παρελθόντος οραματίζονται την επιστροφή σε μια μακρινή, ιδανική κατάσταση που κάποτε υπήρξε. Οι νοσταλγοί του μέλλοντος οραματίζονται τη γραμμική πορεία προς τα εμπρός, σε μια μακρινή, ιδανική κατάσταση που κάποτε θα υπάρξει. Ο τόπος των δύο κοινός: το μίσος για το παρόν και τα -πραγματικά ή φανταστικά- αδιέξοδά του. Συντηρητισμός και προοδευτισμός συναντώνται στη θεώρηση του παρόντος ως αποτροπαϊκού συμβόλου και τη χρονική μετάθεση της ανθρώπινης δράσης πίσω ή μπροστά.
Η ποίηση, ένας τρόπος για να τοποθετεί ο άνθρωπος τον εαυτό του στον χρόνο, μας δείχνει τα πράγματα όπως είναι. Και ακόμη, όπως είναι τώρα. Και αυτή η συνθήκη της εξασφαλίζει, νομίζω, τη διαχρονία της. Προσφέρει ένα πεδίο συμφιλίωσης στο παρόν, από τα ελάχιστα, ίσως, που έχουμε σήμερα, τις μεγάλες συλλογικότητες ή τον έρωτα... Συμφιλίωση του ανθρώπου με τον άνθρωπο, τον κόσμο, τα πράγματα, την ιστορία, την ατομική και συλλογική ενοχή. Για αυτό και στον ρητορικό / ηθικιστικό αφορισμό του Αντόρνο, ότι συνιστά βαρβαρότητα να γράφουμε ποίηση μετά το Άουσβιτς, θα αντέτεινα πως είναι τότε μάλλον που πρέπει να γράφουμε ποίηση: όταν η ιστορία δείχνει το απειλητικό της πρόσωπο. Όταν ο άνθρωπος χρειάζεται έναν καθρέφτη της εικόνας του.
Μπορούμε να ζήσουμε ευτυχισμένοι στο μέλλον; Όχι - αν δεν μπορούμε να ζήσουμε (σ)το παρόν, αν χρησιμοποιούμε παρελθόν και μέλλον ως προφάσεις για να αποφεύγουμε το παρόν. Το μέλλον συντελείται ήδη στο παρόν, το παρελθόν συναιρείται ήδη στο παρόν, χρόνος και άνθρωπος συγκεφαλαιώνονται σήμερα. Πέρα από το ποιητικό σώμα και τον ποιητικό χρόνο μπορώ ακόμη να προσθέσω το σώμα της εκκλησίας και τον λειτουργικό χρόνο. Ποιητικός χρόνος - λειτουργικός χρόνος: τόποι που δεν μπορούν να αποτελούν αποκλειστικά πεδία της αισθητικής μόνης ή της ηθικής μόνης. Τόποι για να κατοικεί το ανθρώπινο πρόσωπο εδώ και τώρα.

 *Η Σάρα Θηλυκού είναι ποιήτρια